Jak powinna wyglądać praca ze źródłami? Które są najcenniejsze w procesie twórczym?
K.M.: Istnieje bardzo znacząca różnica pomiędzy rozumieniem tego, czym jest źródło w Wikipedii i wśród historyków. Dla historyka idealnym źródłem jest to pierwotne: dokument, teczka osobowa, wspomnienie świadka jakiegoś wydarzenia. Tylko że aby pracować ze źródłem pierwotnym, trzeba mieć dobrze wyrobiony warsztat: dystans wobec źródła, umiejętność weryfikacji materiału i tak dalej. Tymczasem wikipedyści są mniej lub bardziej anonimowymi internautami. Czytelnik nie może założyć, że taki warsztat posiedli.
Dlatego w Wikipedii ograniczamy się do korzystania ze źródeł wtórnych, już opublikowanych. Nazywamy to weryfikowalnością: czytelnik musi mieć możliwość weryfikacji podanej informacji w zewnętrznym wobec Wikipedii, wiarygodnym, rzetelnym źródle. Skupienie się wyłącznie na źródłach wtórnych daje nam, jako autorom Wikipedii, także ogromny komfort pracy. Jeśli dwa równie dobre źródła podają sprzeczne informacje – nie musimy się z tym biedzić. Możemy czytelnikowi podać obie informacje i niech sam zdecyduje, którą woli uznać za prawdziwą. Lub niech przynajmniej wie, że nie ma zgody w literaturze co do tego czy innego faktu.
M.K.: Nie zawsze da się wykorzystać wszystkie źródła na dany temat, nie zawsze ma to również sens. W tym wypadku kluczowa jest na pewno umiejętność obiektywnej selekcji. Warto również korzystać ze źródeł obcojęzycznych. Osobiście zawsze daję bezwzględne pierwszeństwo książkom lub artykułom autorstwa tych historyków, których warsztat nie budzi poważniejszych kontrowersji, a także pracom innych, uznanych autorów, znawców tematu. Takim pracom, które wydano w poważnych wydawnictwach. Artykuły prasowe oraz linki do stron internetowych wykorzystuję jedynie w przypadku, gdy zawierają istotne dla tematu informacje, których nie byłbym w stanie potwierdzić za pomocą wskazanych wyżej źródeł. Kluczowe jest jednak KTO napisał, a nie GDZIE napisał. O wartości źródła decyduje moim zdaniem osoba autora, nie miejsce publikacji.
Swego czasu duże zamieszanie wywołała sprawa artykułu o Henryku Batucie, całkowicie zmyślonej postaci, której życiorys podano jako prawdziwy. W jaki sposób można rzetelnie weryfikować artykuły? Jak ten system wygląda w przypadku Wikipedii?
K.M.: Tak samo jak w przypadku każdego innego źródła wiedzy, do Wikipedii też trzeba podchodzić z dystansem. Wielka szkoda, że nie uczymy tego dzieciaków już od podstawówki. Sprawa Batuty – ponad dekadę temu – była jednym z katalizatorów zmian we wszystkich wersjach językowych Wikipedii. To mniej więcej wtedy zaczęliśmy taki nacisk kłaść na weryfikowalność, a więc na dawanie czytelnikowi narzędzia do sprawdzenia, czy dana informacja faktycznie pojawia się w źródłach, czy też może została przez kogoś zmanipulowana lub wyssana z palca. W roli tego narzędzia świetnie sprawdzają się przypisy bibliograficzne. W Wikipedii są one komunikatem dla czytelnika: nie musisz ufać mnie, wikipedyście o nic nie mówiącym Ci pseudonimie, sprawdź sam. A jeśli się nie zgadzasz z autorem źródła – on ma imię i nazwisko, jego uczelnia czy wydawca ma adres, możesz się z nim skontaktować.
Jak wygląda współpraca z innymi wikipedystami? Czy tworzenie artykułów to z reguły zadanie tylko jednej osoby, czy inni pomagają w edycji, np. jedna osoba pisze tekst, druga dobiera ilustracje, odnośniki itp.?
K.M.: Żaden artykuł nigdy nie jest własnością jednej tylko osoby i niewiele ma tylko jednego autora. Ja najczęściej staram się pisać hasła od początku do końca, ale zawsze w wersji, którą uznam za ostateczną, znajdzie się trochę niejasności czy błędów, choćby interpunkcyjnych. Ale bywają sytuacje, gdy wikipedyści celowo dzielą się pracą nad jakimś hasłem, czasem pracując pod presją czasu. Są też momenty nadzwyczajnej mobilizacji, gdy na świecie wydarzy się coś ważnego, lub gdy umrze jakaś znana postać. W takich chwilach wielu wikipedystów rzuca się, by poprawić hasło, które jednego dnia może mieć i kilkaset tysięcy czytelników. Oni sami też często dodają od siebie nieco treści i pomagają w rozbudowie. Choćby po zamachu w klubie nocnym w Orlando, gdy kilkunastu wikipedystów zarwało noc, by na rano czytelnicy w Polsce mieli dostęp do jak najrzetelniejszej informacji. Wyimki z naszej pracy widziałem później w mediach, co znaczy, że ten wysiłek nie poszedł na marne.
Co jeśli jakiś artykuł, lub nawet jego fragment budzi wątpliwości, kontrowersje w środowisku wikipedystów? Czy następuje „burza mózgów” na forum i wspólnie wypracowują państwo rozwiązanie?
M.P.: Jeżeli wątpliwość budzi zasadność uznania tematu za właściwy do encyklopedii, zostaje on zgłoszony pod dyskusję, gdzie wszyscy zainteresowani Wikipedyści mogą przedstawić swoje argumenty. Część tematów, np. artykuły o kolegach z klasy, jest usuwana w trybie ekspresowym. Jeżeli natomiast zastrzeżenia budzi treść artykułu, to najprostszym i zalecanym sposobem jest jej zmiana, odpowiednio wyjaśniona w okienku opisu zmian bądź w dyskusji. W przypadku, gdy wikipedyści nie są w stanie zgodzić się co do brzmienia artykułu, wtedy na ogół kontrowersje trafiają do Kawiarenki (rodzaj forum dyskusyjnego – przyp. red.), gdzie są omawiane w szerszym gronie.