Dr hab. Dominika Dzwonkowska, profesor Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie zajmuje się naukowo zagadnieniami z zakresu: etyki środowiskowej, etyki cnót środowiskowych, ekofilozofii, czy etyki zwierząt. Badaczka z Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej UKSW wydała ostatnio książkę „Virtue Ethics and the Environment”, w której przedstawiła swoją koncepcję dotycząca etyki cnót środowiskowych. M.in. o tym prof. Dzwonkowska opowiedziała w wideocaście „Ludzie nauki” realizowanym w ramach cyklu „Polska nauka śladami Kopernika”.
Zapraszamy do wysłuchania całego odcinka wideocastu Wprost „Ludzie nauki”:
Prof. Dzwonkowska w podcaście opowiedziała, do czego w dzisiejszych czasach przydaje się filozofia. – Filozofia pomaga osobom, które ją studiowały zrozumieć lepiej kulturę, w której żyjemy, pewne konteksty kulturowe, czy tradycje. Filozofia bywa także bardzo pomocna w wykształceniu umiejętności krytycznego myślenia – wskazuje naukowczyni. – W czasach sztucznego tworzenia marek i nierealnego życia w social mediach, filozof potrafi też pewne rzeczy widzieć głębiej, lepiej analizować i odczytywać wypowiedzi, a także lepiej rozumieć treść. Poza tym jest także wymiar praktyczny filozofii, bo każdy z nas mierzy się z wyzwaniami moralnymi. To jest też w pewnym sensie jej rola filozofii, żeby nawigować, pokazać pewne moralne wymiary naszego życia – dodała.
Filozofka podkreślała, że filozofia próbuje odpowiedzieć na fundamentalne pytania, które od zawsze zadaje sobie człowiek. – Proszę zobaczyć, jakie są dyskusje wokół kategorii życia. Kiedy się zaczyna, kiedy się kończy. Wywołuje to ogromne kontrowersje, kiedy wydaje się, że z perspektywy nauk empirycznych, można by to było łatwo rozstrzygnąć. A nie jest to rozstrzygalne – podkreśla.
Ale co filozofia ma wspólnego z ochroną środowiska?
– Etycy kryzys środowiskowy rozpatrują od strony kryzysu moralnego. Od strony człowieka, który nie zauważył, że środowisko jest ważne, że zwierzęta są ważne, że powinny być uwzględniane w wyborach moralnych. Jest bardzo dużo dyskusji, które rozważają kwestie na relacji człowieka ze środowiskiem, tego jaki jest stosunek człowieka do środowiska, co się stało, że nastąpił kryzys ekologiczny, jak możemy go przezwyciężyć. Filozofia zajmuje się nie tylko zagadnieniami klasycznymi, ale również stara się zajmować współczesnymi wyzwaniami, także tak wielkimi, jak kryzys ekologiczny – tłumaczy prof. Dzwonkowska.
Etyka cnót środowiskowych według prof. Dzwonkowskiej
W tym kontekście prof. Dzwonkowska rozpatruje cnoty, czyli konkretne sprawności moralne, które pomagają nam osiągnąć wartości. – Etyka cnót środowiskowych to koncepcja naszych kompetencji moralnych w obszarze ochrony środowiska. I tu bardzo dużo jest dyskusji, kim jest człowiek, który chroni środowisko, jakie cnoty powinien mieć, jak pomóc człowiekowi wykształcić sobie te cnoty odpowiedzialności wobec środowiska – wymienia filozofka.
W książce „Virtue Ethics and the Environment” prof. Dzwonkowska opisała nie tylko istniejące koncepcje dotyczące etyki cnót środowiskowych, ale również przybliżyła własną.
– Uwypuklam bardzo praktyczny charakter cnót, że nie mogą być one nauczane tylko w katedrach, na uczelniach, ale muszą być połączone z określoną edukacją ekologiczną, która pokazuje, że to, czy my chronimy środowisko, ma także wymiar moralny. Przez dążenie do cnót rozwijamy się w sposób pozytywny – wskazuje prof. Dzwonkowska.
Filozofka podkreśla, że w swojej koncepcji zwraca uwagę, że nie możemy mówić o ochronie środowiska tylko w formule negatywnej, strasząc, że wszyscy zginiemy, nadejdzie katastrofa.
– To sprawia, że podmiot moralny jest blokowany, nie działa. Nasza natura jest taka, że jesteśmy motywowani przez to, jak ktoś nam pokaże, co możemy zrobić prostego. A jak ktoś nam pokaże film z katastrofą ekologiczną, to co możemy zrobić? Wystarczy się poddać, leżeć i płakać – mówi. – Trzecią cechą, na którą wskazuję, jest uniwersalistyczny charakter etyki cnót środowiskowych. Kryzys ekologiczny dotyczy każdego z nas. Czy chcemy, czy nie chcemy, powinniśmy zacząć dbać o to, żeby kształcić w sobie cnoty środowiskowe – wskazuje.
Profesor UKSW podkreśla, że takie działanie prowadzi do moralnego samodoskonalenia.
– Od strony etycznej jest koncepcja szczęścia, między innymi właśnie w etyce cnót. Eudajmonia to koncepcja szczęścia nie chwilowego, ale długotrwałego. W filozofii starożytnej jest przekonanie, że człowiek, który dobrze postępuje, umie osiągnąć właśnie takie poczucie trwałego szczęścia. Właściwe postępowanie daje nam poczucie pewnego spełnienia i zadowolenia z siebie. I chociażby dlatego warto rozwijać te dobre cechy w nas – podkreśla prof. Dzwonkowska.
Polska nauka śladami Kopernika Przeczytaj inne artykuły poświęcone polskiej nauce Projekt współfinansowany ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki w ramach programu „Społeczna Odpowiedzialność Nauki”