Polisa na śmierć

Nie wiem, kiedy wpłyną jakieś większe pieniądze - tłumaczył się w sztokholmskiej centrali Garda Life jeden z szefów polskiego oddziału tego towarzystwa ubezpieczeniowego. - Za rok, za dziesięć lat? - drążył prezes korporacji. - Może wcale - usłyszał. Po kilkunastominutowej naradzie w gronie przedstawicieli zarządu firmy zapadła decyzja - opuszczamy Polskę! Podobne decyzje podjęto bądź podejmie lada miesiąc kilkunastu innych ubezpieczycieli, a w ciągu najbliższych dwóch, trzech lat z polskiego rynku zniknie połowa firm ubezpieczeniowych. W ostatnim kwartale wydawania polis zaprzestały TUiR Partner i wspomniana Garda Life. Wycofało się także Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie Wuestenrot. W drugiej połowie lat 90. minister finansów wydawał rocznie kilkanaście nowych licencji na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej. W zeszłym roku otrzymały ją tylko trzy spółki, w tym roku - jeszcze żadna. - Zagraniczne firmy po prostu przeceniły możliwości finansowe Polaków - ocenia Marek Niechciał z Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych.

Dwieście procent rynku
Tysiące bernardynów Winterthuru i katedr Norwich Union na billboardach. Dosłownie wszędzie - we wszystkich znaczących punktach stolicy, dużych i mniejszych miast, przy ważniejszych drogach. Kilkaset milionów złotych wydanych na promocję. W drugiej połowie lat 90. przeciętny Polak wydawał na ubezpieczenia na życie około 50 dolarów, podczas gdy Niemiec trzynaście razy tyle, zaś Anglik - pięćdziesiąt razy więcej. Polski rynek wydawał się zagranicznym firmom, które przeliczyły te różnice na spodziewane zyski, łatwy i bezpieczny. - Wystarczyło się znaleźć w odpowiednim momencie na rynku, by osiągnąć sukces - opowiada Łukasz Kalinowski, wiceprezes zarządu Amplico Life. Większość towarzystw zapowiadała, że w ciągu kilku lat zdobędzie co najmniej 5 proc. polskiego tortu. - Tak naprawdę ich celem nie było opanowanie polskiego rynku ubezpieczeń - tłumaczy Marcin Masny, ekspert ubezpieczeniowy Centrum im. Adama Smitha. - Wiele z nich nastawiało się na działalność w sektorze otwartych funduszy emerytalnych lub chciało zakładać prywatne kasy chorych. To się nie udało, więc zwijają żagle - wyjaśnia. Sygnał do tegorocznej rejterady dała w marcu szwajcarska grupa Zurich Financial, która swoje firmy ubezpieczeniowe w Polsce (zdobyły 1,5 proc. rynku) sprzedała Generali Vienna, austriackiej filii włoskiego giganta ubezpieczeniowego.

Oszczędny nie ubezpieczony
- W latach 90. przyzwyczailiśmy się do dużej dynamiki wzrostu w branży ubezpieczeniowej. Teraz trudniej jest pozyskać nowych klientów - przyznaje Jarosław Myjak, prezes Grupy Commercial Union Polska. Asekuratorzy majątkowi zebrali w pierwszym półroczu 2002 r. łącznie ledwie o 0,5 proc. składek więcej niż w tym samym okresie roku poprzedniego, co oznacza - jeśli weźmiemy pod uwagę inflację - że rynek faktycznie się zmniejsza.
Szefów firm o ból głowy przyprawiają rezygnacje klientów z polis na życie - w ciągu ostatnich 12 miesięcy anulowano ich ponad 400 tys., czyli czterokrotnie więcej niż jeszcze dwa lata temu! Pieniądze gromadzone na polisach z funduszem inwestycyjnym pełnią funkcję zaskórniaków na "czarną godzinę". A że dla wielu ona nadeszła, klienci masowo likwidują polisy. - Polacy zaczynają odkładać kwestię ubezpieczenia na później - przyznaje Piotr Głowski z PZU.

Bomba z opóźnionym zapłonem
Mizeria polskiego rynku zmusza ubezpieczycieli do bezpardonowej walki. - Część firm, zwłaszcza oferujących ubezpieczenia majątkowe, sprzedaje polisy za wszelką cenę, nawet poniżej własnych kosztów. W ten sposób "kupuje" sobie jeszcze trochę czasu na rynku - mówi Tomasz Telejko, prezes TUnŻ Royal PBK. Wysokość składek proponowanych przez firmy przystępujące do przetargów na ubezpieczenie Międzynarodowych Targów Poznańskich w ciągu kilku ostatnich lat zmniejszyła się trzykrotnie, a Telewizję Polską asekuratorzy gotowi są dziś ubezpieczyć za dwukrotnie niższe składki niż kilka lat temu. - Trudno oceniać to wyłącznie jako przejaw zdrowej konkurencji - komentuje jeden z analityków rynku ubezpieczeniowego. Niższe składki cieszą oczywiście tych klientów, których stać na ubezpieczenia. Gorzej, gdy kiedyś przyjdzie do wypłaty milionowych odszkodowań. Dlatego zaniepokojone Ministerstwo Finansów chce - przy okazji nowelizacji ustawy o działalności ubezpieczeniowej, która od czerwca czeka w Sejmie na rozpatrzenie - wprowadzić w sektorze przepisy antydumpingowe. Obecna sytuacja przypomina bowiem bombę z opóźnionym zapłonem.

Towarzystwo Darwina
Na płytkim i kurczącym się rodzimym rynku działają aż 73 towarzystwa ubezpieczeniowe. Walczą o kawałki ubezpieczeniowego tortu, którego wartość nie przekracza rocznie 24 mld zł, czyli jest sześć razy mniejsza niż w porównywalnej pod względem demograficznym Hiszpanii, dwadzieścia razy mniejsza niż w Niemczech lub we Francji. Już dziś część towarzystw, zadowalając się śladowym udziałem w rynku ubezpieczeń, próbuje prowadzić inne interesy, dające, jak choćby obrót obligacjami, wyższe i pewniejsze zyski.
Słabość wielu ubezpieczycieli najlepiej obnażyło wprowadzenie na początku 2002 r. wymogu, by ich aktywa, czyli suma zebranych składek i zyski z inwestycji, były przynajmniej równe wartości potencjalnych zobowiązań wobec klientów (wcześniej wystarczyło pokrycie 50 proc.). Szesnaście działających w Polsce towarzystw ubezpieczeń na życie i 13 majątkowych, by w ogóle się utrzymać na rynku, musiało więc zwiększyć kapitał zakładowy - z pieniędzy własnych akcjonariuszy. Jak długo jednak akcjonariusze będą chcieli podtrzymywać egzystencję towarzystw, których udział w rynku nie przekracza z reguły procentu? One same wystawiły już sobie polisę na rynkową śmierć.
- Następuje weryfikacja rynku - trwa konsolidacja branży, a te firmy, które w niej nie uczestniczą, szukają dla siebie niszy - podsumowuje Tomasz Mintoft-Czyż, szef Stowarzyszenia Polskich Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuratorów. Najbliższych kilka lat przetrwa zapewne kilku liderów i "plankton" - kilkanaście małych, lecz wyspecjalizowanych towarzystw.