Dziesięciominutowy film rozpoczyna sugestywna scena, przedstawiająca wybuch pyłu węglowego w ćwiczebnej sztolni Kopalni Doświadczalnej "Barbara" w Mikołowie. Energia wybuchu odrzuca ustawiony kilka metrów przed wylotem sztolni, ważący 424 kg kopalniany wagonik na 30 metrów.
Jak poinformowała rzeczniczka WUG Jolanta Talarczyk, to trzeci z serii filmów szkoleniowych dla pracowników górnictwa, powstałych w ub. roku w ramach współpracy WUG z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. Filmy są wykorzystywane m.in. podczas seminariów i szkoleń. Już wcześniej na profilu WUG na portalu youtube umieszczono dwa inne filmy: „Wciągnięty w taśmę” i „Właściwa eksploatacja maszyn i urządzeń budowy przeciwwybuchowej”.
"Czarny zabójca"
Pył węglowy to ziarna węgla przechodzące przez oka sita o wymiarach 1 na 1 mm. Pył zawsze jest tak samo groźny - śmiertelnie niebezpieczny staje się, gdy wybucha. Musi najpierw zostać wzbity w powietrze np. poprzez tąpnięcie, wybuch metanu czy roboty strzałowe i osiągnąć w powietrzu określone stężenie (co najmniej 50 g/m sześc. powietrza, optymalnie 300-500 g/m sześc.) W tym czasie musi zadziałać tzw. inicjał, czyli źródło zapłonu o wysokiej temperaturze (550-1400 stopni Celsjusza), np. zapalony metan, roboty strzałowe, otwarty ogień czy urządzenie elektryczne.
Film przypomina m.in., że w procesie urobku lub transportu w pył węglowy przemienia się od jednego do trzech procent całego wydobywanego węgla; niespełna jedna trzecia z tej ilości powstaje w procesie przeróbki. O skali ilości pyłu w kopalniach świadczy np. informacja, że w całym 2010 r. wydobyto łącznie 76,6 mln ton węgla kamiennego. Głównymi przyczynami wzrostu zagrożenia wybuchem pyłu węglowego są: koncentracja wzrostu wydobycia (funkcjonowanie ścian o dobowym wydobyciu sięgającym kilku tysięcy ton), a także tzw. zagrożenia skojarzone (metan, tąpania, pył węglowy, wyrzuty gazów i skał).
Aby bezpiecznie pracować w zagrożeniu pyłowym należy przerywać łańcuch przyczynowy wybuchów, m.in. zwalczać pył węglowy w miejscu jego powstawania (np. poprzez zraszanie), zwalczać możliwości powstania inicjału, a także przeciwdziałać możliwości rozszerzania wybuchu (poprzez tworzenie stref zabezpieczających z pyłu kamiennego lub wody i budowę odpowiednich zapór).
Największe katastrofy
Największe górnicze katastrofy z udziałem pyłu węglowego w polskich kopalniach węgla kamiennego miały miejsce w 2002 r. w kopalni "Jas-Mos" (zginęło 10 górników, 2 zostało ciężko rannych), w 2006 r. w kopalni "Halemba" (23 ofiary śmiertelne i 1 górnik ranny) oraz w 2008 r. w kopalni "Mysłowice-Wesoła” (zginęło 2 górników, 1 został lekko ranny). Najtragiczniejszy w historii polskiego górnictwa był wybuch pyłu w kopalni "Dymitrow" w 1979 r., gdy zginęło 34 górników. W skali świata największą liczbę ofiar wybuchu pyłu węglowego przyniosła katastrofa w kopalni Henkeiko w Mandżurii w 1942 r. – zginęło wtedy 1527 osób.
Autorami koncepcji i scenariusza filmu "Pył węglowy w kopalni - czarny zabójca" są specjaliści Departamentu Górnictwa WUG Jan Krzelowski i Dariusz Katan. Obraz zrealizował Instytut Techniki Górniczej KOMAG. Na profilu http://www.youtube.com/WyzszyUrzadGorniczy znalazło się dotąd 16 filmów i prezentacji dotyczących najczęściej powtarzających się wypadków, porad, jak ustrzec się nieszczęścia podczas pracy w niebezpiecznych warunkach oraz dobrych praktyk wartych upowszechniania w zakładach górniczych.