Kalejdoskop kulturalny

SZTUKA

Duety do mety

Honza Zamojski i Robert Maciejuk są prezentowani ramię w ramię na autoironicznej wystawie w Narodowej Galerii Sztuki „Zachęta”. Pocztówkowe zdjęcia psów i kotów, drabina zgięta tak, że część jej stopni jest zupełnie niefunkcjonalna, pejzaże jakby wyjęte z kina drogi – artyści lubią sobie stroić żarty. Ich „Góra i dół” jest kalejdoskopem prac, w których puszczają do widza oko. Rzeczywistość, z którą grają, to konwencje sztuki. Pojawiają się tu pytania, co może trafić do galerii i zostać uznane za artystyczne. Albo drwina z mody na pokazy zderzające dwóch wielkich mistrzów. Sporo w tym sentymentów, sporo osobistych wypowiedzi. „Góra i dół” przypomina więc trochę przestrzenną tablicę z Facebooka. Taką, którą tworzyły dwie osoby, klikając „lubię to” w przedziwne, śmieszne i przewijające się w codziennym życiu obrazy. Ta zasada z cyfrowego świata przeniesiona w realną przestrzeń brzmi całkiem ciekawie. Anna Theiss

HONZA ZAMOJSKI, ROBERT MACIEJUK, „GÓRA I DÓŁ”, ZACHĘTA, WAR- SZAWA, WYSTAWĘ MOŻNA OGLĄDAĆ DO 16 LUTEGO 2014 R.

TEATR

Zróbmy sobie bunt

Adaptacją „Lotu nad kukułczym gniazdem”, głośnej sztuki Dale’a Wassermana opartej na powieści Kena Keseya, zekranizowanej w 1975 r. przez Miloša Formana, reżysersko rozpoczyna swoją dyrekcję w Teatrze Śląskim Robert Talarczyk. Jeszcze w tym sezonie w Śląskim kolejne, ciekawie się zapowiadające premiery, sceniczne biografie wybitnych Ślązaków: Ryszarda Riedla i Zbyszka Cybulskiego. Wszystkie dotychczasowe inscenizacje „Lotu nad kukułczym gniazdem” reżyserowane m.in. przez Zygmunta Hübnera, Krzysztofa Zanussiego czy Lidię Zamkow były mocno zanurzone w polityce. Opowieść o buncie w szpitalu psychiatrycznym czytano wprost jako wezwanie do sprzeniewierzenia się wobec niektórych form dyktatury, w której ramach funkcjonowaliśmy. Spektakl Talarczyka jest „Lotem nad kukułczym gniazdem” nowych czasów. Bardziej komedia niż tragedia; rozrywka, nie moralitet. Inscenizatorzy, osłabiając głębię literackiego oryginału, być może nadali nieco przykurzonej sztuce Wassermana drugie życie. Powstał „Lot…” zaadresowany do nowego, apolitycznego widza. Opowieść o zabawie, grze w bunt: rebelii naszych czasów. Łukasz Maciejewski

„LOT NAD KUKUŁCZYM GNIAZDEM”, REŻ. ROBERT TALARCZYK, TEATR ŚLĄSKI IM. STANISŁAWA WYSPIAŃSKIEGO, KATOWICE

TELEWIZJA

Na uchodźstwie

JEDNA Z TURYSTYCZNYCH tajskich wsi to częste miejsce ucieczki prześladowanych w Birmie Kajan. Bohaterka dokumentu, 60-letnia MuLa, zarabia na życie jako atrakcja dla podróżnych – nosząc obręcze na szyi i sprzedając pamiątki. Zbiera pieniądze na bilet dla córki, która została w kraju. Mocny obraz jednego z zapalnych rejonów świata.

„KIEDY BĘDĘ PTAKIEM”, REŻ. MONIKA PAWLU- CZUK, WTOREK 10 GRUDNIA, GODZ. 22.50

FILM

Walka z sobą

ROSJANIE ODKRYWAJĄ NA NOWO – ponad 30 lat po jego śmierci – wybitnego pieśniarza i poetę Władimira Wysockiego. Film „Wysocki” nie jest jednak obrazem biograficznym. Piotr Busłow proponuje przejmujący portret artysty rok przed śmiercią. Zmagającego się z nałogami, wyniszczonego przez narkotyki, nękanego przez Służbę Bezpieczeństwa.

„WYSOCKI”, REŻ. PIOTR BUSŁOW, KINO ŚWIAT

RAFAŁ KSIĘŻYK „23 CIĘCIA DLA WILLIAMA BURROUGHSA„

WYDAWNICTWO W PODWÓRKU 2013

FILM

Okrutny dialog

Cokolwiek wymyślicie, nakręćcie własny film – usłyszał Spike Lee, kiedy poprosił Park Chan-wooka o zgodę na amerykański remake jego kultowego dzieła. Historia mężczyzny więzionego przez 20 lat, który po wyjściu na wolność próbuje zrozumieć swój los, zyskała popularność dzięki ośmioodcinkowej mandze z końca lat 90. Park Chan- -wook przeniósł ją na ekran, robiąc „Oldboya”, pierwszą część dziko brutalnej trylogii zemsty. Zaplecze Spike’a Lee jest skrajnie inne niż Koreańczyka. Znany z zaangażowanego, realistycznego kina twórca stał się kronikarzem czarnego Nowego Jorku. Opowiadał o walce o równouprawnienie, o rasowych uprzedzeniach współczesnej Ameryki. Teraz postanowił w realiach Stanów Zjednoczonych osadzić dramat, który rozgrywał się w Korei. To mogła być ciekawa próba dialogu – nie tylko artystów uzależnionych od kina, ale też skrajnie różnych kultur. Niestety, w amerykańskim wydaniu „Oldboy” traci swój pazur.

Park Chan-wook zrealizował mroczną, uniwersalną opowieść o zemście, honorze, nieuśmierzonym bólu z przeszłości. O okrucieństwie. Ale też o kodeksie honorowym w zmieniającej się Azji. W spektakularnym stylu opowiadał o archetypach i pierwotnych emocjach. U Spike’a Lee ta historia staje się dosłowna, zamienia się w thriller o naciąganej fabule. Nie pomaga Josh Brolin, który przemierza ulice nocnego miasta z posępną miną, czasem kogoś torturując po drodze. Fragmenty przemówień Baracka Obamy czy nowoczesne gadżety wydają się doklejone na siłę. „Oldboy. Zemsta jest cierpliwa” pozwala się rozerwać. Ale nie jest godnym konkurentem dla oryginalnej wersji. Okazuje się, że rzemiosło nie może zastąpić szaleństwa. Racjonalne, amerykańskie podejście do świata odziera historię z tajemnicy. Koreańczyk uderzał widza obuchem w głowę. Katowanie młotkiem bohaterów przez Spike’a Lee pozostawia obojętnym. Krzysztof Kwiatkowski

„OLDBOY. ZEMSTA JEST CIERPLIWA”, REŻ. SPIKE LEE,

MONOLITH FILMS

FILM

Dramat ocalenia

PO ROMANSIE Z HOLLYWOOD BALTASAR KOR- MÁKUR wraca do rodzinnej Islandii. „Na głębinie” to obraz zainspirowany prawdziwą historią rybaka, który w latach 80. cudem przeżył katastrofę trałowca. Reżyser „101 Reykjavik” zrobił film realistyczny, pozbawiony morałów. Opowiedział o rybackim życiu w niewielkim portowym mieście, o przetrwaniu, ale i dramacie człowieka, który się uratował, gdy jego kompani zatonęli. I o chwili śmiertelnego zagrożenia, gdy całe życie nagle przelatuje człowiekowi przed oczami. Surowe, ale interesujące kino. Krzysztof Kwiatkowski

„NA GŁĘBINIE”, REŻ BALTASAR KORMÁKUR, AURORA FILMS

DVD

Powrót gwiazdy

OSTATNIO 80-LETNI Jean-Paul Belmondo jest we Francji znany głównie ze skandali towarzyskich. Antologia siedmiu filmów z jego udziałem przypomina, z czego słynął kiedyś. Nie ma tu wprawdzie dzieł Godarda, można za to oglądać aktora w lżejszym, rozrywkowym repertuarze – w zrealizowanych z dawnym smakiem francuskich filmach sensacyjnych i szpiegowskich z lat 70. i 80., m.in. w głośnym „Zawodowcu” Georges’a Lautnera. Czasy się zmieniają, ale charyzma Belmondo wciąż przekonuje. Krzysztof Kwiatkowski

JEAN-PAUL BELMONDO, KOLEKCJA FILMOWA KINO ŚWIAT

MUZYKA

Warzywa i rzeczka

Wgąszczu jubileuszowych wydawnictw roku wielkiego kompozytora to jest szczególne. Obliczone na najbardziej wymagającą, choć równocześnie najbardziej otwartą na eksperymenty dziecięcą publiczność, prezentuje bardzo mało znany wycinek twórczości Lutosławskiego do tekstów Tuwima – ikony gatunku. Świetnie, akustycznie, niekonfliktowo zaaranżowane piosenki jakże dalekie są od dość okropnego standardu „pisania dla dzieci” przez zdziecinniałych często bardziej od adresatów dorosłych. „Spóźniony słowik”, „Warzywa” i „Rzeczka” błyszczą tu najjaśniej. Brawo za pomysł. Piotr Metz

DOROTA MIŚKIEWICZ I KWADROFONIK

„LUTOSŁAWSKI. TUWIM. PIOSENKI NIE TYLKO DLA DZIECI”

POLSKIE RADIO

MUZYKA

Prezent na rocznicę

PRZEKROJOWE, WSPÓŁCZESNE spojrzenie na 20-letni dorobek jednego z najbardziej wyjątkowych brytyjskich zespołów ostatnich lat. Po zawirowaniach personalnych Tindersticks to coraz bardziej autorski projekt wokalisty grupy Stuarta Staplesa, dlatego wydawnictwo zawiera też jego solowe kompozycje. Zrealizowany w cudownej akustyce studia Abbey Road album z udziałem zaproszonych przyjaciół muzyków jak żaden dotąd przywołuje porównania z twórczością Nicka Cave’a. Jubileuszowy prezent jak zwykle u Tindersticks zaskakujący i w świetnym stylu, w dodatku przekornie wydany niemal równocześnie z premierową muzyką filmową grupy do „Les Salauds”. Piotr Metz

TINDERSTICKS „ACROSS SIX LEAP"

SONIC

KSIĄŻKA

Jesteśmy śmiertelni

NAD TĄ KSIĄŻKĄ i jej autorem unosi się fatum. Jan Balabán napisał powieść o śmierci – o odchodzeniu jego ojca i związanej z tym rodzinnej traumie. Kilka tygodni po jej ukończeniu, w kwietniu 2010 r., zmarł nagle na serce w wieku 49 lat. Balabán, co nietypowe w przypadku czeskiego pisarza, był chrześcijańskim pesymistą, poetą życia nieudanego i niespełnionego, miotającego się między smutkiem a depresją. Przyzwyczajeni do typowych czeskich narracji, pełnych humoru i akceptacji życia, czytając „Zapytaj taty”, możemy się poczuć dziwnie. I to być może właśnie o ten dyskomfort chodziło Balabánowi. Piotr Kofta

JAN BALABÁN „ZAPYTAJ TATY” PRZEŁ. OLGA CZERNIKOW

CZESKIE KLIMATY 2013

KSIĄŻKA

Fińska apokalipsa

PRZEZ PÓŁ ROKU TRWA SUSZA. Przez drugą połowę – pora deszczowa. Afryka? Nie, to Helsinki w niedalekiej przyszłości, zalewane katastrofalnymi powodziami, ogarnięte chaosem i anarchią, pełne uchodźców z krajów, w których zmiany klimatyczne poszły jeszcze dalej. Tapio Lehtinen nie ma jednak czasu się martwić o losy świata, poszukuje bowiem swojej ukochanej żony, dziennikarki, która ruszyła tropem charyzmatycznego ekoterrorysty zwanego Uzdrowicielem i zaginęła bez śladu. A fiński pisarz Antti Tuomainen udanie gra konwencjami kryminału i prozy katastroficznej, w gruncie rzeczy opowiadając liryczną historię pewnej miłosnej tajemnicy. Piotr Kofta

ANTTI TUOMAINEN „UZDROWICIEL” PRZEŁ. EDYTA JURKIEWICZ- -ROHRBACHER

ALBATROS 2013

TOP 10 KSIĄŻKI

1. „Inferno”

Dan Brown

SONIA DRAGA

2. „Sezon burz”

Andrzej Sapkowski

SUPERNOWA – NIEZALEŻNA OFI- CYNA WYDAWNICZA NOWA

3. „Moje lata w Top Gear”

Jeremy Clarkson

INSIGNIS

4. „Perfekcyjna pani domu. Poradnik”

Małgorzata Rozenek

PASCAL

5. „Moje odchudzanie”

Konrad Gaca

CZELEJ

6. „Szczęście w cichą noc”

Anna Ficner- -Ogonowska

SPOŁECZNY INSTYTUT WYDAW- NICZY ZNAK

7. „Moje wypieki i desery”

Dorota Świątkowska

EGMONT POLSKA SP. Z O.O.

8. „Flirtując z życiem”

Danuta Stenka, Łukasz Maciejewski

SPOŁECZNY INSTYTUT WYDAW- NICZY ZNAK

9. „ADHD – autobiografia”

Tymon Tymański, Rafał Księżyk

WYDAWNICTWO LITERACKIE

10. „Zezia, Giler i Oczak”

Agnieszka Chylińska

WYDAWNICTWO PASCAL

TOP 10 MUZYKA

1. „Jestem...”

Bednarek

LOU & ROCKED BOYS/ROCKERS PUBLISHING

2. „Midnight Memories”

One Direction

SONY MUSIC PL

3. „Comfort and Happiness”

Dawid Podsiadło

SONY MUSIC PL

4. „Violetta: Hoy somos más”

Muzyka filmowa

UNIVERSAL/UNIVERSAL MUSIC PL

5. „Violetta: Cantar es lo que soy”

Muzyka filmowa

OTHER POP/UNIVERSAL MUSIC PL

6. „Kolędowo”

Zakopower

KAYAX/PARLOPHONE MUSIC PL

7. „ProPejn”

VNM

PROSTO/OLESIEJUK

8. „Kometa – The Best of Nohavica”

Jaromir Nohavica

MAGIC RECORDS/UNIVERSAL MUSIC PL

9. „Polska”

Możdżer/ Danielsson/Fresco

MOŻDŻER/OUTSIDE MUSIC

10. Remembering Nina & Abbey”

Aga Zaryan

CENTRALA MANAGEMENT / PARLOPHONE MUSIC PL

TOP 10 KINO

1. „Kraina lodu”

reż. Chris Buck, Jennifer Lee

DISNEY

2. „Igrzyska śmierci: W pierścieniu ognia”

reż. Francis Lawrence

FORUM FILM POLAND

3. „Last Vegas”

reż. John Turteltaub

MONOLITH FILMS

4. „Ratujmy Mikołaja”

reż. Leon Joosen, Aaron Seelman

KINO ŚWIAT

5. „Kapitan Phillips”

reż. Paul Greengrass

UIP

6. „Wyścig”

reż. Ron Howard

ITI CINEMA

7. „Adwokat”

reż. Ridley Scott

IMPERIAL CINEPIX

8. „Thor: Mroczny świat”

reż. Alan Taylor

DISNEY

9. „Don Jon”

Joseph Gordon Levitt

BEST FILM

10. „Rysiek Lwie Serce”

reż. Manuel Sicilia

MONOLITH FILMS