Kalejdoskop kulturalny

FILM

Panorama współczesności

Autonomiczna republika Gruzji – Abchazja, ogarnięta wewnętrznym konfliktem Syria, cela śmierci w Teksasie. Reżyserzy konkursowych filmów zakończonego w niedzielę 54. Krakowskiego Festiwalu Filmowego stworzyli wstrząsającą panoramę współczesnego świata. Piotr Rosołowski i Elwira Niewiera pokazują nie samą wojnę, ale rany, jakie ona zostawia. Nagrodzony Złotym Rogiem „Efekt domina” to opowieść o miłości rosyjskiej śpiewaczki i ministra sportu Republiki Abchazji, której niepodległość uznaje ledwie kilka państw. Przez pryzmat ich walki o związek na przekór trudnościom reżyserzy pokazują zrujnowane miasto, upadły kraj i ludzi, którzy wciąż nie mogą podnieść się z traumy. Konflikt, który rozgrywa się na naszych oczach, rejestruje Talal Derki. „Skończył się sen o rewolucji protestów i pieśni” – mówi młody mężczyzna w uhonorowanym Srebrnym Rogiem dla najlepszego pełnego metrażu „Powrocie do Homs”. Dokumentalista towarzyszył swoim bohaterom przez trzy lata. Stworzył zapis powstania w syryjskim Homs. Opowiedział o zwyczajnych chłopakach, którzy podporządkowali życie losom narodu. „Powrót do Homs” przypomina, jak ważne może być kino. Inne oblicze śmierci odnajduje Jaap van Hoewijk w wyróżnionym „Czasie zabijania”. Ten świetny dokument jest opowieścią o przygotowaniach do egzekucji mordercy w teksańskim Huntsville. Holender portretuje rodzinęmordercy, rozmawia z jedną z ofiar, której udało się przeżyć, z mieszkańcami okolicy, w której doszło do zbrodni. Nie ma tu publicystyki. Reżyser bada zarówno ludzką psychikę, jak i mechanizmy działania systemu sprawiedliwości czy mediów. Filmy te łączy przekonanie o sile i znaczeniu kina, które może bronić słabszych i otwierać nową perspektywę na wydarzenia znane z mediów. Jednak reżyserzy pokazują także rzeczywistość zwyczajną. Odnotowują zjawiska dominujące w społeczeństwach Zachodu. Nie przypadkiem kilka filmów poświęconych było starości, zderzeniu tradycji z nowoczesnością, walce o symbole w przestrzeni publicznej. Dokumentaliści trzymają rękę na pulsie. Krzysztof Kwiatkowski

TEATR

Rebus w golfie

„GENIUSZ W GOLFIE” Weroniki Szczawińskiej według tekstu Agnieszki Jakimiak w Starym Teatrze cierpi na brak komunikatywności. Podobno spektakl mówi o Konradzie Swinarskim w emblematycznym golfie, o zrzucaniu wielkości z pomników itp. Tyle że nic z tych konceptów nie wynika, a większość widzów pozostaje zdezorientowana. Rozhisteryzowane przedstawienie zrobi wrażenie na grupie licealistów oraz „wiecznych licealistów”, jednak dla reszty to rebus, którego nie ma sensu rozszyfrowywać. Zawracanie głowy w elastycznym golfie. Łukasz Maciejewski

„GENIUSZ W GOLFIE”, REŻ. WERONIKA SZCZAWIŃSKA, STARY TEATR W KRAKOWIE

MUZYKA

Królewski piknik

W WARSZAWSKICH ŁAZIENKACH KRÓLEW- SKICH z okazji rocznicy wyborów 4 czerwca odbędzie się Piknik Wolności. W weekend 7-8 czerwca w zabytkowym parku wystąpią m.in. Włodek Pawlik Trio, Orkiestra Sinfonia Viva, Lena Leonenko, Atom String Quartet. Będzie można również wysłuchać słuchowisk Polskiego Radia.

SZTUKA

Pędzlem i komórką

„KOMPOZYCJA NA NIEWIELKIEJ PRZE- STRZENI” prezentuje nowe obrazy klasyka współczesności Marcina Maciejowskiego. Przestrzeń może niewielka, ale sztuka najwyższych lotów. Barbara Brylska ma rozchylone usta i patrzy zaczepnie na śniadego Jerzego Zelnika wcielającego się w faraona. Tuż obok Tadeusz Łomnicki stoi z marsową miną. Takie obrazki – ze starego telewizora, przy zachowaniu czerni i bieli filmów – przeniósł na płótno i pokazał w galerii Raster Marcin Maciejowski. Na wystawę złożyło się też kilka prac opowiadających o rzeczywistości wygenerowanej przez nowe media – smartfony i urządzenia z Photoshopem. Ale „Kompozycja na niewielkiej przestrzeni” to nie tylko komentarz do tego, jak bardzo nasze praktyki organizowane są przez wyobrażenie o „idealnym telewizyjnym kadrze” albo „kadrze na Facebooka”. To studium formy – proporcji, układów form, kolorów. Maciejowski to w końcu badacz malarskiej materii i historii malarstwa. Anna Theiss

MARCIN MACIEJOWSKI, „KOMPOZYCJA NA NIEWIELKIEJ PRZESTRZENI”, GALERIA RASTER, WARSZAWA

DVD Z „WPROST”

Plan na przyszłość

ZA TYDZIEŃ „WPROST” będzie można kupić z filmem „Kiedyś mnie znajdziesz” znanej aktorki Helen Hunt. To bezpretensjonalna komedia o 39-latce, która w trybie pilnym postanawia założyć rodzinę. W rolach głównych wystąpili reżyserka i Colin Firth.

TVP

Bez wyborów

W ŚRODĘ W TELEWIZYJNEJ Dwójce i na portalu Ninateka film „Pocztówki z Republiki Absurdu”. Twórcy filmu zastanawiają się, jak wyglądałaby współczesna Polska, gdyby do transformacji ustrojowej nie doszło. Na ekranie odtwarzają więc rzeczywistość PRL w XXI w.

„Pocztówki z Republiki Absurdu”, środa, 4 czerwca, godz. 21.45, TVP 2 oraz w portalu Ninateka.pl

KSIĄŻKA

Odcienie zamiast kolorów

Nie da się ukryć, że to literatura języka angielskiego rozdaje dziś karty i wygrywa na wszystkich dystansach. Wygrywa nie tylko dlatego, że powstaje w globalnym lingua franca, lecz także z tego powodu, że dysponuje niesłychaną siłą przyciągania, zasysając pisarskie talenty ze wszystkich kontynentów. Kto rozdaje karty, może dyktować warunki. I tu zaskoczenie: literacki imperializm angielszczyzny jest zarazem imperializmem gatunku, który wielokrotnie skazywano na wymarcie – klasycznej powieści narracyjnej, stroniącej od eksperymentów, skupionej na opowiadaniu ciekawych, wielowymiarowych historii. Różnica w stosunku do powieści XIX-wiecznej polega na tym, że teraz owe historie opowiadają niekoniecznie członkowie społecznej elity, ale często ci, których niegdyś nie dopuszczono by nawet do głosu – przybysze, imigranci, obcy. Tak jest w przypadku Zadie Smith, tak jest też w przypadku Chimamandy Ngozi Adichie, 36-letniej Nigeryjki dzielącej czas między ojczyznę i USA, a obwołanej jakiś czas temu nową gwiazdą światowej literatury. Gdy ukazująca się właśnie u nas „Amerykaana” – ponad 700 stron z życia nowej fali afrykańskich imigrantów w USA – wyszła w zeszłym roku w Stanach, okazało się, że spełnia warunki, by obwołać ją kolejną Wielką Amerykańską Powieś cią. Tyle że równie dobrze książka Adichie może być Wielką Powieścią Afrykańską – oto ironia epoki. „Amerykaana” (tytuł pochodzi od nieco pogardliwego nigeryjskiego określenia, jakim obdarza się tych, którzy wrócili do kraju z emigracji) to rzeczywiście świetna, w pewnej mierze autobiograficzna proza rzucająca nowe światło na złożone pojęcie rasy: Adichie jest subtelną, ironiczną obserwatorką wyłapującą rozmaite odcienie tam, gdzie inni widzą tylko czerń i biel. Jeśli kogoś te fascynujące socjologiczne detale nie wciągają, ten może przeczytać „Amerykaanę” jako wielowątkową historię miłosną rozdartą między Afryką a Ameryką. Nawiasem mówiąc, ta relacja między rzekomym siedliskiem nędzy i patologii a demokratyczną ziemią obiecaną też wcale nie jest jednoznaczna. Piotr Kofta

CHIMAMANDA NGOZI ADICHIE, „AMERYKAANA”, PRZEŁ. KATARZYNA PETECKA-JUREK, ZYSK I S-KA 2014

FILM

Demony wojny

ROLAND JOFFÉ, REŻYSER „PÓL ŚMIERCI” I „MISJI”, znów opowiada o przeszłości. Bohater jego filmu „Gdy budzą się demony” zbiera materiał do książki o Josemarii Escrivie, założycielu Opus Dei. Słucha historii życia własnego ojca, wieloletniego duchownego. Ale dla reżysera to tylko pretekst do przekrojowej opowieści o losach XX-wiecznej Hiszpanii, wyborach ludzi w dramatycznych sytuacjach, miłości. Jest epicko, ale i koturnowo, mało wiarygodnie, patetycznie. Szkoda. Krzysztof Kwiatkowski

„GDY BUDZĄ SIĘ DEMONY”, REŻ. ROLAND JOFFÉ, KONDRAT MEDIA

FILM

Szpitalna zamiana

W „JAK OJCIEC I SYN” dwie japońskie rodziny o bardzo różnym statusie społecznym dowiadują się, że ich sześcioletni synowie – jeszcze jako noworodki – zostali pomyleni w szpitalu. Rodzice chłopców próbują dokonać „wymiany”, powoli oswajając dzieci z innym środowiskiem i z myślą, że będą musieli zmienić całe swoje życie. Hirokazu Koreeda umiejętnie łączy osobisty, intymny dramat z wnikliwą diagnozą japońskiego społeczeństwa. Potrafi też widzów wzruszyć. Krzysztof Kwiatkowski

„JAK OJCIEC I SYN”, HIROKAZU KOREEDA, GUTEK FILM

MUZYKA

Powrót do przyszłości

ALBUM „A LETTER HOME” Neil Young nagrał w technologii rodem z lat 40. (przypominającej nieco nasze dawne studia produkcji pocztówek dźwiękowych) u innego fanatyka zachowania pierwotnych emocji w muzyce Jacka White’a. W efekcie powstała świetna, w swej wsteczności szalenie progresywna płyta z idealnie współbrzmiącym z technologią nagrania klasycznym folkowym repertuarem (Dylan, Springsteen, Phil Ochs), jedna z najbardziej udanych w ostatnich latach w eklektycznej dyskografii niespokojnego ducha współczesnego rocka, z uporem (i sukcesem) zmieniającego bieg rzeki. Piotr Metz

NEIL YOUNG, „A LETTER HOME”, WARNER

MUZYKA

Stylowa melancholia

CONOR OBERST po popowej wycieczce dość szybko przeprosił się z tradycyjnym amerykańskim folkiem i wrócił do dźwięków, które wychodzą mu najlepiej. Choć gatunek ten wydaje się od dawna oprawiony w sztywne ramki, okazuje się, że dobre melodie i stylowo melancholijne teksty w oszczędnych aranżacjach wystarczają przy tak klasowym wykonaniu. Bardzo udany powrót do korzeni wydany nakładem wytwórni Nonesuch, która po Green­woodzie z Pendereckim i Black Keys kolejny raz poszerza swoją hermetyczną niegdyś paletę dźwięków. Piotr Metz

CONOR OBERST, „UPSIDE DOWN MOUNTAIN”, NONESUCH

KSIĄŻKA

Ludzie i mit

NA TLE INNYCH PUBLIKACJI próbujących zdyskontować nostalgię za zmarłą przed ćwierćwieczem ludową ojczyzną „Niebieskie ptaki PRL” Wojciecha Kałużyńskiego wyróżniają się nie tylko wnikliwością, lecz także uwrażliwieniem na kontekst i mit. Portretując tych, którzy z różnych względów nie mieścili się w zgrzebnym, komunistycznym pejzażu – Marka Hłaskę, Edwarda Stachurę, Jana Himilsbacha, Zdzisława Maklakiewicza czy Piotra Skrzyneckiego – autor mądrze oddziela prawdę od zmyślenia, szukając klucza do naszej pamięci o tamtej epoce. Przy okazji, bo nie mogło być inaczej, książka Kałużyńskiego to kopalnia pierwszorzędnych anegdot. Piotr Kofta

WOJCIECH KAŁUŻYŃSKI, „NIEBIESKIE PTAKI PRL”, PWN 2014

KSIĄŻKA

Barcelońskie grzechy

DLA TEGO, KTO ZSZEDŁ W BARCELONIE z turystycznej ścieżki i wie, że ta metropolia potrafi zaskoczyć, to książka idealna. W antologii opowiadań kryminalnych „Barcelona Noir” katalońska stolica jest miejscem, gdzie nad dziesięć przykazań przedkłada się katalog siedmiu grzechów głównych. Naznaczony obsesjami, rasizmem, zemstą i krzywdą portret miasta, jaki wyłania się z tekstów pisarzy związanych z Barceloną, może przerażać – jednak na tym polega hipnotyzujący urok czarnego kryminału. Piotr Kofta

ADRIANA V. LÓPEZ, CARMEN OSPINA (RED.), „BARCELONA NOIR”, PRZEŁ. ANNA STĄPÓR, JUAN DIEGO RAMÍREZ, AGNIESZKA KOROL, ZOFIA STANISŁAWSKA, CLAROSCURO 2014

TOP 10 KINO

1. „X-Men: Przeszłość, która nadejdzie”

reż. Bryan Singer

IMPERIAL CINEPIX

2. „Rio 2”

reż. Carlos Saldanha

IMPERIAL CINEPIX

3. „Godzilla”

reż. Gareth Edwards

WARNER BROS.

4. „Powstanie warszawskie”

reż. Jan Komasa

NEXT FILM

5. „Casanova po przejściach”

reż. John Turturro

KINO ŚWIAT

6. „Czarnoksiężnik z Oz: Powrót Dorotki”

reż. Will Finn, Dan St. Pierre

KINO ŚWIAT

7. „Sąsiedzi”

reż. Nicholas Stoller

UIP

8. „Transcendencja”

reż. Wally Pfister

MONOLITH FILMS

9. „Grace. Księżna Monako”

reż. Oliver Dahan

MONOLITH FILMS

10. „Uśpieni”

reż. John Pogue

KINO ŚWIAT

TOP 10 MUZYKA

1. „Ghost Stories”

Coldplay

WARNER MUSIC / WARNER MUSIC PL

2. „The Best Kids... Ever!”

Różni wykonawcy

POMATON / WARNER MUSIC PL

3. „Kodex 5 Elements”

White House Records

HUSTLA MUSIC – CD-CONTACT

4. „#Kurt_ Rolson”

Tede

WIELKIE JOŁ / JAWI

5. „Xscape”

Michael Jackson

SONY MUSIC PL

6. „Heroes”

Sabaton

NUCLEAR BLAST / WARNER MUSIC PL

7. „Mini World”

Indila

UNIVERSAL MUSIC PL

8. „European Jazz (2013)”

Różni wykonawcy

MEMBRAN MUSIC

9. „En Vivo”

Violetta

MAGIC RECORDS / UNIVERSAL MUSIC PL

10. „Symphonica”

George Michael

EMI OTHER INT. / UNIVERSAL MUSIC PL

TOP 10 KSIĄŻKI

1. „Zdrada”

Coelho Paulo

DRZEWO BABEL WYDAWNICTWO

2. „Zagubione niebo”

Grochola Katarzyna

WYDAWNICTWO LITERACKIE

3. „Rodzina”

Jaruzelska Monika

WYDAWNICTWO CZERWONE I CZARNE

4. „Grand”

Wiśniewski Janusz L.

WIELKA LITERA

5. „Niebo istnieje naprawdę”

Burpo Todd, Vincent Lynn

RAFAEL DOM WYDAWNICZY

6. „Długi film o miłości. Powrót na Broad Peak”

Hugo-Bader Jacek

SPOŁECZNY INSTYTUT WYDAW­ NICZY ZNAK

7. „Wszystko zależy od przyimka”

Miodek Jan, Bralczyk Jerzy, Markowski Andrzej

AGORA

8. „Radiota, czyli skąd się biorą Niedźwiedzie”

Niedźwiecki Marek

WIELKA LITERA

9. „Zapach miasta po burzy”

Świerzewski Olgierd

WYDAWNICTWO MUZA SA

10. „Przepis na sukces Ewy Chodakowskiej” + DVD

Chodakowska Ewa, Kavoukis Lefteris

WYDAWNICTWO K.E. LIBER