Jakowlew był wielkim przyjacielem Polski. To dzięki niemu przy prezydencie Borysie Jelcynie w Rosji ruszyły badania archiwów katyńskich.
Podczas ostatniej wizyty w Polsce, w kwietniu tego roku, mówił, że Katyń był "owocem zdrady". Zdradą - dodał - było też zawarcie przez ZSRR z Niemcami paktu Ribbentrop-Mołotow, w którym zadecydowano o likwidacji Polski.
"Dobrze pamiętamy nasze bohaterstwo, a jakoś pamięć nas zawodzi, kiedy nie chcemy przyznać się do zbrodni i zdrady, bądź stanowi to dla nas mękę" - podkreślił wówczas Jakowlew.
Aleksandr Jakowlew urodził się 2 grudnia 1923 roku we wsi Korolowo, w obwodzie jarosławskim. W latach 1941-43 służył w Armii Czerwonej, walczył w jednostkach piechoty morskiej. Został ciężko ranny - stracił nogę.
Po powrocie z frontu ukończył Państwowy Instytut Pedagogiczny w Jarosławiu, a następnie Akademię Nauk Społecznych przy KC KPZR. Od roku 1953 pracował w aparacie KPZR. Zajmował się problemami agitacji i propagandy.
W czasie interwencji Układu Warszawskiego w Czechosłowacji w sierpniu 1968 roku odpowiadał za jej "propagandowe wsparcie".
W roku 1973 został wysłany na ambasadora ZSRR do Kanady - za sprzeciw wobec prób wskrzeszenia kultu Stalina. Do Moskwy wrócił w 1983 roku. Objął stanowisko dyrektora Instytutu Gospodarki Światowej i Stosunków Międzynarodowych Akademii Nauk ZSRR.
Po objęciu w 1985 roku sterów KPZR przez Michaiła Gorbaczowa został jego najbliższym współpracownikiem. Uważany był za głównego ideologa pieriestrojki (przebudowy) i ojca głasnosti (jawności).
Istotą pieriestrojki była demokratyzacja życia politycznego i ustroju państwowego, w tym zwiększenie swobód obywatelskich, częściowe urynkowienie gospodarki i ocieplenie stosunków ze światem zachodnim. Zmiany te pobudziły świadomość narodową w większości republik ZSRR, co w konsekwencji doprowadziło do rozpadu imperium i krachu systemu komunistycznego.
W 1989 roku Jakowlew został wybrany na deputowanego ludowego ZSRR. Doprowadził do opublikowania tajnych protokołów do paktu Ribbentrop-Mołotow i był inicjatorem uchwały Zjazdu Deputowanych Ludowych potępiającej ten pakt.
Po rozpadzie ZSRR wycofał się z wielkiej polityki. Był jednak wśród założycieli demokratycznej partii Wybór Rosji, a później Rosyjskiej Partii Demokracji Społecznej.
Po krwawym wystąpieniu opozycji komunistycznej i nacjonalistycznej przeciwko Jelcynowi w Moskwie w październiku 1993 roku przez dwa lata kierował państwową telewizją i radiofonią. Był współtwórcą niezależnej telewizji NTV.
Od roku 1992 kierował komisją ds. rehabilitacji ofiar represji politycznych przy prezydencie Rosji. Dzięki niemu tysiącom ludzi w Rosji przywrócono dobre imię.
Aleksandr Jakowlew szczerze wierzył w ideały komunizmu. Przeszedł wszystkie szczeble kariery w KPZR. Na końcu tej drogi diametralnie zmienił siebie, a następnie - oblicze swojego kraju, czego wielu ludzi w Rosji nigdy mu nie wybaczyło.
Zapytany kiedyś, do którego z wodzów ZSRR odnosi się z sympatią - Stalina, Chruszczowa, Breżniewa czy Andropowa - odpowiedział: "Do żadnego. Wszyscy byli zdolni rozstrzelać".
ks, pap