Mistrzowie przestrzeni

Przygotowanie planu rozwoju Berlina zajęło zespołom projektowym kilka lat. Długo trwały konsultacje, nie tylko w gronie architektów. Dziś jest to największy plac budowy w Europie. Symbolem nowoczesnego Berlina staje się szklana kopuła autorstwa angielskiego architekta Normana Fostera, przykrywająca Reichstag. Dawne zakłady Borsig w północno-zachodniej części miasta inny słynny architekt, Claude Vasconi, zamienił w centrum handlowo-biurowe. Wkrótce stolica Niemiec - podobnie jak Barcelona za sprawą Gaudiego, Bilbao czy nowoczesne dzielnice Paryża - stanie się zapewne miejscem przyciągającym ludzi pragnących poznać najlepsze dokonania architektury naszych czasów. Bilbao, w którym królował przemysł ciężki, kojarzone jest dziś przecież głównie z Muzeum Guggenheima zapro-jektowanym przez Franka O. Ghery’ego, metrem autorstwa Normana Fostera czy mostem na rzece Nervion Santiago Calatravy. Most Millennium Bridge na Tamizie (autor: Norman Foster) łączący City z budynkiem dawnej elektrowni Bankside, zamienionym na oddział galerii Tate, stał się kolejnym obowiązkowym punktem zwiedzania Londynu.
A polskie miasta? - Wciąż pozostają pogrążone w chaosie urbanistycznym - ostrzega prof. Stefan Kozłowski, przewodniczący Komitetu Naukowego "Człowiek i Środowisko" PAN. - Na gminy przerzucono prawie całą odpowiedzialność za gospodarkę przestrzenną. Tymczasem większość z nich nie jest przygotowana kadrowo i finansowo do realizacji takich zadań - dodaje prof. Kozłowski. Niewielu włodarzy miast ma pomysł na spójną zabudowę, wyjątkowo rzadko powstają długofalowe plany zagospodarowania miejskiej przestrzeni. W mniejszych miasteczkach zabudowa "na dziko" jest wciąż na porządku dziennym. Wiele do życzenia pozostawia poziom kształcenia polskich architektów.
Nie oznacza to jednak na szczęście, że polska architektura się nie zmienia. Szczególnie tam, gdzie władze miasta lub inwestor stawiają warunek: nowy obiekt ma być nie tylko funkcjonalny, ale powinien też stanowić wartość architektoniczną. Dzięki wysiłkom Pawła Piskorskiego, prezydenta Warszawy, udało się stworzyć ostatnio urbanistyczną wizję rozwoju stolicy. W Krakowie powołano architekta miasta w randze pełnomocnika prezydenta, został nim jeden z najlepszych polskich projektantów - Wojciech Obtułowicz. Trzy biura projektowe przygotowują strategię rozwoju Krakowa.
Swoją atrakcyjność starają się też zwiększyć miejscowości wypoczynkowe. Powstają Nowe Mikołajki - nowoczesne centrum turystyczne na Mazurach. Przewidziano tam między innymi stworzenie nowych przystani żeglarskich, pól golfowych, hal do squasha i kortów tenisowych oraz budowę zespołu ekskluzywnych apartamentów. Entuzjaści nart wodnych od zeszłego roku mogą korzystać z jedynego w Polsce wyciągu linowego wybudowanego na jeziorze Necko koło Augustowa. Projektanci z biura Profil przy platformie startowej usytuowali widownię na 200 miejsc. Zespół obiektów do gry w baseball powstaje w Kutnie. Rozbudowę tej inwestycji powierzono architektom z warszawskiej pracowni APA Wojciechowski.
Pola golfowe, hale sportowo-rekreacyjne i parki wodne powstają w Warszawie, Krakowie, Gdańsku czy Poznaniu. Kolejny wodny park ze zjeżdżalniami, sztuczną rzeką i wodospadami powstał na warszawskim Mokotowie. Na początku czerw-ca w Krakowie otwarto największy kryty akwapark w Europie. Wzorem miast amerykańskich, w których tworzone są zespoły rekreacyjno-rozrywkowo-handlo-we, w bezpośrednim sąsiedz-twie krakowskiego parku wodnego i hipermarketów powstaje zaprojektowane przez pracownię DDJM multikino. Ta sama pracownia wykonała też projekt trzynastoekranowego mulitpleksu w Zabrzu. Multikina stanęły już między innymi w Warszawie, Poznaniu i Łodzi, a w trakcie budowy i projektowania jest kilkanaście kolejnych kin wieloekranowych. Inwestorów nie zniechęciły nawet statystyki dowodzące, że w Polsce sprzedaje się proporcjonalnie czterokrotnie mniej biletów niż w krajach Europy Zachodniej. Doświadczenia amerykańskie wykazały bowiem, że po uruchomieniu multipleksów znacznie wzrasta liczba odwiedzających kina. Powstają one w pracowniach takich architektów, jak Marek Dunikowski (szef biura projektowego DDJM), Andrzej Kapuścik, Tadeusz Spychała, Wojciech Jarząbek czy w pracowni APA Wojciechowski.
Autorstwa DDJM jest też oddane do użytku kilka miesięcy temu jedyne w Polsce osiedle wybudowane dla Japończyków. W willowej części Krakowa - na Woli Justowskiej - powstało miniosiedle mieszkaniowe zbudowane dla pracowników tyskiej fabryki Isuzu. Kilkanaście japońskich rodzin ma tam do dyspozycji nie tylko basen i bibliotekę, ale także przeznaczoną jedynie dla mieszkańców restaurację i treningowe poletko golfowe. Zespoły apartamentowe powstają przede wszystkim w Warszawie. Jednym z najbardziej ekskluzywnych jest oddany w zeszłym roku kilkunastopiętrowy budynek mieszkalny Rezydencja pod Orłem autorstwa pracowni Majewski, Wyszyński, Hermanowicz.
Od brzydoty sąsiadującego blokowiska wyraźnie się odróżnia zaprojektowany przez zespół JEMS-Architekci powstały na Gocławiu kompleks domów komunalnych gminy Warszawa Centrum. Na uwagę zasługują takie projekty, jak budynek z apartamentami mieszkalnymi w Juracie przy ulicy Wojska Polskiego (autorzy: Zbigniew Reszka i Michał Baryżewski, Arch-Deco) czy laureat grand prix wojewody śląskiego Pastelowe Osiedle w Katowicach (biuro autorskie AIR Jurkowscy - Architekci). Być może już niedługo także warszawiacy będą mogli się chwalić budynkami projektowanymi przez najsłynniejszych architektów. Pracownia Normana Fostera projektuje biurowiec przy placu Piłsudskiego. Stanisław Fiszer i Andrzej M. Chołdzyński są autorami jednego z najładniejszych budynków oddanych ostatnio w Warszawie - Centrum Giełdowego przy Książęcej. Właśnie prof. Stanisław Fiszer, architekt od lat tworzący we Francji, otrzymał Honorową Nagrodę SARP za rok 2000. Centrum Giełdowe, łączące funkcje biurowca i siedziby Giełdy Papierów Wartościowych, wyposażono w kabinę obserwacyjną dla widzów, która może być wykorzystywana jako sala wykładowa. Standardem w biurowcach staje się BMS (Building Management System) - program komputerowy nadzorujący pracę klimatyzacji, regulujący oświetlenie czy kontrolujący systemy przeciwpożarowe. W oddanym niedawno do użytku Centrum Biurowym Lubicz w Krakowie, podobnie jak w niektórych biurowcach wybudowanych ostatnio w Warszawie, w dużym przeszklonym atrium nie zapomniano o zieleni, drzewach i fontannach.
- Chcieliśmy, by dwukondygnacyjne atrium służyło nie tylko jako wejście do budynku, ale także jako miejscem odpoczynku i relaksu - podkreśla projektant Marek Dunikowski. Współautorami tego projektu są Artur Jasiński i Jarosław Kutniowski.
Po raz pierwszy w Polsce doszło w tym roku do publicznej debaty nad projektami obiektów sakralnych. Stało się tak przy okazji konkursu na Świątynię Opatrzności Bożej w Warszawie, ogłoszonego przez księdza prymasa Józefa Glempa. Do realizacji wybrany został - spośród ponad stu zgłoszonych - projekt Marka Budzyńskiego, autora między innymi Sądu Najwyższego i Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie (oba projekty wraz ze Zbigniewem Badowskim). Do finału międzynarodowego konkursu w Barcelonie zakwalifikowano projekt architektury sakralnej polskiego projektanta Romualda Loeglera.
Niestety, konkursy architektoniczne w naszym kraju nadal odbiegają od standardów zachodnich. Zdarza się, że wygrywają prace nie tylko wątpliwej jakości, z błędami funkcjonalnymi, ale nawet nie spełniające ogłaszanych wcześniej kryteriów konkursowych. W niektórych konkursach, zasłaniając się ochroną lokalnego rynku pracy, do rywalizacji zaprasza się jedynie kilka pracowni projektowych, co ogranicza prawo do tak potrzebnej architektom nieskrępowanej konkurencji. - A przecież udział gwiazd architektury, także zagranicznych, zdecydowanie podniósłby poziom konkursów - próbuje przełamać obawy części środowiska Piotr Szaroszyk. - Włodarze polskich miast muszą zrozumieć, że budynki projektowane przez najlepszych architektów zwiększają atrakcyjność ich aglomeracji - dodaje prof. Stanisław Fiszer, projektant wielu znakomitych budynków we Francji.