Drukowana sztuka

Kolekcjonerów rodzimych jest niewielu. Jedni, zwykle zakładając własne galerie, zbierają wszystko lub specjalizują się w plakacie powojennym. Inni polują na najsłynniejsze nazwiska: Henryka Tomaszewskiego, Romana Cieślewicza, Jana Lenicę, Waldemara Świerzego, Jana Młodożeńca, Franciszka Starowieyskiego czy Stasysa. Są i tacy, którzy budują kolekcję według określonego klucza - zbierają plakaty teatralne, filmowe, muzyczne, wystawowe, społeczne, sportowe, reklamowe lub autorskie. - Kiedyś plakaty kupowało się po 5 zł u rozlepiaczy. Nikt nie traktował ich jako dzieł sztuki, dziś kupują nie tylko kolekcjonerzy, ale również firmy - mówi Nina Rozwadowska z warszawskiej Galerii Grafiki i Plakatu.
Największym powodzeniem cieszą się prace z czasów socrealizmu. Choć drukowane były w dużej liczbie egzemplarzy, w dobrym stanie jest ich niewiele. Poszukiwane są jednak nie tylko plakaty propagandowe z tego okresu, ale również filmowe. Zainteresowanie latami 50. nie dziwi, jeśli zwrócimy uwagę na kunszt ówczesnych twórców - był to początek rozkwitu Polskiej Szkoły Plakatu. Ceny prac tego okresu zaczynają się od 800 zł.
Zdaniem Niny Rozwadowskiej, do wyjątków należy sprzedaż plakatu Tadeusza Trepkowskiego z 1948 r. do filmu Ostatni etap za 3,5 tys. zł czy plakatu Jana Lenicy z 1962 r. do Noża w wodzie Romana Polańskiego za 2 tys. zł. Największe zainteresowanie tym okresem od lat wykazują Amerykanie, choć kupują również Niemcy, Francuzi, a nawet Japończycy.
Nie ustaje popyt na starsze plakaty, zwłaszcza przedwojenne, ale na rynek trafiają one niezwykle rzadko. Ich wielbiciele są wiernymi klientami krakowskiego antykwariatu Rara Avis, w którym organizowane są również aukcje. - Polskie plakaty sprzedają się bardzo dobrze. Widać to było podczas ostatniej aukcji 12 marca - przyznaje właściciel Rara Avis Janusz Pawlak. Największe przebicie - z 1 tys. zł na 2,6 tys. zł - uzyskał plakat propagandowy Na Berlin Andrzeja Radziewicza-Winnickiego. Zainteresowanie wzbudził też Kościuszko z czasów I wojny światowej, wystawiony z ceną wywoławczą 980 zł, a kupiony za 1250 zł. - Najdrożej sprzedanym u nas plakatem był Uchodjaä‹aja äljachta Dmitrija Moora, wydany po 1910 r. w Moskwie. Jego cena wyniosła 11 tys. zł. Rarytasem był też plakat projektu Józefa Mehoffera z Powszechnej Wystawy Sztuki we Lwowie z 1910 r. Jego cena wyniosłaby dziś 3 tys. zł - wyjaśnia Pawlak.
Ostatnio dużo emocji wzbudziło wystawienie na sprzedaż podczas II Warszawskich Targów Sztuki w DA Rempex plakatu Solidarność (1980), zaprojektowanego przez Jerzego Janiszewskiego, z ceną wywoławczą 50 tys. zł. Według Krystyny Janiszewskiej, jego właścicielki, oryginalny projekt został skradziony autorowi i najprawdopodobniej zniszczony. Niewykluczone, że plakat wystawiony w Rempeksie, pochodzący z pierwszego wydruku, którego nakład wynosił 200 egzemplarzy, był jedyną zachowaną odbitką. Nabywca, mimo że wcześniej pojawiały się wątpliwości co do oryginalności dzieła, zapłacił za niego 63 tys. zł. Niewykluczone, że cena byłaby jeszcze wyższa, gdyby właścicielka zgodziła się sprzedać plakat obcokrajowcom.
W Anglii średnia cena plakatu wystawionego na aukcji wynosi 200 funtów. W ubiegłym roku na corocznej aukcji plakatów filmowych w Christie’s rekordową cenę uzyskał projekt do filmu Mumia Borisa Karloffa z 1932 r., za który zapłacono 450 tys. funtów.
Ceny plakatów w Polsce, zwłaszcza w porównaniu z zagranicznymi, wciąż są niskie. - Zaczynają się od kilkunastu złotych, choć są i takie, które kosztują kilka tysięcy - mówi Nina Rozwadowska. Te droższe należą jednak do wyjątków.
Z pewnością dużym wydarzeniem będzie kwietniowa aukcja w krakowskim antykwariacie Nautilius. Pod młotek ma pójść duża kolekcja plakatów secesyjnych, w tym również polskich. Ich amatorzy mogą już zacierać ręce.


Ceny w galeriach