Neolityczną osadę budowniczych megalitów odkryto w Sandomierzu

Do tej pory archeolodzy pracujący na sandomierskim Wzgórzu Staromiejskim odkrywali ślady zamieszkania ludzi pochodzące z bardzo różnych epok – od wczesnego neolitu ok. 6 tys. lat temu (byli to osadnicy z południa Europy, którzy przynieśli ze sobą znajomość rolnictwa) po średniowiecze.

Nowych informacji o przeszłości tego miejsca dostarczyły kwietniowe wykopaliska. – Niespodzianką okazały się dla nas pozostałości osady – liczące ponad 5 tys. lat. Znajdowały się pod reliktami z okresu średniowiecza" – powiedziała PAP archeolog Monika Bajka. W jej ocenie to odkrycie jest ważne, dlatego że są to jedyne ślady po zamieszkaniu na terenie współczesnego Sandomierza społeczności określanej przez archeologów, jako kultura pucharów lejkowatych – ta znana jest m.in. ze wznoszenia olbrzymich grobowców megalitycznych, zwanych czasami „polskimi piramidami”.

Jak wyjaśnia Bajka w przeciwieństwie do wcześniejszych społeczności neolitycznych, kultura pucharów lejkowatych była społecznością rodzimą – która wykształciła się na obecnych polskich ziemiach.

– Udało się nam przebadać kilka jam, w których przechowywano m.in. zboże – dodała odkrywczyni. W ich wnętrzu archeolodzy znaleźli fragmenty zniszczonych naczyń ceramicznych – pucharów lejkowatych, z ornamentem wykonanym za pomocą stempli. Były tam również fragmenty niewielkich naczyń, które – jak sądzą archeolodzy – mogły służyć do przechowywania płynów lub ziół.

Wśród innych zabytków znalezionych w jamach były również: kamienny rozcieracz, który mógł służyć do rozcierania ziaren zbóż na mąkę czy narzędzia krzemienne, pomocne na przykład podczas garbowania skóry. Z ich pomocą oczyszczano skóry z pozostałości tkanek miękkich. Natomiast muszle małża rzecznego, również obecne w jamie, mogą stanowić argument potwierdzający, że dawni mieszkańcy badanego miejsca pozyskiwali i jedli te mięczaki, być może w czasach niedostatku pokarmu – sugeruje Monika Bajka.

W ostatnich latach na Wzgórzu Staromiejskim archeolodzy odkryli zbiorowy pochówek z ponad 20 rozczłonkowanymi szkieletami z okresu późnego neolitu lub epoki brązu. Natrafili też na grób ciałopalny z wczesnej epoki żelaza. Na stanowisku znajdowało się również cmentarzysko ciałopalne z okresu wpływów rzymskich (sprzed niemal 2 tys. lat). – Wszystkie dotychczasowe znaleziska świadczą o bardzo intensywnym wykorzystaniu wzgórza przez ludzi w ciągu tysięcy lat – uważa archeolog.

Pierwsza lokacja Sandomierza nastąpiła ok. 1226 r. – naukowcy natrafili na znaleziska z tego okresu również w czasie najnowszych wykopalisk. W jamach, które ostatecznie posłużyły mieszkańcom za śmietniki, znaleziono m.in. żelazne noże i klucze, ostrogę, półkosek, paciorki szklane czy miniaturowe naczynie. "Wiele z tych przedmiotów po konserwacji może być ozdobą muzealnych gablot, bo są zachowane w całości" – relacjonuje Bajka.

Po zniszczeniu sandomierskiej osady w czasie najazdu tatarskiego (na przełomie 1259 i 1260 r.) miasto zostało przeniesione na sąsiednie wzgórze, tzw. Miejskie (obecne Stare Miasto). Od tamtej pory teren Wzgórza Staromiejskiego rzadziej służył za miejsce zamieszkania. W opinii archeologów dzięki temu relikty archeologiczne przetrwały do naszych czasów i nadal są odkrywane.

Tegoroczne wykopaliska związane były z planowaną inwestycją – budową domu. – Prace nie były nastawione na rozwiązanie jakiegoś problemu badawczego. Tym bardziej nas cieszy, że udało nam się pozyskać nowe dane do wiedzy o przeszłości tej części miasta – kończy Bajka.