Senat usunął ze specustawy o pomocy Ukraińcom sporny punkt. Co zrobi Sejm?

W nocy Senat głosami wszystkich senatorów przyjął ustawę o pomocy uchodźcom z Ukrainy. Z projektu usunięto zapisy o tzw. bezkarności urzędniczej. Dotyczyły one niewyciągania konsekwencji prawnych w przypadku przekroczenia uprawnień, niedopełnienia obowiązków i złamania dyscypliny finansów publicznych.

Właśnie te regulacje od początku stanowiły kość niezgody w projekcie, który ma usprawnić pomaganie uchodźcom z Ukrainy. W piątek Senat głosował trzykrotnie: nad odrzuceniem w całości, przyjęciem z poprawkami i przyjęciem bez poprawek ustawy, ale żadna z opcji nie zyskała większości. Projekt trafił ponownie do komisji, a w trakcie zgłoszono poprawkę o wykreśleniu z niego bezkarności urzędniczej. Ostatecznie senatorowie głosami 97 osób „za” przyjęli ustawę właśnie w takim brzmieniu.

W sobotę od godz. 10 ustawą zajmuje się Sejm.

Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy. Co zmienił Senat?

Senatorowie zdecydowali, że ustawą zostaną objęci nie tylko uchodźcy ukraińscy, którzy przyjeżdżają do Polski od 24 lutego 2022 r. bezpośrednio z Ukrainy, ale także ci, którzy przybywają do naszego kraju przez inne państwa, Rumunię czy Słowację. Przepisy ustawy będą stosowane ponadto w stosunku do Białorusinów i obywateli innych państw, którzy legalnie przebywali na Ukrainie w dniu wybuchu wojny, a także studentów, niebędących obywatelami Ukrainy, którzy 24 lutego studiowali na uczelniach ukraińskich i przyjechali do Polski bezpośrednio z Ukrainy w związku z wojną.

Nie będzie „bezkarności urzędniczej”

Senatorowie skreślili uchwalone przez Sejm przepisy o tzw. bezkarności urzędniczej za złamanie dyscypliny finansów publicznych w czasie wojny. Przyjęli też poprawki zmierzające do zapewnienia kontroli nad wydatkami na rzecz uchodźców; dotyczy to działalności funduszu pomocy, który ma być utworzony w Banku Gospodarstwa Krajowego. Zgodnie z senacką poprawką prezes Rady Ministrów będzie musiał przedkładać sejmowej komisji budżetu projekt planu finansowego tego funduszu i sprawozdanie z jego realizacji. Premiera zobowiązano ponadto do przedstawiania Sejmowi i Senatowi co 12 miesięcy sprawozdania z wykonania ustawy. Senatorowie postanowili także, że środki z Funduszu Solidarnościowego mogą być przeznaczane na pomoc ukraińskim uchodźcom, realizowaną również przez organizacje pozarządowe.

Ukraińcy będą mogli zostać dłużej

Senat opowiedział się też za zniesieniem ograniczenia do 18 miesięcy terminu legalnego pobytu w Polsce uciekinierów z Ukrainy w związku z wojną z Rosją. Zgodnie z uchwaloną poprawką będą oni mogli legalnie przebywać w naszym kraju, jeśli zadeklarują chęć pozostania. W ramach udzielanej pomocy senatorowie przyznali uchodźcom ukraińskim prawo do korzystania z Karty Dużej Rodziny. Umożliwili też uproszczony dostęp do pracy w Polsce ukraińskim farmaceutom; ustawa przewidywała takie zasady tylko dla lekarzy i pielęgniarek. Senackie poprawki umożliwiają ponadto studentom niebędącym obywatelami Ukrainy, którzy 24 lutego studiowali na ukraińskiej uczelni, i przyjechali do Polski ubieganie się o stypendium socjalne i kredyt studencki. Zgodnie z inną zmianą obywatele Ukrainy studiujący w Polsce zostaną objęci możliwością uzyskania pomocy analogicznej do pomocy przysługującej studentom, którzy przybyli do Polski po 24 lutego.

Przyjęte przez Izbę poprawki mają także na celu przyspieszenie procedury ustanawiania opiekuna tymczasowego dla dzieci ukraińskich. W takich sprawach sąd będzie orzekał w postępowaniu nieprocesowym na posiedzeniu niejawnym, ograniczając postępowanie dowodowe do dowodów z dokumentów. Inna zmiana zaaprobowana przez senatorów przesądza o stosowaniu transliteracji ukraińskich imion, nazwisk i nazw podanych we wniosku o nadanie PESEL według zasad określonych w ustawie o zawodzie tłumacza przysięgłego.

Senatorowie zdecydowali, że świadczenie za zakwaterowanie i wyżywienie dla uchodźców będzie przyznawane na podstawie wniosku, a nie jak zapisano w ustawie – umowy z gminą. Doprecyzowali, że osoba starająca się o świadczenie musi złożyć oświadczenie, iż nie korzystała z niego wcześniej i nie pobrała dodatkowego wynagrodzenia od osoby, którą zakwaterowała u siebie. Przyjęto też szereg zmian, zgodnie z którymi m.in. świadczenie za zakwaterowanie uchodźcy, świadczenia dla obywateli Ukrainy z pomocy społecznej, pomocy materialnej o charakterze socjalnym i pobyt w domu pomocy społecznej mają być finansowane z budżetu państwa. Koszty realizacji tych zadań przez jednostki samorządu terytorialnego ustalono w wysokości 2% dotacji otrzymanej na wypłatę świadczeń pieniężnych. Senatorowie chcą też zwiększenia subwencji oświatowej w tym roku w związku z dodatkowymi zadaniami samorządu związanymi z kształceniem, wychowaniem i opieką nad dziećmi i uczniami będącymi obywatelami Ukrainy.

Pomoc finansowa. 40 zł dziennie dla opiekunów

Specustawa określa zasady legalizacji pobytu obywateli Ukrainy, którzy wjechali do Polski bezpośrednio z Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, a także udzielania im pomocy. Ustawa przewiduje, że ukraińscy uchodźcy będą mogli otrzymać numer PESEL, a ich pobyt w naszym kraju będzie uznawany za legalny przez 18 miesięcy. Będą mogli podjąć pracę, korzystać z opieki zdrowotnej i świadczeń rodzinnych. Uczniowie i studenci będą mogli kontynuować naukę w polskich szkołach i uczelniach. Zgodnie z ustawą, osoby i podmioty, które zapewnią zakwaterowanie i wyżywienie uchodźcom, otrzymają świadczenie pieniężne w wysokości 40 zł dziennie. Z kolei uchodźcy z Ukrainy dostaną jednorazowo 300 zł na osobę. Ustawa zakłada ponadto powstanie w Banku Gospodarstwa Krajowego specjalnego funduszu, z którego finansowana będzie pomoc na rzecz Ukrainy. Wprowadzono też przepisy zapewniające tzw. bezkarność urzędniczą w przypadku wojny, w tym wojny w kraju sąsiadującym z Polską.