12 mld zł dla przedsiębiorców i miast z Polski Wschodniej

Program Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej 2021-2027, który został zaakceptowany przez Komisję Europejską 6 października 2022 roku, zakłada pomoc dla pięciu województw – lubelskiego, podlaskiego, podkarpackiego, świętokrzyskiego i warmińsko-mazurskiego. Nowością w tej edycji jest objęcie programem także części województwa mazowieckiego – z wyłączeniem Warszawy i dziewięciu otaczających ją powiatów.

Celem programu jest między innymi wzmacnianie konkurencyjności oraz innowacyjności przedsiębiorstw, zwiększenie atrakcyjności miast i podniesienie jakości życia ich mieszkańców, a także zwiększenie dostępności transportowej regionu i wykorzystanie potencjału turystyki dla rozwoju społeczno-gospodarczego.

Wsparcie przedsiębiorczości i innowacji

O wsparcie ze środków programu będą się mogli starać przedsiębiorcy, którzy prowadzą lub zamierzają prowadzić działalność we wskazanych regionach. Kontynuowane będzie wsparcie dla start-upów, a małe i średnie firmy będą w dalszym ciągu otrzymywać dofinansowanie rozwoju przez zmiany wzornicze.

Pojawią się też nowości. Dotację będzie można pozyskać na realizację konkretnego projektu – inwestycji. Będą mogli ubiegać się o nią przedsiębiorcy planujący dostosowanie się do nowych wyzwań rynkowych w zakresie automatyzacji i robotyzacji produkcji oraz wprowadzenia gospodarki obiegu zamkniętego.

Na działania z zakresu przedsiębiorczość i innowacje przeznaczono 500 mln euro.

Z tej kwoty na Platformy startowe dla nowych pomysłów do wykorzystania będzie 100 mln euro. Zostaną wybrani animatorzy Platform startowych, czyli ośrodki innowacji, które w partnerstwie z innym podmiotami, na przykład uczelniami, inwestorami, czy praktykami biznesu będą wspierać przedsiębiorców w pracach nad rozwojem pomysłu biznesowego. Wsparcie to będzie przeznaczone dla tych, którzy chcą założyć i prowadzić innowacyjną firmę typu start-up w makroregionie Polski Wschodniej i rozwijać jej działalność na rynku krajowym i międzynarodowym.

Po 100 mln euro zostanie przeznaczone na automatyzację i robotyzację w małych i średnich przedsiębiorstwach, na gospodarkę w obiegu zamkniętym, na wzornictwo w MŚP oraz na pożyczki na rozwój turystyki. Pożyczki te będą przeznaczone na unowocześnienie mikro, małych i średnich przedsiębiorstw działających w branży turystycznej. O pomoc będą się mogły starać hotele, restauracje, wypożyczalnie sprzętu rekreacyjnego, a także firmy oferujące przewozy turystyczne, zajmujące się wyrobem regionalnych produktów czy inwestujące w usługi okołoturystyczne. Jest to wsparcie szczególnie ważne dla firm z tej branży, która bardzo odczuła negatywne skutki gospodarcze pandemii Covid-19.

Dla energii i klimatu

W tej edycji programu wsparciem zostaną objęte również inwestycje w obszarze energii i klimatu. Na działanie z tego zakresu przeznaczono 430 mln euro.

Wsparcie w wysokości 120 mln euro będzie przeznaczone dla inwestycji w inteligentne systemy dystrybucji energii, dzięki którym między innymi zielona energia pochodząca z rozproszonych źródeł będzie udostępniana w sieci na potrzeby między innymi zasilania transportu czy stref przemysłowych – przedsiębiorstw. Wsparcie otrzymają przedsięwzięcia polegające między innymi na instalacji inteligentnych rozwiązań typu smart grid, które łączą infrastrukturę elektroenergetyczną z nowoczesnymi technologiami ICT, a także budowa i modernizacja linii, w tym napowietrznych i kablowych, wymiana transformatorów, budowa i modernizacja stacji GPZ i rozdzielni sieciowych.

Miasta będą mogły zainwestować w przedsięwzięcia związane z adaptacją do zmian klimatu, czyli dotyczące ograniczenia „betonozy” i tworzenia zielonej i niebieskiej infrastruktury, takie jak na przykład tworzenie parków kieszonkowych, ogrodów deszczowych, oczek wodnych, zielonych korytarzy i dachów, a także udrożnienie przepływu kanałów czy rzek miejskich.

Inwestycje będą dotyczyć także modernizacji istniejących przestrzeni miejskich, stanowiących pozbawione zieleni tzw. „wyspy ciepła”. Zmiany tych miejsc mają ułatwić wsiąkanie wody w grunt, zapobiegać jej szybkiemu odparowywaniu w okresach suszy i gromadzeniu się na powierzchni w czasie ulewnych deszczy. Inwestycje w zielone miejsca wzbogacą różnorodność biologiczną miast, zapewnią nie tylko relaks i komfort mieszkańcom miast, ale także ochronę przed suszą i przed podtopieniami.

Na ten cel z funduszu przekazane zostanie 255 mln euro.

Ochrona przyrody i bioróżnorodności

Fundusze unijne wesprą także inwestycje ukierunkowane na czynną ochronę przyrody i różnorodności biologicznej w obszarach NATURA 2000. Będzie można tworzyć ekologiczne korytarze (przepławki i przejścia) dla wędrówek zwierząt, a także łączyć rozdrobione kompleksy leśne w zwarte i ciągłe struktury krajobrazu.

Inwestycje w tym zakresie pozwolą tak organizować ruch turystyczny, aby mniej szkodził naturze, a także tworzyć centra edukacyjne w parkach narodowych. Na działania w zakresie bioróżnorodności przeznaczono w programie 55 mln euro.

Natomiast na działania w zakresie zrównoważonej turystyki, czyli takiej, która nie szkodzi przyrodzie i klimatowi, a także włącza lokalne społeczności przeznaczone zostało 140,4 mln euro.

Z tych środków samorządy województw, przy zaangażowaniu regionalnych i lokalnych partnerów, będą tworzyć ponadregionalne szlaki turystyczne, łączące walory przyrodnicze, kulturowe i historyczne regionu Polski Wschodniej. Ułatwi to poznawanie tych terenów miłośnikom aktywnej turystyki – kajakowej, rowerowej czy kamperowej.

Wsparcie będzie dotyczyć modernizacji lub budowy obiektów i przestrzeni, stanowiących element produktu turystycznego oraz infrastruktury, ułatwiającej dostęp do tych miejsc, także osobom z niepełnosprawnościami, digitalizacji oferty szlaku czy opracowania i wdrożenia kompleksowej strategii zarządzania produktem turystycznym i jego rozwoju.

Rozwój takich usług jak noclegi, gastronomia czy przewozy podniesie jakość oferty szlaku, pozwoli przyciągnąć różne grupy turystów i zwiększyć przychody z tego tytułu w makroregionie.

Dzięki tworzeniu nowych szlaków mieszkańcy zyskają szansę na otwarcie firm, znalezienie zatrudnienia a także możliwość aktywnego spędzania wolnego czasu. Przyczyni się to do zwiększenia integracji i spójności społecznej makroregionu.

Transport i mobilność miejska

Inwestycje drogowe i kolejowe poprawią dostępność transportową makroregionu. Ułatwią dostawy produktów i surowców, poprawią dostęp do rynków zbytu, a także zwiększą atrakcyjność inwestycyjną Polski Wschodniej. Ułatwią turystom dotarcie do ciekawych miejsc Polski Wschodniej, a mieszkańcom przybliżą rynki pracy i usług publicznych.

Spójna sieć transportowa to obszar, na który przeznaczono 1 120 mln euro wsparcia. Z tych środków będzie można między innymi sfinansować budowę i rozbudowę dróg wojewódzkich, na co zaplanowano 430 mln euro. Ważnym elementem będą inwestycje dotyczące obwodnic oraz punktowe projekty poprawiające bezpieczeństwo ruchu.

690 mln euro będzie można wykorzystać na inwestycje dotyczące ponadregionalnej infrastruktury kolejowej, czyli na przebudowę, modernizację lub rewitalizację wybranych odcinków linii kolejowych oraz infrastruktury obsługi podróżnych, takiej jak przystanki i dworce kolejowe.

Oprócz miast wojewódzkich, także średnie miasta Polski Wschodniej, które doświadczają problemów społeczno-gospodarczych, będą mogły ubiegać się o dotacje z funduszy unijnych na projekty dotyczące zrównoważonej mobilności miejskiej, czyli takiej, która mniej szkodzi środowisku. Dotyczy to inwestycji w ekologiczne środki transportu, ścieżki rowerowe, centra przesiadkowe, a także rozwiązania IT umożliwiające zakup e-biletów, zarządzanie ruchem czy wprowadzające cyfrowe informacje dla pasażerów. Na projekty z tego zakresu zaplanowano 420 mln euro.

Wiosną – pierwsze konkursy

Znany jest już harmonogram naborów na rok 2023. Pierwsze nabory w programie Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej planowane są na II kwartał 2023 roku. W pierwszej kolejności zostaną wybrani animatorzy Platform startowych, za pośrednictwem których będą przyjmowane zgłoszenia nowych innowacyjnych pomysłów na biznes Polski Wschodniej.

Łączna kwota na nabory przewidziane w harmonogramie na ten rok wynosi prawie 2 mld euro (9 mld zł), co stanowi około 74 procent alokacji programu.

Szczegółowe informacje na ten temat znajdują się na stronie www.fepw.gov.pl.