„Wieczne chemikalia". Są miażdżące dane Eurostatu. Polacy się boją

Szkodliwe substancje chemiczne, tzw. endokrynnie czynne (EDC), są wszechobecne w naszym codziennym otoczeniu – od odzieży, przez kosmetyki, po opakowania żywności. Ich obecność zwiększa ryzyko rozwoju poważnych schorzeń, w tym nowotworów i chorób metabolicznych.

Wzrost świadomości i obawy związane z chemikaliami

Raport UOKiK wskazuje, że w niektórych produktach normy dotyczące zawartości chemikaliów mogą być przekroczone nawet kilkaset razy. Szacuje się, że aż 73% chemikaliów stosowanych w przemyśle UE może mieć szkodliwy wpływ na zdrowie. Wyniki tych raportów przekładają się na ocenę Polaków w tej sprawie.

Zgodnie z danymi Eurobarometru, 25% ankietowanych zdecydowanie zgadza się, a 57% raczej zgadza się ze stwierdzeniem: „Martwię się wpływem szkodliwych chemikaliów w produktach codziennego użytku na swoje zdrowie”.

Te same badania podają, że 27% zdecydowanie niepokoi się, a 60% raczej niepokoi się potencjalnymi skutkami zdrowotnymi ekspozycji na PFAS, czyli tzw. wieczne chemikalia. Trzeba zaznaczyć, że są to wyjątkowo trwałe i powszechnie stosowane związki chemiczne, które mogą obniżać odporność, wpływać na gospodarkę hormonalną, a nawet przyczyniać się do powstawania nowotworów.

– Tysiące substancji używanych m.in. do produkcji tworzyw sztucznych, farb, detergentów, ubrań, mebli, kosmetyków czy leków, może mieć szkodliwy wpływ na zdrowie – mówi dr n. med. Aleksandra Rutkowska, biotechnolog, adiunkt Uniwersytetu Gdańskiego oraz prezes startupu DetoxED (detoxed.pl).

– Spotykamy się z nimi na co dzień – są niewidoczne, a jednocześnie niezwykle szkodliwe. Mają zdolność przenikania do krwioobiegu podczas kontaktu ubrań i kosmetyków z naszą skórą, spożywania wody lub żywności czy wdychania kurzu domowego.

Groźne chemikalia w każdym domu

– Nasz układ hormonalny jest zaangażowany w wiele ważnych procesów w organizmie, a EDC, zaburzając jego działanie, mogą powodować różne problemy zdrowotne. Narażenie na te substancje wpływa na zdrowie reprodukcyjne, rozwój otyłości, cukrzycy, czy nawet nowotworów – wyjaśnia lek. Olga Wdowiczak, specjalistka ds. zdrowia środowiskowego w HEAL Polska, organizacji, która od lat walczy o zaostrzenie przepisów dotyczących szkodliwych chemikaliów na poziomie unijnym i krajowym.

– Jedną z grup szczególnie wrażliwych na negatywne działanie EDC są dzieci. Toksyczne substancje mogą zaburzać ich prawidłowy rozwój oraz prowadzić do chorób, które ujawnią się na późniejszym etapie życia – dodaje Wdowiczak.

Specjaliści HEAL Polska zauważają, że istnieją proste sposoby, które pomogą zabezpieczyć się przed ekspozycją na szkodliwe chemikalia. Zebrano je w listę dziesięciu zaleceń i wskazówek, które przedstawiono w postaci infografiki.

Szkodliwe chemikalia. Jak się chronić?

Na podstawie zaleceń HEAL możemy:

• Wymieniać patelnie z uszkodzonymi powłokami nieprzywierającymi, ponieważ uszkodzone powłoki mogą uwalniać szkodliwe substancje.
• Unikać sztucznych zapachów i odświeżaczy powietrza, które mogą zawierać lotne związki organiczne (LZO), szkodliwe dla zdrowia.
• Regularnie usuwać kurz – najlepiej za pomocą wilgotnej ściereczki wielokrotnego użytku, co zmniejsza narażenie na EDC zawarte w kurzu.
• Wybierać odzież bez oznaczeń typu „antyzapachowa” lub „antybakteryjna”, która może zawierać nanocząsteczki srebra.
• Ograniczać stosowanie kosmetyków, szczególnie podczas ciąży, aby chronić rozwijające się dziecko przed potencjalnym działaniem toksycznych substancji.
• Stosować naturalne środki czystości – detergenty na bazie roślin lub własnoręcznie przygotowane roztwory.
• Unikać plastikowych opakowań żywności – szczególnie tych zawierających bisfenol A (BPA) i ftalany, które mogą migrować do pożywienia.
• Wybierać produkty kosmetyczne i higieniczne o prostym składzie, co zmniejsza ryzyko narażenia na szkodliwe substancje.
• Zwracać uwagę na skład produktów do pielęgnacji dzieci, które są szczególnie narażone na działanie EDC.
• Kupować rośliny doniczkowe, takie jak skrzydłokwiat, które pomagają filtrować zanieczyszczenia powietrza wewnątrz domu.

Zmniejszenie narażenia – czy to wystarczy?

Jak zauważają eksperci, ochrona przed EDC nie może ograniczać się wyłącznie do działań jednostkowych, takich jak eliminacja konkretnych produktów. Kluczowe jest wprowadzenie spójnych regulacji na poziomie krajowym i unijnym.

Działania systemowe i indywidualne mogą być połączone, by skutecznie zmniejszyć nasze narażenie na szkodliwe substancje chemiczne. Pełna wersja infografiki HEAL, zawierająca szczegółowe informacje i porady, jest dostępna na stronie internetowej organizacji.