Warszawa przed Powstaniem
Fotografie - a dokładnie ich skany - pochodzą z amerykańskiego fotograficzno-filmowego Archiwum Narodowego w College Park koło Waszyngtonu. Ich sprowadzenie do Polski to zasługa varsavianisty Zygmunta Walkowskiego, który jest autorem scenariusza wystawy.
Jak tłumaczył Walkowski PAP, fotografie zostały przewiezione z Europy do USA jako zdobycz wojenna żołnierzy amerykańskich. Podczas kwerend prowadzonych w archiwum w College Park, w 2007 r. Walkowski odkrył tam zbiór kilkudziesięciu tysięcy wykonanych przez Luftwaffe fotografii Warszawy. Sporządzone przez niego skany kilkudziesięciu z nich prezentowane są na wystawie.
Zdjęcia dokumentują lata okupacji i czas walk powstańczych w Warszawie, są opatrzone informacjami takimi jak data i godzina wykonania konkretnego zdjęcia. Dlatego - jak oceniają organizatorzy wystawy - mają wielką wartość dokumentacyjną dla osób pragnących prześledzić losy wojennej Warszawy.
"Fotografie przedstawiają stolicę w najbardziej dramatycznych miesiącach II wojny światowej - podkreślili organizatorzy w materiałach towarzyszących wystawie. - Ekspozycję otwierają zdjęcia naziemne, rejestrujące wkraczanie wojsk niemieckich do Warszawy w 1939 r. Główna część wystawy to zdjęcia lotnicze z lat 1940-45. Symboliczne znaczenie ma prezentowany na wystawie montaż wielu ujęć Warszawy z końca lipca 1944 r.".
"Jednocześnie - zwrócili uwagę - to ostatni zapis stanu Warszawy w przededniu niemal całkowitego zniszczenia. W zestawieniu z eksponowanymi dalej zdjęciami z czasów Powstania Warszawskiego uwidacznia się tempo i rozmiary destrukcji miasta. Dzięki zdjęciom, uzupełnionym o komentarze i szkice Zygmunta Walkowskiego, można prześledzić, jak zmieniały się granice getta, jak postępowała destrukcja miasta w czasie Powstania Warszawskiego, którymi kanałami poruszali się powstańcy".
Na wystawie obejrzeć można lotnicze zdjęcia całej Warszawy, m.in. Śródmieścia, Żoliborza, Mokotowa. Jest wśród nich m.in. fotografia, która zarejestrowała stan zniszczonej, opustoszałej Warszawy w dniu 26 października 1944 r., ponad trzy tygodnie po kapitulacji Powstania Warszawskiego.
Na innym zdjęciu widać plac Trzech Krzyży i kościół św. Aleksandra w czasie Powstania Warszawskiego - na jezdni przed kościołem Polacy położyli dużą, łatwo widoczną z wysoka biało- czerwoną flagę, będącą sygnałem gotowości do przyjęcia zrzutów z pomocą dla powstańców. Na wielu fotografiach zobaczyć można z kolei wielkie swastyki na dachach budynków, którymi Niemcy znaczyli swe siedziby, by uchronić się przed bombardowaniem ze strony swych własnych lotników.
Uzupełniające wystawę zdjęcia wykonane na ulicach Warszawy ilustrują m.in. defiladę wojsk niemieckich, którą 5 października 1939 r. w Alejach Ujazdowskich odbierał Adolf Hitler.
Ekspozycję można oglądać na skwerze u zbiegu Krakowskiego Przedmieścia i ul. Karowej, bezpłatnie, do 24 maja. Zaplanowano ponadto dwa spacery po wystawie w towarzystwie Zygmunta Walkowskiego, który opowie o zdjęciach - spacery odbędą się 25 i 26 kwietnia, rozpoczną się w samo południe.pap, keb