Trybunał: Rosja poniżyła rodziny ofiar Katynia

Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu orzekł, że Rosja dopuściła się "nieludzkiego i poniżającego traktowania" krewnych ofiar zbrodni katyńskiej wobec dziesięciu z nich, a  w stosunku do pięciu skarżących do takiego traktowania nie doszło.

Tym samym Trybunał uznał, że Rosja naruszyła art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. "Nastąpiło naruszenie artykułu 3 (zakaz nieludzkiego traktowania) w odniesieniu do dziesięciu skarżących, a w  odniesieniu do pozostałych pięciu skarżących do naruszenia tego artykułu nie doszło" - brzmi wyrok. O naruszenie przepisów konwencji - art. 2, art. 3. i art. 38 - oskarżyło Rosję 15 krewnych ofiar NKWD z 1940 r.

"Nikt nie może być poddany poniżającemu traktowaniu"

W postępowaniu przed strasburskim Trybunałem skarżący powołali się na  art. 3 konwencji podnosząc, że wobec braku informacji o losach ich krewnych i lekceważącego stosunku władz rosyjskich do ich wniosków o te informacje, zostali oni poddani traktowaniu nieludzkiemu i poniżającemu. Art. 3 głosi, że "nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu".

Jak negowanie Holokaustu

Przed złożeniem skargi do Trybunału w Strasburgu krewni ofiar NKWD z  pomocą polskich i rosyjskich prawników wielokrotnie starali się o  przyznanie im statusu pokrzywdzonych w rosyjskim śledztwie katyńskim, co  dałoby im możliwość składania wniosków dowodowych i dostępu do jego dokumentacji, dzięki czemu mogliby poznać okoliczności śmierci swoich bliskich. Władze Rosji konsekwentnie jednak im tego odmawiały. Rosyjskie sądy uznawały na przykład, iż nie można stwierdzić, że polscy jeńcy -  najbliżsi krewni skarżących - zostali zamordowani lub poddani represjom ze strony sowieckiego państwa. Krewni, którzy przez długie powojenne lata nie mogli otwarcie mówić o prawdziwym losie swoich najbliższych, dowiadywali się zatem od rosyjskich władz, że w ogóle nie doszło do  zbrodni katyńskiej. Tego rodzaju negowanie zbrodni katyńskiej jako historycznego faktu -  jak dowodzili pełnomocnicy prawni skarżących - jest analogiczne do  negowania np. Holokaustu lub innych zbrodni nazistowskich.

Trybunał: tego ocenić nie możemy

Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu orzekł, że nie może ocenić zarzutu naruszenia przez Rosję art. 2 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka w zakresie przeprowadzenia skutecznego śledztwa w sprawie zbrodni katyńskiej. Ponadto uznał, że nastąpiło naruszenie artykułu 3  (zakaz nieludzkiego traktowania) Konwencji w odniesieniu do dziesięciu skarżących. Trybunał uznał, że Rosja naruszyła obowiązek współpracy z Trybunałem w art. 38 Konwencji.

ETPC orzekł, że Rosja nie  wywiązała się ze współpracy z Trybunałem w sprawie skarg katyńskich, bo  odmówiła mu przekazania kopii postanowienia o umorzeniu rosyjskiego śledztwa w sprawie Katynia. Trybunał uznał zatem, że władze Rosji naruszyły art. 38 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. O naruszenie przepisów konwencji -  art. 2, art. 3. i art. 38 - oskarżyło Rosję 15 krewnych ofiar NKWD z  1940 r.

Skarżący wykazali sprzeczność

Naruszenie art. 38 wynika z odmowy rosyjskiego rządu doręczenia na  wezwanie Trybunału kopii decyzji o umorzeniu śledztwa katyńskiego. Większość zarzutów rodzin krewnych ofiar Katynia dotyczyła właśnie tego śledztwa, które w latach 1990-2004 prowadziła rosyjska Główna Prokuratura Wojskowa.

W odmowie doręczenia rząd Rosji powołał się na utajnienie tego postanowienia, mimo że prawo międzynarodowe zabrania usprawiedliwiania odmowy współpracy z Trybunałem przez odwołanie się do przepisów prawa krajowego. Rosjanie podali, że dokument o umorzeniu śledztwa ws. Katynia "zawiera tajemnice, których ujawnienie mogłoby przynieść uszczerbek bezpieczeństwu kraju".

Skarżący wskazali na sprzeczności stanowiska władz Rosji w tej sprawie. Z jednej strony Rosjanie twierdzą, że nie ponoszą odpowiedzialności za wydarzenia, które można przypisać reżimowi ZSRR, a z  drugiej strony - utajniają akta śledztwa, uznając je za szkodliwe dla  interesów współczesnej Rosji.

Rosja zadowolona

zew, PAP