Zamość wspomina Jana Zamoyskiego w setną rocznicę jego urodzin

Wystawę „Jan Zamoyski (1912-2002) ostatni ordynat – życie i działalność” można oglądać w Książnicy Zamojskiej. W tym roku 12 czerwca przypada 100. rocznica urodzin ordynata, a 29 czerwca 10. rocznica jego śmierci.

Historyk dr Bogdan Szyszka przypomniał na otwarciu wystawy, że Jan Zamoyski angażował się w wiele inicjatyw na rzecz Zamościa, zbudowanego przez jego przodka i do lat 20. XIX w. stanowiącego własność Zamoyskich. Angażował się m.in., jako prezes Warszawskiego Koła Zamościan, w działania, które skłoniły władze do przekazania pieniędzy na rewaloryzację Starego Miasta w Zamościu przed jubileuszem 400-lecia miasta w 1980 r. - Bez umiejętności dyplomatycznych i koneksji Zamoyskiego nie udałoby się doprowadzić do wpisania Zamościa na listę UNESCO, co nastąpiło w 1992 r. – uważa Szyszka.

Na wystawie zobaczyć można fotografie rodziców Jana Zamoyskiego - hrabiego Maurycego Zamoyskiego i Marii z książąt Sapiehów oraz ich dzieci: Jana, przyszłego ordynata, Andrzeja, Zofii, Róży, Marii, Anny i Pawła, pozujących w ogrodzie przed pałacem w Klemensowie, rodową siedzibą Zamoyskich. Wśród dokumentów znalazła się spisana w 1979 r. relacja Jana Zamoyskiego o losach dzieci zamojszczyzny i jego nekrolog.

Jan Tomasz Zamoyski był szesnastym właścicielem utworzonego w końcu XVI w. wielkiego latyfundium magnackiego, nazwanego od imienia założyciela, kanclerza i hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego, Ordynacją Zamojską. Jako ostatni w rodzie nosił tytuł ordynata. W 1944 r. Ordynacja, największy wówczas majątek ziemski w kraju - zajmujący obszar prawie 2 tys. km kw. - została na mocy dekretu o reformie rolnej przejęta przez państwo.

W czasie II wojny Jan Zamoyski i jego żona Róża uratowali z obozu przejściowego w Zwierzyńcu ok. 460 dzieci, odebranych przez hitlerowców rodzicom podczas wysiedleń na Zamojszczyźnie. Dziećmi opiekowali się potem w ochronce.

Po wojnie został skazany na 15 lat więzienia, za rzekome szpiegostwo na rzecz Anglii. Wyszedł na wolność po 8 latach. Pracował m.in. w kiosku z warzywami, potem przez 20 lat był przedstawicielem Szwajcarskich Linii Lotniczych „Swissair”. Od lat 60. ubiegłego wieku mieszkał w dwupokojowym mieszkaniu w Warszawie.

Był senatorem II kadencji. W 1995 r. prezydent Lech wałęsa odznaczył go Orderem Orła Białego. Jan Zamoyski zmarł w Warszawie. Zgodnie z rodzinną tradycją został pochowany w podziemiach katedry w Zamościu, ufundowanej w końcu XVI w. przez kanclerza Jana Zamoyskiego. Krypta grobowa ostatniego ordynata jest umieszczona obok krypt z prochami wszystkich jego poprzedników, łącznie z Janem, budowniczym Zamościa. Syn ostatniego ordynata Marcin Zamoyski od 2002 r. jest prezydentem Zamościa.