"Polskość Chopina" według Bohdana Pocieja

Postać muzykologa, krytyka i popularyzatora muzyki poważnej zostanie upamiętniona na środowym koncercie w Warszawie w ramach festiwalu "Chopin i jego Europa". Występ pt. "Polskość Chopina - recital pieśni" z udziałem czeskiej sopranistki Hany Blazikovej i pianisty Wojciecha Świtały odbędzie się w Teatrze Stanisławowskim w Łazienkach Królewskich. W programie koncertu znalazły się pieśni Chopina, m.in. "Śliczny chłopiec", "Pierścień" i "Smutna rzeka".

Jak zauważył Pociej w publikacji "Polskość Chopina", polscy słuchacze od razu wyczuwają w rytmicznych frazach i zaśpiewach melodii mazurków "polską nutę". Muzykolog podkreślił jednak, że temat "ducha ziemi ojczystej" w kompozycjach chopinowskich ujmowano dotychczas zazwyczaj banalnie. "O najbardziej polskim z kompozytorów naszych" powypisywano wiele komunałów i stereotypów - pisze badacz. W książce "Polskość Chopina" Pociej podjął próbę określenia źródeł i wymiaru polskości w muzyce Chopina.

Muzyka Chopina w jego czasach postrzegana była jako "na wskroś polska" zarówno przez słuchaczy polskich, jak i na obczyźnie. Krytycy zarzucali nawet utworom kompozytora, że są zbyt polskie. "Polski i słowiański charakter tych kompozycji stanowił przedmiot krytyki, postrzegany był wówczas jako prowincjonalizm obniżający wartość dzieła" - zaznaczyła we wstępie do pracy "Polskość Chopina" Ewa Sławińska-Dahlig. Według niej polskie pochodzenie kompozytora umacniało na emigracji jego wizerunek cierpiącego wygnańca, którego muzyka, pełna żalu i melancholii, miała odzwierciedlać jego stosunek do ziemi ojczystej.

Autor "Polskości Chopina" przypomina, że w XIX w. wzmożonemu poczuciu tożsamości narodowej towarzyszył rozwój stylów narodowych w muzyce. Wyodrębniły się wówczas style: francuski, niemiecki, rosyjski, włoski, polski, czeski. Zdaniem Pocieja tym, co oddziaływało na muzykę i pozwoliło na wytyczenie narodowych granic w muzyce, był język, jedna z najważniejszych cech wyróżniających naród. Sednem stylu narodowego było to, "jak dany język, eksponowany w mowie, inspiruje muzykę, jakimi sposobami porusza dźwiękową materię".

"Kiedy zaczniemy się muzyce przypatrywać pod kątem jej (domniemanych) związków z językiem, a z drugiej strony, gdy na sam język - języki poszczególne w ich rozwoju - w aspekcie muzyki spojrzymy, wówczas być może odsłaniać nam się poczną głębsze korzenie i starsze źródła romantycznych stylów narodowych w muzyce" - napisał Pociej. Romantyzm cechowało zainteresowanie kulturą ludową. Jak podkreślił muzykolog, badacze różnych krajów Europy nie ograniczali się w swoich poszukiwaniach do folkloru, sięgali także do korzeni języka - poezji mówionej i pisanej, starych druków ulotnych oraz baśni i opowieści.

Bohdan Pociej urodził się 17 stycznia 1933 r. w Warszawie, zmarł 3 marca 2011 r. Rozpoczął studia polonistyczne w 1952 r. na Uniwersytecie Warszawskim, jednak przerwał je po roku. Rok później zaczął studiować w Zakładzie Muzykologii. Już w okresie studiów muzykologicznych publikował w "Przeglądzie Kulturalnym", był autorem audycji radiowych i omówień do programów koncertów Filharmonii Narodowej. Jako krytyk muzyczny zadebiutował w 1957 r. na łamach "Ruchu Muzycznego". Wkrótce rozpoczął współredagowanie tego pisma i pracował w nim nieprzerwanie aż do przejścia na emeryturę w 1994 r.

Za najważniejsze prace Pocieja uważa się książki o Janie Sebastianie Bachu ("Jan Sebastian Bach - muzyka i wielkość", 1972) i Witoldzie Lutosławskim ("Lutosławski a wartość muzyki", 1976) oraz monografię Gustawa Mahlera (1992).

"Polskość Chopina" to trzynasta książka muzykologa, pierwsza wydana pośmiertnie. Książkę opublikował Narodowy Instytut Fryderyka Chopina.

em, pap