Programy Interreg sprawdzają się w praktyce. Od ponad 30 lat sprawnie wspierają potencjał europejskich regionów

Programy Interreg opierają się na wspólnych działaniach poszczególnych regionów UE, krajów sąsiadujących, władz lokalnych, obywateli i innych podmiotów. Interreg umożliwia wprowadzanie innowacyjnych rozwiązań, których podstawą jest współpraca, dzielenie się wiedzą i doświadczeniami. W ramach Interreg wyróżniamy programy o charakterze transgranicznym, transnarodowym i międzyregionalnym.

Programy współpracy transgranicznej to programy, które realizujemy z naszymi sąsiadami. Dotyczą przede wszystkim takich obszarów jak ochrona środowiska, transgraniczna mobilność, kultura i turystyka, edukacja, ochrona zdrowia, badania i rozwój, współpraca instytucji i obywateli, konkurencyjność przedsiębiorstw.

Programy współpracy transnarodowej to przedsięwzięcia realizowane przez wiele sąsiadujących ze sobą krajów danego regionu np. w programach Region Morza Bałtyckiego czy Europa Środkowa. Zadaniem tych programów jest pełne wykorzystanie potencjału współpracy wielu państw i regionów, aby rozwiązywać konkretne problemy i zaspokajać specyficzne dla danych obszarów potrzeby obywateli.

Programy międzyregionalne, np. Interreg Europa, to przede wszystkim wymiana doświadczeń, nowatorskie rozwiązania i budowa potencjału instytucji uczestniczących w przygotowaniu i realizacji polityk rozwoju regionalnego w skali całej Europy.

Proste zasady współpracy

W zależności od programu, na współpracę w ramach projektu mogą się zdecydować instytucje działające w Unii Europejskiej, a także w Norwegii oraz w Szwajcarii. Z powodu agresji wojskowej Rosji na Ukrainę Komisja Europejska zawiesiła dotychczasową współpracę zarówno z Rosją, jak i z jej najbliższym sojusznikiem - Białorusią. Tym samym Polska zakończyła współpracę z tymi państwami we wspólnych inicjatywach. Natomiast realizujemy i będziemy nadal realizować współpracę transgraniczną z Ukrainą, co w obecnej sytuacji nabiera szczególnego znaczenia.

Poszczególne programy Interreg opracowują międzynarodowe grupy robocze, w skład których wchodzą przedstawiciele wszystkich państw uczestniczących w danym programie. Koncepcje akceptują najpierw te grupy, a następnie rządy krajów, które są zaangażowane w ich realizację. Na ostatnim etapie programy są wysyłane do Komisji Europejskiej, która je zatwierdza.

Jakie podmioty mogą składać wnioski i realizować projekty w programach Interreg? Co do zasady mogą być to władze i instytucje publiczne, podmioty prawa publicznego, organizacje pozarządowe, organizacje wsparcia biznesu, kościoły i związki wyznaniowe, euroregiony. Z udziału w projekcie korzystają na przykład placówki medyczne, edukacyjne, kulturalne, policja i straż pożarna, parki ochrony przyrody, regionalne agencje energetyczne czy izby gospodarcze i handlowe. W niektórych programach dopuszczeni do aplikowania są przedsiębiorcy.

Przykłady współpracy transgranicznej

W programach Interreg na lata 2014-2020 nie brakowało projektów z udziałem Polski. Na szczególną uwagę zasługuje m.in. przedsięwzięcie „TRAILS” zrealizowane w Programie Interreg Polska – Saksonia 2014-2020. Warto wspomnieć, że znalazło się ono w finale konkursu Interreg Slam 2022.

Dzięki projektowi „TRAILS +” (kontynuator TRAILS) przeprowadzono warsztaty innowacyjności, w których wzięło udział kilkuset uczniów mieszkających na co dzień na pograniczu polsko-saksońskim. „TRAILS +” udostępniał ponad 20 szkołom w Polsce i w Niemczech trzy specjalnie w tym celu zaprojektowane mobilne laboratoria. Podczas warsztatów uczniowie zdobywali wiedzę na temat nowatorskich produktów, kształtowania modeli biznesowych, a także wykorzystywania ich potencjału w biznesie. Partnerem projektu został Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, Politechnika Wrocławska oraz Technische Universität Dresden.

Sukcesem zakończył się również projekt „Góry bez granic – integracja sieci szlaków w transgraniczny produkt turystyczny”, który zrealizowano w Programie Interreg Polska-Słowacja 2014-2020. Partnerem projektu było Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie, Klub Slovenských Turistov, województwo podkarpackie oraz Podkarpacka Regionalna Organizacja Turystyczna. Efektem przedsięwzięcia jest powstanie pierwszego w Tatrach Wysokich szlaku via ferrata z urządzeniami asekuracyjnymi. Obecnie szlak ten cieszy się dużym zainteresowaniem wśród zaawansowanych turystów, którzy chętnie podziwiają rozpościerające się wzdłuż niego widoki. Szlak prowadzi przez Czerwoną Ławkę – od Doliny Małej Zimnej Wody do Doliny Staroleśnej.

Działania transgraniczne, które są podejmowane w ramach programu Interreg, często dotyczą poprawy warunków naturalnych. Zamysłem projektu „AquaVIP” z Programu Interreg Południowy Bałtyk 2014-2020 było wzmocnienie rynku pracy w tym sektorze.

Akwakultura polega na zwiększaniu pozyskiwania żywności ze środowiska wodnego. Proces ten jest możliwy dzięki hodowaniu konkretnych rodzajów organizmów wodnych w naturalnych lub sztucznych zbiornikach wodnych. Projekt wspierał rozwój tej metody na całym Południowym Bałtyku. Mali i średni przedsiębiorcy otrzymali dostęp do najnowocześniejszych technologii, szkoleń oraz wiedzy specjalistycznej. Głównym celem projektu było wzmacnianie systemu akwakultury, który byłby dodatkowo przyjazny dla środowiska. Udało się z sukcesem wprowadzić różne ulepszenia polegające m.in. na produkcji roślinnej lub produkcji energii odnawialnej. Kontrolowano też na bieżąco wpływ ekonomiczny i środowiskowy technologii, z których korzystano.

W realizację pomysłu włączyły się następujące jednostki: Park Naukowo-Technologiczny w Kłajpedzie, Uniwersytet w Rostocku, Uniwersytet Gdański i Uniwersytet w Kłajpedzie.

Działania transnarodowe

Ciekawym przykładem może być projekt „Arrival Regions” z Programu Interreg Europa Środkowa 2014-2020. Głównym jego zadaniem było zintegrowanie młodych migrantów spoza UE z lokalnymi społecznościami, które zamieszkiwały dziewięć obszarów wiejskich. Partnerzy tego przedsięwzięcia opracowali nowoczesne podejście do wspierania integracji z osobami spoza Unii. Działania obejmowały tereny wiejskie m.in. w Chorwacji, Czechach, Słowenii oraz w Polsce. W przypadku naszego kraju projekt skupiał się na województwie łódzkim i na społecznej integracji Ukraińców, którzy pracowali tam na stałe lub sezonowo.

Nad projektem pracowało trzynastu partnerów z sześciu krajów: Niemiec, Chorwacji, Włoch, Czech, Słowenii i Polski (Uniwersytet Szczeciński, województwa: zachodniopomorskie i łódzkie).

Efekty współpracy międzyregionalnej

W 2016 roku uruchomiono projekt „Wspieranie innowacyjnego ekosystemu przedsiębiorczości w regionach dla młodych przedsiębiorców”, nazywany w skrócie iEER (akronim utworzony od angielskiej nazwy projektu „Boosting innovative Entrepreneurial Ecosystem in Regions for young entrepreneurs"). Działania, które przeprowadzono w ramach Programu Interreg Europa, skupiały się wokół dziesięciu różnych regionów z całej Europy. Uczestniczyły w nich aktywnie zarówno uczelnie wyższe, jak i lokalne władze oraz inkubatory przedsiębiorczości.

Pierwsza faza projektu, zaplanowana na lata 2016-2018, obejmowała obozy edukacyjne. Uczestnicy mogli wziąć udział w specjalnych warsztatach, podczas których zastanawiali się nad tym, jakie czynniki sprzyjają rozwojowi biznesów w regionie, a jakie ten rozwój hamują. Wymiana doświadczeń i zebrane w ramach burzy mózgów wnioski pozwoliły opracować specjalne plany działania, a nawet przystępny podręcznik ze wskazówkami dla młodych przedsiębiorców. Podczas drugiego etapu, przeprowadzonego w latach 2018-2020, plany te były systematycznie wdrażane w życie.

Partnerami projektu były instytucje z Finlandii, Irlandii, Niemiec, Włoch, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii i Polski (województwo zachodniopomorskie).

Wiele programów, tysiące możliwości

Pierwsze programy Interreg na lata 2021-2027 zostały już zatwierdzone przez Komisję Europejską. Są to np. program Interreg Europa, Interreg Europa Środkowa oraz Interreg dla Regionu Morza Bałtyckiego

W przypadku Polski plany na lata 2021-2027 w zakresie Interreg są naprawdę ambitne. Nasz kraj będzie uczestniczył w 13 programach Interreg. Na realizację współpracy transgranicznej i transnarodowej Komisja przydzieliła Polsce ponad 567 mln euro. Rada Ministrów zadecydowała o podziale tych środków na poszczególne programy.

Polska będzie uczestniczyć w następujących programach transgranicznych: Polska–Słowacja, Polska–Saksonia, Polska–Ukraina, Południowy Bałtyk, Litwa–Polska, Meklemburgia–Pomorze Przednie/Brandenburgia–Polska, Brandenburgia–Polska oraz Czechy–Polska.

Dla pierwszych czterech z tej listy będziemy (Minister Funduszy i Polityki Regionalnej) pełnić funkcję instytucji zarządzającej, a w pozostałych będziemy tzw. koordynatorem krajowym, który wspiera instytucje zarządzające za granicą. Będziemy również uczestniczyć w dwóch programach transnarodowych – Europa Środkowa i Region Morza Bałtyckiego. Międzyregionalne programy, w których będziemy uczestniczyć, to m.in. URBACT, ESPON i Interreg Europa. Ich budżety ustala samodzielnie KE.

Wiele szans dla Polski

Udział Polski w programach Interreg to przykład dobrej współpracy z innymi krajami. Dla Polski to szansa na wyrównywanie różnic w rozwoju społeczno-gospodarczym, pozyskiwanie cennych rozwiązań i doświadczeń. Nowatorskie pomysły wpływają korzystnie na jakość życia mieszkańców oraz pomagają nam aktywnie dbać o środowisko naturalne. Dodatkowo budują pozytywny obraz kraju poza jego granicami i pozwalają rozwinąć turystyczny potencjał najpiękniejszych regionów Polski.