Rodzice, z racji sprawowania nad dzieckiem władzy rodzicielskiej uprawnieni są do sprawowania majątkiem dziecka i zarządzania jego osobom. Podejmują wszelkie istotne decyzje dotyczące młodego człowieka z zakresu nauki, leczenia, czy wyjazdów dziecka. Takie sprawy wymagają wyrażenia zgody obojga rodziców, którzy sprawują rodzicielską władzę.
Decyzja w takich kwestiach nie może zostać podjęta przez osobę, jaką jest opiekun faktyczny (babcia, dziadek, rodzeństwo). To tylko nieliczne z wielu kwestii, które wymagają zgody opiekuna prawnego. Istotne jest także to, że w niektórych sytuacjach tylko rodzice oraz prawni opiekunowie powinni być zawiadamiani o stanie dziecka
To właśnie z wyżej wymienionych powodów niezwykle istotne jest, aby przed wyjazdem uregulować kwestie opieki nad nieletnim dzieckiem. Samo powierzenie dziecka bliskiej osobie lub członkowi rodziny nie wystarcza. Co prawda to rodzic wyznacza opiekuna dla dziecka, jednak osoba ta nie będzie mogła podjąć legalnie żadnej ważnej decyzji dotyczącej dziecka, gdy nie kwestia opieki nie zostanie uregulowana np. przy pomocy pełnomocnictwa notarialnego.
Przykładem sytuacji, w których opiekun faktyczny nie będzie mógł podjąć działań, bez specjalnych uprawnień to: zapisanie dziecka do placówki oświatowej, wybór przedmiotów, zajęcia pozalekcyjne, zgoda na zabieg medyczny, czy wyjazd na wycieczkę, do którego przyda się wzór upoważnienia. Jak widzimy bez stosownych uprawnień jako opiekun faktyczny, nie mamy kontroli nad losem dziecka oraz wpływu na bardzo istotne kwestie dotyczące nawet jego życia.
Poza wyżej wymienionymi kwestiami należy zaznaczyć, że faktyczny opiekun nie ma możliwości dochodzenia praw, które należą się dziecku i reprezentowania go. Niemożliwe jest domaganie się w jego imieniu alimentów czy świadczeń z opieki społecznej.
Zanim więc rodzice wyjadą na dłużej, powinni rozważyć przekazanie prawnej opieki nad dzieckiem pod swoją nieobecność. Takie pełnomocnictwo ma na celu ochronę dobra i praw dziecka, a także uniknięcie zarzutu porzucenia dziecka.
Z tych powodów, zanim rodzice zaplanują wyjazd poza granicę państwa, powinni dopełnić wszelkich formalności i zapewnić opiekę prawną nad dzieckiem na czas swojej nieobecności. Ma to na celu ochronę praw dziecka, ale także uchronienie się od zarzutu porzucenia dziecka.
Opieka faktyczna a opieka prawna
Warto podkreślić, że każdy rodzic ma prawo nad pełną kontrolą małoletniego dziecka. Nie może jednak sprawować władzy rodzicielskiej na odległość. Nierzadko jedynym rozwiązaniem takiego problemu jest przekazanie opieki nad dzieckiem członkowi rodziny bądź bliskiej osobie. Wówczas mamy do czynienia z opieką faktyczną. Jej sprawowanie nie wiąże się z żadnymi przywilejami i możliwością decydowania o losie dziecka.
Dopiero wtedy, gdy nastąpi formalne przekazanie opieki nad dzieckiem, osoba trzecia, której powierzono opiekę nad młodym człowiekiem, może decydować o takich sprawach jak:
Bez prawnego umocowania placówki medyczne ani szkoły nie mają podstaw, aby udzielać jakichkolwiek informacji o postępach w nauce, czy stanie zdrowia dziecka.
Przekazanie sprawowania opieki prawnej nad dzieckiem w drodze pełnomocnictwa notarialnego
Rodzice oraz opiekunowie prawni mogą wydać upoważnienie pełnoletniej osobie do sprawowania prawnej opieki na małoletnim. Dzieje się to na drodze udzielenia pełnomocnictwa notarialnego. Taki dokument powinien zawierać dane osoby, której rodzice pozostawiają dziecko.
Należy nadmienić, że opiekunem nie musi być członek rodziny. Może to być również osoba w żaden sposób niespokrewniona z dzieckiem, musi jedynie być pełnoletnia i posiadać zdolność do czynności prawnych.
Pełnomocnictwo dotyczące opieki może być ograniczone w czasie, tzn. wygasać po upłynięciu danego terminu, lub nieograniczone czasowo – np. do końca pobytu rodziców za granicą. Pełnomocnik może posiadać jedynie ograniczone prawa i obowiązki wobec dziecka. Dokument może stanowić, iż pewne decyzje dotyczące losu dziecka muszą być poprzedzone zgodą rodziców. Pełnomocnictwo może być w każdy momencie odwołane i następuje przez oświadczenie woli i po odebraniu dokumentów.
Sądowe ustanowienie opieki prawnej nad dzieckiem
Istnieje jeszcze jeden, niezwykle bardzo ważny powodów, dla którego rodzice powinni zadbać o przekazanie prawnej opieki nad dzieckiem przed wyjazdem. W sytuacji, gdy dziecko zostanie w rękach opiekuna faktycznego, istnieją podstawy do tego, aby sąd ustanowił opiekuna prawnego dla dziecka. Sąd rodzinny oraz opiekuńczy może działać z urzędu, gdy zauważy, że dobro dziecka może być zagrożone. Dzieje się tak zazwyczaj na skutek powiadomienia z instytucji jak szkoła, opieka społeczna czy sąsiadów. Należy pamiętać, że upoważnienie do opieki nad dzieckiem powinno być sporządzone przez specjalistów np. przez prawnik Katarzynę Janas-Bajson.
Na drodze tymczasowej przeszkody w opiece nad dzieckiem może dojść do zawieszenia sprawowania władzy rodzicielskiej i powrót praw po ustaniu przeszkody. Opiekunem prawnym w takiej sytuacji może zostać osoba wskazana przez rodziców, lub osoba, która według sądu jest w stanie zapewnić małoletniemu należytą opiekę oraz wychowanie.