Od kilku tygodni Polska, ale też państwa bałtyckie, Litwa, Łotwa i Estonia, zarzucają Białorusi, że ta organizuje przymusowy przerzut migrantów na ich granice, a wszystko jest inspirowane przez reżim z Mińska.
Rada Ministrów we wtorek 31 sierpnia przyjęła projekt uchwały o skierowaniu do prezydenta wniosku o wprowadzenie stanu wyjątkowego na obszarze części województwa podlaskiego oraz części województwa lubelskiego (chodzi o miejscowości położone przy granicy z Białorusią). O wprowadzenie stanu wyjątkowego zawnioskowało Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji. W trakcie wtorkowej konferencji prasowej ten wniosek argumentowali premier Mateusz Morawiecki i szef MSWiA Mariusz Kamiński. – Sytuacja na granicy z Białorusią jest cały czas kryzysowa, cały czas napięta – dowodził szef rządu.
Z kolei Mariusz Kamiński doprecyzował, że stan wyjątkowy miałby obowiązywać w 115 miejscowościach na Podlasiu i 68 w woj. lubelskim.
Wprowadzenie stanu wyjątkowego – regulacje
Stan wyjątkowy to jeden z trzech stanów nadzwyczajnych, które mogą wprowadzić polskie władze na terenie całego państwa lub też jego części. W ustawie o stanie wyjątkowym dokładnie opisano, jakie nowe uprawnienia zyskują władza i służby. Po tym, jak wniosek o wprowadzenie stanu wyjątkowego trafia do prezydenta, ten wydaje rozporządzenie o jego wprowadzeniu (nie dłuższy niż 90 dni) lub odmawia jego wydania.
„Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wyjątkowego Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od jego podpisania” – brzmi fragment ustawy, a zgodnie z art. 231 Konstytucji: „Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej. Sejm może je uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów”.
W takim rozporządzeniu muszą być zawarte: przyczyny wprowadzenia, czas trwania stanu wyjątkowego i obszar, na którym się go wprowadza. Doprecyzowuje się też rodzaje ograniczeń.
Zakres ograniczeń, które może wprowadzić stan wyjątkowy
Oddzielny rozdział ustawy o stanie wyjątkowym dotyczy możliwych ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela. Jego wprowadzenie może doprowadzić do zawieszenia prawa do:
- organizowania i przeprowadzania wszelkiego rodzaju zgromadzeń;
- organizowania i przeprowadzania imprez masowych oraz prowadzonych w ramach działalności kulturalnej imprez artystycznych i rozrywkowych, niebędących imprezami masowymi;
- strajków pracowniczych i innych form protestu w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach;
- strajków i innych niż strajki form akcji protestacyjnych rolników;
- akcji protestacyjnych studentów organizowanych przez studenckie samorządy, stowarzyszenia lub organizacje;
- zrzeszania się poprzez:
- ustanowienie zakazu tworzenia i rejestracji nowych stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, organizacji pracodawców, ruchów obywatelskich oraz innych dobrowolnych zrzeszeń i fundacji,
- nakazanie okresowego zaniechania działalności zarejestrowanych stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, organizacji pracodawców, ruchów obywatelskich oraz innych dobrowolnych zrzeszeń i fundacji, których działalność może zwiększyć zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego.
Oprócz tego służby mogą doprowadzić do odosobnienia osoby, która ukończyła 18 lat (lub 17 lat, jeśli przeprowadzono z nią wcześniej rozmowę ostrzegawczą) i są podejrzenia, że „pozostając na wolności będzie prowadziła działalność zagrażającą konstytucyjnemu ustrojowi państwa, bezpieczeństwu obywateli lub porządkowi publicznemu”.
Obowiązywać może też obowiązek posiadania przy sobie dowodu osobistego (lub innego dokumentu, który potwierdza tożsamość).
Cenzura prewencyjna w trakcie stanu wyjątkowego
Jeśli wprowadzony jest stan wyjątkowy, władze mają możliwość wprowadzenia cenzury prewencyjnej, a także kontrolować korespondencję czy ograniczać działalność telekomunikacyjną. Mogą być wprowadzone:
- cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu obejmująca materiały prasowe w rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. – Prawo prasowe (Dz. U. poz. 24, z późn. zm.), z zastrzeżeniem ust. 7;
- kontrola zawartości przesyłek, listów, paczek i przekazów przekazywanych w ramach usług pocztowych o charakterze powszechnym lub usług kurierskich;
- kontrola treści korespondencji telekomunikacyjnej i rozmów telefonicznych lub sygnałów przesyłanych w sieciach telekomunikacyjnych;
- emisja sygnałów uniemożliwiających nadawanie lub odbiór przekazów radiowych, telewizyjnych lub dokonywanych poprzez urządzenia i sieci telekomunikacyjne, których treść może zwiększyć zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego.
„Organy cenzury i kontroli są uprawnione do zatrzymywania w całości lub w części publikacji, przesyłek pocztowych i kurierskich oraz korespondencji telekomunikacyjnej, a także do przerywania rozmów telefonicznych i transmisji sygnałów przesyłanych w sieciach telekomunikacyjnych, jeżeli ich zawartość lub treść może zwiększyć zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego. Zatrzymane publikacje, przesyłki lub korespondencję telekomunikacyjną doręcza się adresatom po zniesieniu stanu wyjątkowego, z zastrzeżeniem ust. 5” – czytamy w ustawie.