Powstanie Warszawskie przez pryzmat „Zakazanych Piosenek”
Pierwszy film, który nawiązywał do historii Powstania Warszawskiego powstał tuż po II Wojnie Światowej. To „Zakazane Piosenki”, muzyczna produkcja Leonarda Buczkowskiego z 1946 roku. Film, którego głównym bohaterem jest muzyk, Roman Tokarski, opowiada wojenną historię od ataku Niemiec na Polskę do wkroczenia Armii Czerwonej do Warszawy, w tym też historię Powstania Warszawskiego. Epizody z wojennych dziejów Warszawy łączą piosenki oparte na autentycznej twórczości ulicznych wykonawców.
„Kanał” – film o Powstaniu, który poruszył świat
W przeciwieństwie do „Zakazanych Piosenek”, „Kanał” Andrzeja Wajdy z 1957 roku skupia się wyłącznie na historii Powstania Warszawskiego, a dokładniej na jednym z jego końcowych etapów – próbie przebicia się Powstańców z Mokotowa na Śródmieście tytułowymi kanałami. Film oparto na wspomnieniach Jerzego Stefana Stawińskiego, który napisał również scenariusz produkcji. Początkowo „Kanał” został w Polsce uznany za film antypowstańczy i z tego powodu był przyjęty chłodno. Jego ocenę w kraju zmieniło otrzymanie Srebrnej Palmy na festiwalu w Cannes i bardzo dobry odbiór filmu na świecie.
„Kolumbowie” – stracone pokolenie w serialu i piosence
Serial Janusza Morgensterna z 1970 roku jest adaptacją powieści Romana Bratnego – „Kolumbowie - rocznik 20”. Opowiada o tzw. „pokoleniu Kolumbów”, generacji 20-kilku latków, których wojna zastała w momencie, w którym wkraczali w dorosłość. Serial składa się z 5 odcinków, z których dwa ostatnie opowiadają historię Powstania. Jest chwalony przez krytyków za przekonujące opowiedzenie okupacyjnej historii bez popadania w patos. W 2015 roku, w związku z 45. rocznicą premiery serialu „Kolumbowie”, w wyniku współpracy Narodowego Centrum Kultury i rapera Bilona powstał teledysk, w którym wykorzystano fragmenty serialu.
„Powstanie Warszawskie” jako muzyczne słuchowisko
Album „Powstanie Warszawskie” zespołu Lao Che z 2005 roku to połączenie albumu muzycznego ze słuchowiskiem. Dziesięć utworów poświęconych jest kolejnym chronologicznie ułożonym epizodom Powstania. W 2012 roku autorzy niezwykłej produkcji zostali odznaczeni przez prezydenta Srebrnymi Krzyżami Zasługi za działania „na rzecz popularyzacji i upamiętniania Powstania Warszawskiego”.
„44” – Powstanie na kartach komiksu
Komiksową antologię o Powstaniu Warszawskim wydało w 2007 roku Muzeum Powstania Warszawskiego. Album „44” składa się z 17 historii o tematyce powstańczej wykonanych przez uznanych w świecie komiksów twórców. To pierwsza profesjonalna i dotychczas największa komiksowa antologia opowiadająca o Powstaniu Warszawskim.
Historia Powstania w rytmie rapu…
Polscy raperzy nierzadko nawiązują w swoich utworach do tematyki historycznej. Chyba najpopularniejszym kawałkiem, który skupia się na Powstaniu Warszawskim jest „63 Dni Chwały” grupy Hemp Gru. Utwór powstał jako piosenka promująca film „Sierpniowe Niebo. 63 Dni Chwały”, w którym również wystąpili raperzy z grupy - Robert Darkowski „Wilku WDZ” i Maciej Bilka „Bilon”.
… i power metalu
Opowiadający o Powstaniu Warszawskim utwór „Uprising” szwedzkiego zespołu power metalowego Sabaton pochodzi z albumu „Coat of Arms”. Zespół, którego twórczość skupia się na opisywaniu w piosenkach bohaterstwa żołnierzy z różnych epok i frontów już wcześniej był sławny w Polsce za sprawą piosenki 40:1, w której opiewał bohaterską obronę Wizny. W 2010 roku do piosenki o Powstaniu został nagrany teledysk, w którym wystąpili m.in. polski generał Waldemar Skrzypczak i hollywoodzki aktor Peter Stormare. Teledysk nagrano w Fabryce Norblina w Warszawie.
„Enemy Front” – Historia Powstania jako gra FPS
Gra Enemy Front była próbą opowiedzenia historii Powstania Warszawskiego w sposób atrakcyjny dla graczy z całego świata. Bohaterem, w którego się wcielaliśmy był Robert Hawkins – amerykański korespondent wojenny, relacjonujący wydarzenia z frontów II wojny światowej. Oprócz Powstania Warszawskiego gra pokazywała walki na terenie Norwegii, Francji i Niemiec. Niestety, gra, w którą w Polsce pokładano na początku duże nadzieje, otrzymała bardzo przeciętne oceny recenzentów i graczy.
Archiwalne nagrania przemienione w fabularny film
„Powstanie Warszawskie” z 2014 roku to niezwykła produkcja, będąca połączeniem oryginalnych nagrań z fikcyjną fabułą. Film składa się w całości z oryginalnych zdjęć nagranych przez kilkunastu operatorów Biura Informacji i Propagandy Armii Krajowej w czasie Powstania. Do zachowanych fragmentów nagrań, które zostały odświeżone i pokolorowane, Jan Komasa dodał fabułę i dźwięk, w ten sposób opowiadając spójną historię dwóch braci dokumentalistów. Fikcyjną, ale inspirowaną prawdziwymi bohaterami.
„Miasto 44” – opowieść o Powstaniu, która przekroczyła wiele granic
„Miasto 44” również z 2014 roku i również w reżyserii Jana Komasy było prawdziwą superprodukcją z ogromnym jak na polskie warunki budżetem. Film skupia się bezpośrednio na młodych uczestnikach Powstania Warszawskiego. „Miasto 44” wywołało wiele kontrowersji, głównie poprzez eksperymenty reżysera z formą (scena pocałunku na tle pocisków lecących w zwolnionym tempie, dubstep w ścieżce dźwiękowej) czy krytykę ze strony samych powstańców, którzy uznali za niezgodne z rzeczywistością sceny seksu i mordowania jeńców czy powszechnie stosowany wulgarny język.
„Warsaw” – najnowsza produkcja o Powstaniu
Gra polskiego studia Pixelated Milk Warsaw skupia się wyłącznie na Powstaniu Warszawskim. Kierujemy w niej grupą powstańców wędrujących po Warszawie i toczymy turowe walki z okupującymi polską stolicę Niemcami. Każdy z naszych bohaterów, których archetypami są prawdziwe formacje i grupy biorące udział w Powstaniu (np. żołnierz AK, łączniczka, praski cwaniak czy snajperka) ma osobną historię i umiejętności, które pomagają nam przetrwać walkę.
Upadek Powstania Warszawskiego
2 października 1944 roku Powstanie Warszawskie upadło. Rozmowy na temat kapitulacji rozpoczęły się 30 września 1944 roku. W nocy z 2 na 3 października w Ożarowie przedstawiciele Komendy Głównej AK podpisali układ o zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie. W zamian za kapitulację Niemcy zapewnili Powstańcom prawa kombatanckie i zagwarantowali humanitarne traktowanie ludności cywilnej.
Po Powstaniu Warszawę musiała opuścić cała ludność cywilna, czyli około 550 tys. Warszawiaków. Przez obóz przejściowy w Pruszkowie (Dulag 121 Pruszków) uchodźcy zostali skierowani do różnych miejscowości na przymusowe roboty do III Rzeszy, do obozów koncentracyjnych, lub w głąb Polski. Części Warszawiaków udało się uciec, cześć przetrwała przymusową „ewakuację”, ale kilka tysięcy zginęło w obozach.
Warszawa po Powstaniu
Według rożnych szacunków powstanie pochłonęło od 150 do 180 tys. ofiar cywilnych. 16 tys. powstańców straciło życie w walkach o stolicę, a rannych zostało 25 tys. walczących.
Warszawa została w ogromnej mierze wyburzona. Niemcy zmienili miasto w strefę zmilitaryzowaną – Festung Warschau i stopniowo grabili stolicę i systematycznie burzyli pozostające w niej budynki. Na skutek walk i planowego wyburzania zniszczeniu uległo 72 proc. zabudowy mieszkalnej i 90 proc. zabytków Warszawy.
Czytaj też:
Historia Powstania Warszawskiego w pigułce. 25 rzeczy, które warto wiedzieć