Medal Pokojowej Nagroda Nobla jest wręczany przez Norweski Komitet Noblowski osobom lub organizacjom za „najlepszą pracę na rzecz braterstwa między narodami, likwidacji lub redukcji stałych armii oraz za udział i promocję stowarzyszeń pokojowych”. Ciało doradcze Komitetu tworzy grupa profesorów uniwersytetów norweskich oraz dyrektor i dyrektor naukowy Norweskiego Instytutu Noblowskiego. Doradcy mają kilka miesięcy na sporządzenie raportów, zawierających ich opinie na temat kandydatów. Komitet Noblowski może również prosić o taki raport ekspertów niebędących doradcami. Nominacje oraz wszystkie informacje dotyczące nominacji pozostają tajne przez 50 lat, klauzula tajności zabrania również informowania samych nominowanych, nawet w prywatnych rozmowach. Nadzór nad nagrodą sprawuje Fundacja Nobla.
W 1983 r. wyróżnienie otrzymał ówczesny lider „Solidarności”, Lech Wałęsa. Wśród laureatów są między innymi: Międzynarodowy Czerwony Krzyż, Woodrow Wilson, Martin Luther King, Willy Brandt, Dalajlama, Nelson Mandela i Unia Europejska.
Komitet postanowił nie przyznawać nagrody 19 razy w ciągu 120 lat (1901-2021). Dziewięć razy z powodu wojen światowych, a dziewięć razy nie podano oficjalnego wyjaśnienia. W 1948 r. Komitet orzekł, że nie przyzna nagrody, ponieważ "nie było odpowiedniego żyjącego kandydata". Był to hołd dla Mahatmy Gandhiego, który zmarł w tym samym roku.
Do tegorocznej Nagrody Nobla zgłoszono 343 kandydatów, z czego 251 to osoby fizyczne, a 92 to organizacje. To więcej niż w ubiegłym roku (329) i druga najwyższa liczba kandydatów w historii. Dotychczasowy rekord 376 kandydatów został odnotowany w 2016 roku.
Czytaj też:
Pokojowa Nagroda Nobla 2022 została przyznana. Znamy laureatów
Za pokój i braterstwo
Pierwszy Medal Pokojowej Nagrody Nobla Nagrody Pokoju pochodzi z 1901 roku i niezmiennie wybijany jest w Mennicy Norweskiej. Został zaprojektowany przez jednego z największych norweskich artystów, rzeźbiarza Gustava Vigelanda, któremu pomagał szwedzki grawer Erik Lindberg. Jest to jedyny medal wykonany przez Vigelanda.
Awers medalu przedstawia wizerunek Alfreda Nobla, jego nazwisko oraz daty urodzenia i śmierci. Rewers przedstawia trzech nagich mężczyzn – symbol międzynarodowego braterstwa oraz napis po łacinie: „Pro pace et fraternitate gentium” ("Za pokój i braterstwo ludzi"). Wzdłuż boku o grubości 5 mm są wygrawerowane słowa „Prix Nobel de la Paix”, rok i nazwisko laureata.
Początkowo medal był wybijany z 23-karatowego złota i ważył 192 gramy. Od 1980 roku zmieniono specyfikację na 18 karatów i 196 gramów. Jego średnica pozostała niezmienna: 65,3 mm.
Medal ze złota, które ratuje życie
Od 2015 roku Grupa Samlerhuset, właściciel Mennicy Norweskiej, rozpoczęła wybijanie medalu wyłącznie ze złota Fairmined Gold.
Inicjatywa Fairmined Gold, prowadzona przez organizację non-profit Alliance for Responsible Mining, wspiera małe kopalnie złota z najbiedniejszych regionów świata. Dzięki jej działaniom wiele kopalń zaczęło wydobywać złoto z poszanowaniem praw człowieka, dbać o środowisko i bezpieczeństwo. Co więcej, kopalnie te (często jedyni więksi pracodawcy w regionie) wspomagają szkoły, szpitale czy lokalne organizacje społeczne. Uczciwa cena za złoto, jaką otrzymują kopalnie rzemieślnicze, pozwala na włączenie ich do bezpiecznego i sprawiedliwego handlu.
„Pokojowa Nagroda Nobla nadaje rozgłos inicjatywie Fairmined i pomaga zwrócić uwagę na okrutne warunki pracy w kopalniach złota i ich wpływ na środowisko. Pokazuje również firmom z branży jubilerskiej i numizmatycznej oraz ich klientom, że warto zapłacić więcej za złoto kopalniom, które chronią środowisko, eliminują pracę dzieci i niebezpieczny kontakt pracowników z rtęcią”– mówi Szymon Majewski ze Skarbnicy Narodowej, firmy należącej do Grupy Samlerhuset.
Czytaj też:
Pokojowa Nagroda Nobla: nadzieja dla Ukrainy i Białorusi, epitafium dla Rosji