Wystawa „Nowy początek. Modernizm w II RP” przynosi nowy obraz pierwszej fali modernizmu w Polsce w okresie międzywojennym. Modernizm tym razem nie oznacza stylowego schematu, prób naśladowania sztuki zachodniej, ani tego, co wyłącznie nowe, ani nawet ograniczenia się do sztuki samej. Twórcy wystawy pokazują modernizm jako wielostronną reakcję na modernizacyjne procesy, które przynosiły, jak oceniano, technologiczny postęp i społeczny rozwój, ale zarazem fizyczną i duchową degradację. Na wystawie prezentowane są różne efekty twórczego doświadczania nowoczesności i angażowania się w nią – od malarskich obrazów po techniczne wynalazki, od architektury po projekty tkanin, mebli i przedmiotów codziennego użytku.
Modernizm w II RP
–W II Rzeczypospolitej promowano różnorodne programy modernizacyjne, wykorzystując w tym celu także architekturę, design i sztukę, wpisując je w specyficzne warunki panujące w kraju odbudowywanym po epoce zaborów. Twórcy wykorzystywali wiedzę i doświadczenie zdobyte w ramach krajowej oraz międzynarodowej edukacji, ale nie ograniczali się do naśladowania gotowych rozwiązań z krajów najbardziej rozwiniętych, głównie ze względu na realia, w których przyszło im działać – pisze prof. Andrzej Szczerski, Dyrektor MNK i kurator wystawy.
Wystawa podzielona jest na kilka części. W pierwszej części Diagnozy. Zmierzch zachodu modernizm prezentowany jest jako przeciwdziałanie negatywnym skutkom pośpiesznego postępu cywilizacyjnego, podejmowanym przez szeroki front reformatorów społecznych i artystów. Wiele programów artystycznych dwudziestolecia międzywojennego formułowanych było z myślą o konieczności wzięcia przez ludzi sztuki udziału w wielkim dziele naprawy świata i wykreowania alternatywnej nowoczesności, która byłaby pozbawiona wad swojej doświadczanej na co dzień wcześniejszej wersji.
Przestrzeń Cele. Nowe państwo, Nowy świat pokazuje, w jaki sposób w II Rzeczypospolitej zadanie budowania nowego świata splatało się w programach artystycznych z zadaniem formowania nowego państwa, które odzyskało niepodległość. Artyści czuli się odpowiedzialni za kształt tożsamości wizualnej nowej Polski i jednocześnie za wszystkie te aspekty architektury, urbanistyki, projektowania przemysłowego i graficznego, malarstwa i rzeźby, które przyczyniały się – ich zdaniem – do wykreowania Nowego Człowieka.
W obszarze Źródła ten nowy człowiek, nowy obywatel Polski, miał być jednostką doskonalszą od ówczesnych ludzi pod względem fizycznym, moralnym, kulturalnym i duchowym. Jego wychowanie miało przynieść pozytywne rezultaty dzięki ożywieniu zapomnianych wartości, które istniały w odległej przeszłości, a przetrwały w enklawach kultury ludowej, sztuce społeczeństw plemiennych czy w twórczości dziecięcej.
Część nazwana Sposoby dowodzi, że generalny plan modernizacji rozpisany był na wiele inicjatyw artystycznych, nurtów i specjalności oraz na różne obszary aktywności. Istotnym jej przedmiotem stało się ludzkie ciało – jego zdrowie, sprawność fizyczna i atrakcyjność. Artyści czynnie włączyli się w swoistą politykę cielesności, projektując nowoczesne sanatoria, obiekty uzdrowiskowe i wypoczynkowe, podejmując tematykę sportową w swoich pracach czy włączając się w akcje edukacyjne dotyczące groźnych społecznie chorób. Podobną aktywność wykazywali twórcy, wspierając szeroko rozumianą edukację: projektując nowoczesne i funkcjonalne budynki szkolne i przedszkolne, niezbędne dla nich sprzęty, edukacyjne książki i gry.
Ogromne zainteresowanie wystawą
Na wystawie w Gmachu Głównym Muzeum Narodowego w Krakowie prezentowanych jest ponad 500 obiektów, wypożyczonych z kilkudziesięciu instytucji, m.in.: muzeów, bibliotek czy archiwów. Otwarta pod koniec lipca 2022 roku wystawa cieszy się dużą popularnością, do tej pory zobaczyło ją ponad 65 tys. zwiedzających.
W czasie trwania wystawy publiczność wzięła udział także w trzech weekendach tematycznych towarzyszących: „Lata 20, lata 30”, „Świętujemy Niepodległą” oraz „Miasto, masa, maszyna”. W czasie tych weekendów zwiedzający mogli uczestniczyć w oprowadzaniach, warsztatach, koncertach i spektaklach prezentujących muzykę dwudziestolecia międzywojennego czy pokazach filmowych kina przedwojennego.
„Nowy początek. Modernizm w II RP”, Gmach Główny Muzeum Narodowego w Krakowie, wystawa czynna do 26 marca 2023 roku.
Realizacja wystawy "Nowy początek. Modernizm w II RP". Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Oprac. na podstawie: P. Juszkiewicz, K.Bik