Getto łódzkie, jedno z największych i najdłużej funkcjonujących gett w okupowanej przez Niemców Polsce, było miejscem niewyobrażalnego cierpienia. Od momentu jego założenia w 1940 roku, przez jego likwidację w sierpniu 1944 roku, tysiące Żydów zostało uwięzionych w trudnych warunkach, zmuszonych do niewolniczej pracy i cierpiących z powodu głodu oraz chorób. W tym roku mija 80 lat od likwidacji getta, co stwarza okazję do głębszej refleksji nad tamtymi wydarzeniami i upamiętnienia ofiar. Koncert ma na celu nie tylko uczczenie pamięci tych, którzy zginęli, ale także edukowanie młodszych pokoleń o tragicznych wydarzeniach, które miały miejsce w ich mieście. Organizatorzy pragną, aby wydarzenie to było mostem łączącym przeszłość z teraźniejszością, przypominając o wartości życia i pokoju.
Getto jako topos
Getto łódzkie będąc faktem historycznym jest także ważnym tematem w muzyce, filmie i literaturze, zarówno polskiej, jak i światowej. Wielu autorów, na podstawie swoich doświadczeń, relacji ocalałych oraz dokumentów historycznych, opisało życie i tragedię tego miejsca. Literatura dotycząca getta łódzkiego jest bogata i różnorodna. Dzieła te, oparte na autentycznych relacjach i dokumentach, nie tylko przybliżają czytelnikom tragiczne wydarzenia tamtych czasów, ale również służą jako ważne źródło historyczne, pomagające zrozumieć i pamiętać o tragedii Holokaustu. Jednym z największych dzieł odwołujących się do piekła Litzmannstadt-Getto jest powieść Zofii Posmysz „Pasażerka”, która doczekała się także operowej adaptacji przez Mieczysława Wajnberga. Polski kompozytor żydowskiego pochodzenia napisał operę o tym samym tytule w roku 1968. Nie sposób, nie wspomnieć również o „Dzienniku z getta łódzkiego” pióra Oskara Rosenfelda.
To autentyczne zapiski autora, który spisywał codzienne życie w getcie łódzkim. Jego dzienniki stanowią cenne źródło historyczne, ukazujące realia getta z perspektywy jego mieszkańców. Obok literatury i muzyki, getto łódzkie stało się także tematem dla kina. Jego obraz znajdujemy w filmach „Łódź Ghetto” Alana Adelsona z 1988 roku. Ten amerykański dokument wykorzystuje archiwalne materiały filmowe, zdjęcia oraz wspomnienia ocalałych, aby przedstawić życie w getcie łódzkim. Film jest oparty na dziennikach, listach i dokumentach zgromadzonych przez mieszkańców getta. Inne ważne dzieła filmowe o tej tematyce to „In Their Words: The History and Fate of the Lodz Ghetto” Roberta Marshalla z 2004 roku.
Dokument ten korzysta z relacji świadków, zdjęć i dokumentów, aby przedstawić historię getta łódzkiego. Ukazuje codzienne życie mieszkańców getta oraz ich walkę o przetrwanie. Warto również wspomnieć o filmie Tomasza Blachnickiego „Szpera ‘42”. Film dokumentalny, który opowiada o deportacji dzieci z getta łódzkiego w 1942 roku. Film ukazuje dramatyczne losy dzieci i ich rodzin, podkreślając tragiczne decyzje podejmowane przez administrację getta pod naciskiem niemieckich władz.
Koncert na 80. Rocznicę likwidacji Litzmannstadt-Getto
W programie koncertu, który zostanie zaprezentowany, właśnie 29 sierpnia 2024 roku przez Teatr Wielki w Łodzi znajdą się m.in. pieśni z łódzkiego getta zaaranżowane specjalnie na potrzeby koncertu na kilka chórów i orkiestrę. Andrzej Seweryn i Milena Lisiecka odczytają fragmenty pamiętników z Getta oraz fragmenty powieści Chavy Rosenfarb „Drzewo życia”. Kantor Benjamin Muller odśpiewa m.in. "Av Horachamim" Samuela Malawsky’ego z udziałem chóru męskiego. Pianistka Julia Kociuban wykona "Rapsodię Hebrajską" Aleksandra Tansmana.
Sławna skrzypaczka Leila Josefowicz zagra z towarzyszeniem orkiestry Teatru Wielkiego w Łodzi pod batutą Rafała Janiaka, II część Koncertu skrzypcowego g-moll op. 26. Maxa Brucha. Utwór Brucha jest jednym z najbardziej znanych i cenionych koncertów skrzypcowych w historii muzyki klasycznej. Skomponowany w latach 1866-1867, stał się kamieniem milowym w repertuarze skrzypcowym. Koncert Brucha jest znany ze swojego pięknego liryzmu, zwłaszcza w drugiej części Adagio, która jest często wykonywana jako samodzielny utwór. Koncert zakończy ekspresyjny poemat wokalno-symfoniczny "Exodus" Wojciecha Kilara oparty na jednym krótkim temacie wywiedzionym z folkloru żydowskiego.
Biorąc pod uwagę szczególną rangę wydarzenia i wyjątkowy walor artystyczny programu oraz niepowtarzalny charakter koncertu, zachęcamy do osobistego uczestnictwa. Koncert będzie również dostępny za pośrednictwem VOD na portalu Drzwi do kultury.
Organizatorami koncertu są Teatr Wielki w Łodzi, Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce oraz Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi. Partnerami wydarzenia są Centrum Dialogu im. Marka Edelmana oraz Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi. Koncert został objęty patronatami honorowymi przez Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Hannę Wróblewską, Marszałek Województwa Łódzkiego Joannę Skrzydlewską oraz Prezydent Miasta Łodzi Hannę Zdanowską, a także patronatami medialnymi Programu 2 Polskiego Radia, Radia Łódź, TVP3 Łódź, Dziennika Łódzkiego. Realizacja koncertu upamiętniającego 80. Rocznicę likwidacji Litzmannstadt Getto uzyskała dofinansowanie ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Autor: Olaf Gibowski