KSIĄŻKA
Anglik we Francji
Stereotyp podpowiada, że dzieje stosunków angielsko-francuskich to historia kpin, wrogości i resentymentu – a ze strony Anglików również czegoś w rodzaju kompleksu niższości. Oczywiście, w każdym stereotypie jest szczypta prawdy, dowodzi tego choćby skłonność wyspiarzy do niewybrednych żartów na tematy francuskie. Ostatnio skorzystał z niej pisarz Stephen Clarke, wydając serię popularnych powieści satyrycznych z „Merde!” w tytule. Julian Barnes, wybitny angielski prozaik, a przy tym znawca francuskiej kultury, sytuuje się jednak na przeciwnym biegunie: jego spojrzenie na kraj za kanałem La Manche (lub, co znaczące, za Kanałem Angielskim) jest subtelne, uważne i dalekie od wszelkich generalizacji. Tego, że nie ma sobie równych w rozumieniu Francji i Francuzów, Barnes dowiódł już dawno, pisząc swój największy literacki przebój – „Papugę Flauberta” (1984), oryginalne połączenie powieści i szkicu biograficznego. W 2002 r. jego mądra frankofilia zaowocowała zbiorem esejów „Nic do oclenia”, który właśnie wychodzi w Polsce.Skąd ta fascynacja? „Francuzi są tacy... no cóż, francuscy, a tym samym stworzeni przez Boga w odpowiedni sposób – by wydawać się tak prowokująco różni od Brytyjczyków, jak to tylko możliwe. Katoliccy, kartezjańscy, śródziemnomorscy; makiaweliczni w polityce, jezuiccy w argumentacji, uwodzicielscy w seksie niczym Casanova. [...] Jakiż inny zestaw mógłby stanowić lepszy cel wściekłej nienawiści ze strony otumanionego piwem przygłupa, błogosławionego i dopingowanego przez brukowce?” – stwierdza Barnes. A rozprawiwszy się z brytyjską frankofobią, oferuje garść świetnych tekstów. Są tu m.in. przejmujące, inteligentne portrety francuskich pieśniarzy (Viana, Brela i Brassensa), reżyserów (Truffauta i Godarda), pisarzy (Baudelaire’a i – rewelacyjny – Georges’a Simenona), jest opowieść o Elizabeth David, kobiecie, która zrewolucjonizowała brytyjską kuchnię, jest wreszcie kilka esejów o ukochanym artyście Barnesa, Gustawie Flaubercie. Przy tym wszystkim „Coś do oclenia” pozostaje po angielsku ironiczne i zdystansowane. Oto wzór trudnej sztuki godzenia przeciwieństw. Piotr Kofta
JULIAN BARNES, „COŚ DO OCLENIA”, PRZEŁ. JAN KABAT, ŚWIAT KSIĄŻKI 2014
SZTUKA
Ja – zwierzę
JAK WYGLĄDAŁBY ŚWIAT BEZ ZWIERZĄT? – zastanawia się jednooki pies Lily, główny bohater filmu „Lily Does Derrida” amerykańskiej artystki Kathy High. Właśnie ich indywidualność i podmiotowość stała się tematem przewodnim prezentowanej w Orońsku wystawy „Ecce Animalia”. Na wystawie znalazły się zarówno klasyczne rzeźby (między nimi kilka stuletnich i starszych), jak i prace współczesnych artystów. Poza psimi i kocimi przedstawieniami – jako naszych najbliższych towarzyszy – pojawiła się też tematyka wykorzystywania i śmierci pozostałych zwierząt, m.in. w pracy Jarosława Modzelewskiego „Zabijanie świni”. Próżno tu jednak szukać spreparowanych ciał martwych zwierząt. Poza jednym wyjątkiem – rzeźbami Angeli Singer, która wykorzystuje wypchane zwierzęta z drugiej ręki, pozyskane m.in. na targach staroci czy od byłych myśliwych. Następnie zaś przerabia je w cukierkowy i zarazem mrożący krew w żyłach sposób – tak, że oglądamy ich rozprute wnętrzności zrobione z kolorowych koralików i błyskotek. Anna Maziuk
„ECCE ANIMALIA”, CENTRUM RZEŹBY POLSKIEJ W OROŃSKU, WYSTAWA CZYNNA DO 15 CZERWCA
TVP 2
TVP 10 lat w Unii
SERIA REPORTAŻY Z NOWYCH KRAJÓW CZŁON- KOWSKICH i dyskusja o Europie dziesięć lat po rozszerzeniu Unii jest koprodukcją trzech stacji telewizyjnych: MDR, Arte i polskiego TVP. To program o przemianach, szansach, ale i problemach Wspólnoty. Próba podsumowania dekady i diagnoza dzisiejszych społeczeństw tej części kontynentu.
„10 LAT W UNII – CZY WSZYSCY BĘDĄ ŚWIĘTOWAĆ?”, TVP 2, CZWARTEK, 1 MAJA, GODZ. 18.45
DVD „WPROST”
Brytyjska prowincja
W TYM TYGODNIU „WPROST” można kupić z filmem „Wszystko zostaje w rodzinie” na DVD. Przewrotna brytyjska komedia z Rowanem Atkinsonem, Kristin Scott Thomas i Patrickiem Swayzem to historia prowincjonalnego pastora nieudacznika i jego specyficznych krewnych. A przy okazji pokaz brytyjskiego poczucia humoru.
SZTUKA
Walka z wiatrakami
Igor Gorzkowski wydawał się świetnym kandydatem na reżysera Gogolowskiego „Rewizora”. W udanych przedstawieniach „Żółtej strzały” według Pielewina czy „Staruchy” Charmsa udowodnił, że jak mało który twórca w swoim pokoleniu czuje i rozumie subtelności rosyjskiej literatury łączącej szerokie gesty i ekstrawertyzm z często beznadziejnym poszukiwaniem sensu, metafizyką roz- rzedzoną w kieliszku wódki. A jednak klasyczny Gogol dał odpór jego ambicjom. Niepowodzenie jest pochodną braku zdecydowania. „Rewizor” według Gorzkowskiego to spektakl o wszystkim i o niczym. Reżyser chce być jednocześnie wierny Gogolowi i własnym intuicjom. Kompromis prowadzi na manowce. Przeniesiona w polskie realia jedna z najbardziej przenikliwych, ale i najzabawniejszych komedii rosyjskich staje się grubymi nićmi szytą satyrą przypominającą niesławną filmową serię Jacka Bromskiego „U Pana Boga w ogródku” zderzoną z bałamutnym przekonaniem reżysera o statusie wytrawnego psychologa stawiającego w nawias wszystko, co było u Gogola autentycznie zabawne lub ironicznie przerysowane. Z widowni na scenę wędrują kolejni smutni kabotyni, szulerzy, idioci, a jedna kreatura wydaje się gorsza od drugiej. Tyle że w pozbawionym energii spektaklu nie robi to wrażenia. Ot, kolejne mordy do odfajkowania. Z interpretacyjnym rozkrokiem nie poradzili sobie aktorzy Teatru Powszechnego, nawet tak doświadczeni jak beznamiętny Andrzej Mastalerz w tytułowej roli albo przesadnie roznamiętniony Horodniczy w wykonaniu Mariusza Benoit, który jednak ma przynajmniej wielką scenę finałową. Horodniczy zdradzony, upodlony, walczy z sobą, czyli z wiatrakami. Ze spektaklem jednak nie wygra. Łukasz Maciejewski
„REWIZOR”, REŻ. IGOR GORZKOWSKI, TEATR POWSZECHNY W WARSZAWIE
FILM
Przez ocean
Zdążyliśmy przywyknąć, że o losach polskich emigrantów najchętniej opowiadają obcokrajowcy. Amerykanin James Gray sięgnął po historię sprzed wieku. Bohaterka filmu „Imigrantka” Ewa Cybulska jest pielęgniarką z Katowic, która uciekając przed wielką wojną, na początku XX w. rusza z siostrą przez ocean. Ale tam czeka ją tylko upokorzenie. Badania lekarskie, kwestionariusze, przesłuchania. A później tania speluna, quasi-rewia upadająca pod naporem „ruchomych obrazów” i burdel. Gray pyta, na ile można nagiąć swoje zasady, walcząc o własne przetrwanie i życie najbliższych. Pokazuje mechanizmy trudnego przenikania do nowego, bardziej zamkniętego, niż się wydaje, społeczeństwa. Portretuje bohaterów, których los rzucił w miejsca, w jakich nigdy nie chcieli się znaleźć. Ludzi, którzy muszą wiecznie wybierać mniejsze zło. Grająca główną rolę Marion Cotillard po raz kolejny udowadnia, że jest ciekawą aktorką. Potrafi być na ekranie zarówno steraną życiem dziewczyną z zapadniętymi policzkami, jak i piękną kobietą. I nawet nieźle nauczyła się polskiego, jak na obcokrajowca (choć polskie rozmowy w domu wujostwa bohaterki bez napisów bywają trudne do rozszyfrowania). „Imigrantka” jednak nie grzeszy oryginalnością. Jest historią powolnego upadku wśród ogólnej znieczulicy, naszkicowaną grubą kreską, w szarych barwach. I w sumie tej posępnej, kolubrynowej, nużąco ciężkiej konstrukcji broni nie Cotillard, lecz Joaquin Phoenix. Aktor stworzył na ekranie bohatera prawdziwie wieloznacznego, który z drugiego planu wkracza na sam środek sceny. Rajfura, króla nocnego życia i ciemnych interesów, a jednocześnie człowieka skrzywdzonego, złaknionego uczucia, złamanego. On wyrywa tę imigrancką historię z kolein sztampy. Krzysztof Kwiatkowski
„IMIGRANTKA”, REŻ. JAMES GRAY, BEST FILM
FILM
Zła wieś
„LEKCJE HARMONII” były odkryciem festiwalu w Berlinie w 2013 r. Debiut Emira Baigazina to opowieść o przemocy. Okrucieństwie, którego 13-letni chłopak z kazachskiej prowincji uczy się od dziecka. W domu, gdzie babka bez mrugnięcia okiem zarzyna owce, albo w szkole, w której dzieciaki organizują się w gangi. Reżyser bez taryfy ulgowej pokazuje moralne wyjałowienie wsi w postsowieckiej republice. Krzysztof Kwiatkowski
„LEKCJE HARMONII”, EMIR BAIGAZIN, AURORA FILMS
FILM
W sieci
ZNÓW PRZESKAKUJE MIĘDZY WIEŻOW- CAMI NOWEGO JORKU i chroni mieszkańców miasta przed złem. Ale też kostium Człowieka-Pająka to dla Petera Parkera sposób na ucieczkę od zwyczajności przeciętnego, zwichrowanego nastolatka, od kłopotów sercowych, zaborczej ciotki, prób wyjaśnienia tajemnic z własnej przeszłości i codziennej rutyny. Sprawny reżyser Marc Webb, chemia między odtwórcami głównych ról Andrew Garfieldem i Emmą Stone, humor. „Niesamowitego Spider-Mana 2” po prostu dobrze się ogląda. Krzysztof Kwiatkowski
„NIESAMOWITY SPIDER-MAN 2”, REŻ. MARC WEBB, UIP
MUZYKA
Czarna dusza
KIEDYŚ ARTYSTYCZNY RÓWIEŚNIK AMY WINEHOUSE, na dwóch pierwszych albumach szukał muzycznej tożsamości, zawsze budowanej wokół charakterystycznego wokalu. Nowa płyta to już nieskrępowany niczym pokaz soulowo- -funkowych fascynacji artysty, od klasycznego brzmienia Motown z lat 60., przez zabawę w Prince’a na singlowej piosence „Scream”, po hiphopowy prawie flirt z Janelle Monáe. Wciąż trochę niedoceniany Nutini ma wszelkie szanse dołączyć do elitarnego klubu białych wokalistów o zdecydowanie czarnej duszy i głosie. Piotr Metz
PAOLO NUTINI, „CAUSTIC LOVE”, WARNER
MUZYKA
Po drugiej stronie szyby
NAJWAŻNIEJSZY ARTYSTA MUZYKI POPULARNEJ przełomu wieków dorobił się muzycznego CV zdumiewającego futurystyczną eklektycznością. Jego formalnie pierwszy solowy projekt jest refleksyjną, wyciszoną podróżą. Udział wspaniałych gości (Brian Eno, Natasza Khan) jest wisienką na torcie. To w całości osobiste dzieło artysty ze wspaniałym, przedwczesnym finałem w utworze „Hollow Ponds”. Co charakterystyczne, Albarn oddał produkcję krążka Richardowi Russellowi, z którym stworzył fantastyczną płytę Bobby’ego Womacka, sam koncentrując się na pracy po drugiej stronie studyjnej szyby. Piotr Metz
DAMON ALBARN, „EVERYDAY ROBOTS”, PARLOPHONE
KSIĄŻKA
W kamuflażu
TA KSIĄŻKA ZMIENIŁA NIEMCY – w każdym razie RFN. Dziennikarz Günter Wallraff jako turecki gastarbeiter Ali Sigirlioglu (ucharakteryzowany tak, że nie poznała go rodzona matka) zszedł pod powierzchnię bogatego mieszczańskiego społeczeństwa, próbując na własnej skórze przekonać się, jak wygląda codzienne życie imigrantów: piekło półniewolniczej pracy na czarno, samotność, poczucie odrzucenia. Wydane w 1985 r. „Na samym dnie” wywołało gigantyczny skandal, narażając autora na liczne procesy. Dziś to klasyka reportażu, ale wyzwanie rzucone przez Wallraffa kapitalizmowi i hipokryzji pozostaje nadal aktualne. Piotr Kofta
GÜNTER WALLRAFF, „NA SAMYM DNIE”, PRZEŁ. RYSZARD TURCZYN, AGORA 2014
KSIĄŻKA
Włosi górą
FUTBOL TO TROCHĘ WOJNA. Choćby wojna kultur, tradycji i narodowych emocji. Tak jak w świetnym „Calcio!” Kolumbijczyka Juana Estebana Constaína, historii akademickiego sporu, kto wymyślił piłkę nożną: Anglicy w XIX w. czy Florentyńczycy 400 lat wcześniej. Constaín korzysta z formuły powieści kampusowej (potraktowanej dość satyrycznie), by opowiedzieć o niezwykłym meczu rozegranym w 1530 r. we Florencji – zabarwionym polityką meczu o życie i wolność. Co ważne, fikcja nie dominuje tu nad dziejową prawdą, co czyni tę szkatułkową, erudycyjną, zabawną prozę jeszcze ciekawszą. Piotr Kofta
JUAN ESTEBAN CONSTAÍN, „CALCIO! POWIEŚĆ O PIERWSZYM W DZIEJACH MECZU PIŁKARSKIM”, PRZEŁ. WOJCIECH CHARCHALIS, REBIS 2014
TOP 10 KINO
1. „Niebo istnieje… Naprawdę”
reż. Randall Wallace
UIP
2. „Noe. Wybrany przez Boga”
reż. Darren Aronofsky
UIP
3. „Kapitan Ameryka. Zimowy żołnierz”
reż. Anthony Russo, Joe Russo
DISNEY
4. „Niezgodna”
reż. Neil Burger
MONOLITH FILMS
5. „Grand Budapest Hotel”
reż. Wes Anderson
IMPERIAL CINEPIX
6. „Pan Peabody i Sherman”
reż. Rob Minkoff
IMPERIAL CINEPIX
7. „Witaj w klubie”
reż. Jean-Marc Vallée
FORUM FILM POLAND
8. „Sarila”
reż. Nancy Florence Savard
KINO ŚWIAT
9. „Snowpiercer”
reż. Joon-ho Bong
MONOLITH FILMS
10. „Kochanie, chyba cię zabiłem”
reż. Kuba Nieścierow
KINO ŚWIAT
TOP 10 MUZYKA
1. „Dekady polskiej ballady”
Różni wykonawcy
SONY MUSIC PL
2. „Piątek 13-go”
KAEN
PROSTO / OLESIEJUK
3. „Beyoncé”
Beyoncé
SONY MUSIC PL
4. „European Jazz (2013)”
Różni wykonawcy
MEMBRAN MUSIC
5. „Night in Calisia”
Włodek Pawlik
PAWLIK RELATIONS / FONOGRAFIKA
6. „Satanist”
Behemoth
MYSTIC PRODUCTION
7. „En vivo”
Violetta
OTHER POP US / UNIVERSAL MUSIC PL
8. „Comfort and Happiness”
Dawid Podsiadło
SONY MUSIC PL
9. „Jestem…”
Bednarek
LOU&ROCKED BOYS / ROCKERS PUBLISHING
10. „Lepszego życia diler”
Paluch
BOR RECORDS / CD-CONTACT
TOP 10 KSIĄŻKI
1.„Niebo istnieje naprawdę”
Todd Burpo, Lynn Vincent
DOM WYDAWNICZY RAFAEL
2. „Wierna”
Veronica Roth
AMBER
3. „Zbuntowana” tom 2
Veronica Roth
AMBER
4. „Karolina na detoksie. Oczyszczanie organizmu w 7 dni”
Maciej Szaciłło, Karolina Kopocz
AGORA
5. „Masa o kobietach polskiej mafii”
Artur Górski
PRÓSZYŃSKI MEDIA
6. „Przepis na sukces Ewy Chodakowskiej”
Ewa Chodakowska, Lefteris Kavoukis
K.E.LIBER
7. „Niezgodna”
Veronica Roth
AMBER
8. „Rodzina”
Jaruzelska Monika
CZERWONE I CZARNE
9. „100/XX. Antologia polskiego reportażu XX wieku” tom 1-2
Opracowanie zbiorowe
CZARNE
10. „Zaklinacz czasu”
Albom Mitch
SPOŁECZNY INSTYTUT WYDAWNICZY ZNAK
Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App Store i Google Play.