Ramienica krynicznik połyskujący (Nitella translucens) zaniknęła w Polsce w latach 60. Po raz ostatni odnotowano ją tylko w jednej lokalizacji w starorzeczu Wisły i w jeziorze w południowo-zachodniej części kraju.
Ramienice to makroglony – zielone rośliny, które żyją na dnie zbiorników wodnych. W Polsce jest ich ponad 30 gatunków. Do niedawna badacze byli przekonani, że ramienica – krynicznik połyskujący bezpowrotnie wymarł w naszym kraju. Znane są tylko pojedyncze miejsca w Europie, gdzie występuje, m.in. w Skandynawii, Niemczech i na Słowacji. Odnotowano także nieliczne jego występowanie na innych kontynentach.
Tymczasem okazało się, że gatunek ten został wykryty na dnie jeziora Jeleń w Bytowie (woj. pomorskie), czyli tam, gdzie do tej pory nie występował.
– Ponownie pojawienie się krynicznika połyskującego w Polsce jest dla nas sporą zagadką – opowiada PAP dr hab. Piotr Klimaszyk z Zakładu Ochrony Wód UAM w Poznaniu, współautor publikacji na ten temat, która ukazała się w „Journal of Phycology”.
Problem polega na tym, że naukowcy nadal dość niewiele wiedzą o tym gatunku glonów. Panował pogląd, że ceni on miękką wodę z małą ilości soli mineralnych i że występuje w płytkich wodach do ok. 4 m głębokości i wymaga dużej ilości światła. Tymczasem najnowsze badania polskich naukowców wykazały, że żyje on w jeziorze Jeleń nawet na głębokości 6 m, gdzie słońce dociera już zdecydowanie gorzej. Poza tym uważano, że żyje w niewielkich kępach, tymczasem w pomorskim jeziorze intensywność jego występowania zaskoczyła naukowców – opisują bujnie rosnące kobierce.
Jezioro Jeleń nie jest już tak czyste, jak było jeszcze pod koniec XX w. – wskazują naukowcy. Ich zdaniem znacznie przyspieszył tzw. proces eutrofizacji, czyli wzbogacanie wody nadmiarem azotu i fosforu, co powoduje zmniejszenie przejrzystości wody i ograniczenie natlenienia. Tego typu zanieczyszczenia związane są z działalnością człowieka – np. nawożeniem pobliskich pól.
Taka sytuacja tym bardziej intryguje naukowców – wygląda na to, że obecne warunki w jeziorze są optymalne dla rozwoju rzadkiego gatunku ramienic. Co ciekawe krynicznik wyparł inny gatunek makroglonu z jeziora i zdominował dno jezioro w ok. 80 proc. – szacują naukowcy. Ramienice są jednak bardzo czułe na zanieczyszczenia, dlatego nie jest jasne, dlaczego w takim momencie zagrożony gatunek rozmnożył się na taką skalę w pomorskim jeziorze. Nie wiadomo też jak długo zmieniające się ciągle jezioro będzie odpowiednim siedliskiem dla tego gatunku.
Obecność tego gatunku jest ważna w kontekście funkcjonowania jeziora. – Ramienice działają jak pompy oczyszczając wody jeziora – wychwytują m.in. fosfor i azot, których nadmiar jest szkodliwy dla organizmów żyjących w jeziorze i transportują je do osadów jeziora – opowiada dr hab. Klimaszyk. – Dlatego pojawienie się tego gatunku może zwiększyć odporność jeziora na degradacyjną działalność człowieka – zaznacza.
Czy to dobry znak, że zagrożona wyginięciem w Europie roślina pojawiła się w Polsce? – Bioróżnorodność jest z reguły wiązana ze stabilnością i dobrą kondycją ekosystemu. Ale nie zawsze – na przykład nowe gatunki pojawiają się pod wpływem zmian klimatu w strefie polarnej, gdzie to tej pory było ich niewiele. Dlatego nie ma tutaj prostej odpowiedzi – mówi biolog.
W jego ocenie pojawienie się tego gatunku powinno być sygnałem dla okolicznych mieszkańców, by objąć jezioro Jeleń większą ochroną i bardziej dbać o jakość jego wody. Bo zmiana w podwodnej roślinności to informacja, że zmienia się skład wody. Klimaszyk dodaje, że od lat 90. jakość wody w tym jeziorze systematycznie pogarsza się.
Czytaj też:
Tajemnicza choroba atakuje psy. Zdechło już około 25 czworonogów