Chaos wokół Trybunału Konstytucyjnego
Trybunał Konstytucyjny to instytucja, którą Sejm w tej kadencji zajmował się najczęściej. W ciągu tego roku przegłosowano kilka ustaw o TK. Nowe przepisy były krytykowane m.in. przez Komisję Europejską oraz Komisję Wenecką, a także przez sam Trybunał, który podczas sierpniowego posiedzenia uznał część przepisów ustaw za niezgodne z polską konstytucją. Jedną a najważniejszych zmian jest wprowadzenie odstępstwa od zasady badania spraw według kolejności ich wpływu. Postanowiono, że prezes TK będzie mógł w przypadku uzasadnionej potrzeby "ochrony wolności lub praw obywatela, bezpieczeństwa państwa lub porządku konstytucyjnego" pominąć kolejkę spraw. Według nowej ustawy pełny skład Trybunału to co najmniej 11 sędziów, którzy rozpatrywaliby sprawy o szczególnej zawiłości. Pozostałe składy orzekające to 5 i 3 sędziów. W nowych przepisach znalazł się także kontrowersyjny zapis o możliwości zgłoszenia sprzeciwu od wyroku przez 4 sędziów. W takim wypadku sprawa byłaby odraczana na maksymalnie pół roku. Najnowsza ustawa autorstwa Prawa i Sprawiedliwości o statusie sędziów TK zawiera przepisy określające m.in. prawa i obowiązki sędziów TK, sprawy immunitetu, nietykalności osobistej, czy odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów.
Powołania zamiast konkursów
Posłowie zmienili również zasady obowiązujące w służbie cywilnej. Nowelizacja ustawy o służbie cywilnej zakłada m.in. że wyższe stanowiska w służbie cywilnej będą obsadzane w drodze powołania, a nie konkursu. Politycy PiS tłumaczyli, że „chodzi o możliwość zatrudnienia wielu nowych, młodych ludzi, którzy do tej pory mieli nad sobą szklany sufit,”. Zlikwidowany został także wymóg posiadania przez szefa służby cywilnej co najmniej 5-letniego doświadczenia na stanowisku kierowniczym w administracji rządowej lub co najmniej 7-letniego doświadczenia na stanowisku kierowniczym w jednostkach sektora finansów publicznych.
twitter
Sześciolatki nie muszą iść do szkoły
Jedna z najbardziej kontrowersyjnych ustaw przyjętych przez Sejm to odwrócenie reformy szkolnictwa przyjętej przez rząd PO-PSL. Nowelizacja ustawy przywraca obowiązek szkolny dla 7-latków. Pozostawia jednocześnie prawo 6-latków do rozpoczęcia edukacji w pierwszej klasie na wniosek rodziców (warunkiem jest wcześniejsze korzystanie przez dziecko z wychowania przedszkolnego albo posiadanie przez nie opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej). Wprowadzone w ustawie przepisy przejściowe umożliwiają kontynuowanie przez dzieci, które w wieku sześciu lat obowiązkowo poszły do szkoły, nauki w klasach pierwszej i drugiej. Naukę mogą kontynuować dzieci urodzone w 2009 r., które w roku szkolnym 2015/2016 rozpoczęły naukę w klasie pierwsze oraz urodzone w I połowie 2008 r., które w roku szkolnym 2015/2016 uczęszczają do klasy drugiej szkoły podstawowej. Nowe przepisy dają także Ministrowi Edukacji Narodowej prawo powoływania i odwoływania kuratorów i wicekuratorów oświaty.
Zmiany w wymiarze sprawiedliwości
O dużych zmianach mogą mówić prokuratorzy. W styczniu Sejm przyjął nowelizację przepisów o prokuraturze. Najważniejsza zmiana wprowadzona przez nową ustawę to połączenie funkcji ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego. Prokurator Generalny uzyskał prawo bezpośredniego kierowania prokuraturą, wydawania zarządzeń oraz wytycznych i poleceń. Zmieniła się także struktura prokuratur. W miejsce Prokuratury Generalnej powołano Prokuraturę Krajową, a w miejsce prokuratur apelacyjnych - prokuratury regionalne. W Prokuraturze Krajowej będą mogły być prowadzone śledztwa w sprawach „o obszernym materiale dowodowym, a także zawiłych pod względem faktycznym lub prawnym” – niezależnie od ich właściwości miejscowej i rzeczowej, o czym będzie decydował prokurator generalny. W ustawie pojawił się również zapis o likwidacji odrębnej prokuratury wojskowej.
Zmiany w mediach publicznych
Zmiany nie ominęły także mediów publicznych. 7 stycznia prezydent Andrzej Duda podpisał tzw. małą ustawę medialną. Zgodnie z jej założeniami, członków zarządu (w tym prezesa), a także członków rad nadzorczych miał powoływać minister skarbu, a skład dotychczasowych rad nadzorczych został zmniejszony do trzech osób. Ustawa obowiązywała do końca czerwca 2016 roku. Z kolei 22 czerwca Sejm uchwalił ustawę o Radzie Mediów Narodowych. W skład tego organu wchodzi pięciu członków powoływanych na sześcioletnią kadencję. Za wybór trzech członków RMN odpowiedzialny jest Sejm, natomiast dwóch pozostałych powołuje prezydent. Kandydatów (po dwóch na każde miejsce) mogą zgłaszać dwa największe kluby opozycyjne. Jeśli któryś z tego nie skorzysta - prawo do zgłoszenia kandydatów przejdzie na kolejny pod względem liczebności klub. Zgodnie z ustawą Rada jest organem właściwym w sprawach powoływania i odwoływania składów osobowych organów jednostek publicznej radiofonii i telewizji oraz Polskiej Agencji Prasowej. To właśnie RMN wybrała Jacka Kurskiego na nowego szefa TVP.
Zwiększenie uprawnień służb
W związku z odbywającym się w Polsce szczytem NATO oraz Światowymi Dniami Młodzieży, sejmowa większość przegłosowała także ustawę antyterrorystyczną, która 2 lipca weszła w życie. Według rządu ma ona zwiększyć bezpieczeństwo obywateli oraz doprowadzić do lepszej koordynacji pracy służb. Zgodnie z ustawą, za koordynację działań antyterrorystycznych w kraju odpowiada szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Do jego obowiązków należy również prowadzenie centralnego rejestru ataków hakerskich. Szef ABW będzie mógł także zarządzić wobec cudzoziemca podejrzanego o działalność terrorystyczną (na okres nie dłuższy niż 3 miesiące) niejawne prowadzenie czynności polegających np. na rejestrowaniu jego rozmów telefonicznych czy dostępie do jego korespondencji. prawo wglądu w dane objęte tajemnicą bankową, co w założeniu ma zapobiegać finansowaniu terroryzmu. Ustawa wprowadza także dostosowany do wymogów NATO czterostopniowy system stopni alarmowych na wypadek zagrożeń terrorystycznych. Oznacza to, że w przypadku obowiązywania III lub IV stopnia zagrożenia można będzie wprowadzić zakaz organizowania zgromadzeń publicznych lub imprez masowych. Kolejna zmiana to wprowadzenie obowiązku rejestracji sprzedaży kart pre-paid. Dotychczasowi posiadacze telefonów na kartę muszą w ciągu pół roku przekazać operatorowi swoje dane.
Nadzór sądów nad gromadzeniem danych
Sejm przegłosował w tej kadencji również tzw. ustawę inwigilacyjną. Podpisana 3 lutego przez prezydenta nowelizacja kilkunastu ustaw regulujących działania służb specjalnych i policji dotyczy głównie zasad pobierania przez służby danych telekomunikacyjnych, internetowych i pocztowych oraz prowadzenia kontroli operacyjnej. Jest ona wykonaniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2014 r. o częściowej niekonstytucyjności zasad inwigilacji. Tzw. ustawa inwigilacyjna przewiduje nadzór sądów nad gromadzeniem danych. Kontrola operacyjna ma się opierać na podsłuchu, podglądzie osób, kontroli korespondencji (w tym również maili), a także kontroli przesyłek. Ponadto, możliwe będzie uzyskiwanie danych zgromadzonych na informatycznych nośnikach danych. Oprócz tego, co pół roku służby będą musiały zwrócić się do sądu, żeby uzasadnić, że takie zbieranie jest celowe. Jeśli w opinii sądu gromadzenie informacji będzie bezcelowe, wówczas będą one musiały ulec zniszczeniu.
Pomoc dla rodzin z niepełnosprawnym dzieckiem
Sejm w tej kadencji zajmował się również polityką społeczną. Przyjęty pod koniec października rządowy projekt "Za życiem" zakłada m.in. wypłatę jednorazowego świadczenia w wysokości 4 tysięcy złotych tuż po narodzinach dziecka, u którego zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą jego życiu. Pieniądze te będą wypłacane bez względu na dochód rodziny. W ustawie zawarto także zapis mówiący możliwości porodu w szpitalu klinicznym oraz pierwszeństwie do korzystania ze świadczeń zdrowotnych przez ciężarne i matki chorych dzieci. Zgodnie z ustawą "Za życiem" zostanie zmodyfikowana rola asystenta rodziny, do zadań którego będzie należało opracowanie katalogu możliwej pomocy i występowanie do odpowiednich podmiotów, w celu umożliwienia skorzystania z pomocy. Kwestia wsparcia psychologicznego oraz opieki hospicyjnej i paliatywnej została już wcześniej uregulowana w zarządzeniu prezesa NFZ.
Projekt "Rodzina 500 plus"
To projekt rządu PiS, który wzbudził tyle samo emocji, co spór wokół Trybunału Konstytucyjnego. „500 plus” z założenia ma pomóc w wychowaniu dzieci poprzez przyznawanie świadczeń wychowawczych i przyczynić się do zwiększenia dzietności. Rodziny mogą starać się o 500 zł miesięcznie na drugie i kolejne dziecko, bez dodatkowych warunków. W przypadku rodzin, których dochód nie przekracza 800 zł netto na osobę, lub 1200 zł netto w przypadku rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym, świadczenie przysługuje również na pierwsze dziecko. Opozycja zarzucała rządowi, że „500 plus” to projekt, który wyklucza ok. 3 mln dzieci. - To niesprawiedliwe i nieuczciwe - mówił w lutym przewodniczący klubu PO Sławomir Neumann. Według danych z października tego roku, z programu skorzystało 3 mln 780 tys. dzieci. Do budżetu przekazano na ten cel (nie licząc kosztów obsługi) 11,3 mld zł. – Za nami pierwsze półrocze działania programu. Z pewnością rządowy program, przełomowy w polityce społecznej, poprawił jakość życia kilku milionów polskich rodzin – mówiła minister Elżbieta Rafalska. Z danych udostępnionych przez CBOS wiemy, na co Polacy wydają pieniądze ze świadczenia. Najczęściej kupują odzież (31 proc.), obuwie (29 proc.) oraz decydują się na wyjazdy wakacyjne oraz książki lub pomoce edukacyjne (po 22 proc.)
Minimalna stawka godzinowa, obniżenie stawki CIT
Wysokość minimalnej stawki godzinowej w 2017 r. ma wynieść 12 zł plus waloryzacja. To założenie „ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę oraz niektórych innych ustaw”. Celem zmian jest przeciwdziałanie nadużywaniu umów cywilnoprawnych, poprzez wprowadzenie minimalnej stawki godzinowej dla osób wykonujących pracę na podstawie umów zlecenia (art. 734 Kodeksu cywilnego) oraz umów o świadczenie usług. Za ustawą głosowało 380 posłów, 47 było przeciw, a 14 wstrzymało się. Wcześniej .Nowoczesna chciała całkowicie odrzucić projekt.
Ponadto znowelizowano ustawę o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawę o podatku dochodowym od osób prawnych. Ustawa ma na celu obniżenie stawki podatku dochodowego od osób prawnych z 19 do 15 proc. dla grupy małych podatników oraz podatników rozpoczynających działalność. Rozwiązanie to stanowi spełnienie obietnicy złożonej przez premier Beatę Szydło w exposé. Centrum Informacyjne Rządu (CIR) podało wówczas, że szacuje się, iż z obniżonej 15-procentowej stawki podatku dochodowego od osób prawnych będzie mogło skorzystać ok. 90 proc. podatników CIT, czyli blisko 400 tys. firm.
Nowe regulacje dotyczące obrotu ziemią rolną
W połowie kwietnia Sejm uchwalił ustawę, zakładającą zawieszenie sprzedawania ziemi rolnej należącej do Skarbu Państwa. Zakaz nie obejmuje Kościoła i związków wyznaniowych, ponieważ zakłada to jedna z poprawek zgłoszona przez Prawo i Sprawiedliwość. Po tym, jak prezydent Duda 26 kwietnia złożył podpis pod ustawą wiadomo już było, że przez 5 lat nie będzie można sprzedać państwowego gruntu rolnego o powierzchni do 2 ha, chyba że w celu inwestycyjnym, takim jak np. budowa mieszkań. Ponadto na mocy jednej z poprawek wyłączono z zapisów ustawy działki o wielkości do 30 arów. Uzasadniano to możliwością zakupu działek w celach budowlanych przez osoby niezamieszkujące w miastach. Ponadto w przetargach na zakup ziemi startować będą mogli młodzi rolnicy, którzy otrzymali środki unijne, a zarazem uzupełnili kwalifikacje zawodowe. Ziemię od prywatnego właściciela będzie mógł zakupić rolnik indywidualny, który posiada nie więcej niż 300 ha i przez 5 lat zamieszkuje w gminie od 5 lat, gdzie położona jest jedna z jego działek.
Nowym regulacjom dot. obrotu ziemią sprzeciwiała się min. .Nowoczesna. Ryszard Petru podczas konwencji swojej partii zapowiedział, że “odwrócone zostaną wszystkie pseudoreformy przywracające w Polsce w PRL”. Miał tu na myśli m.in. ustawę o obrocie ziemią.
Spór o wiatraki
22 czerwca prezydent podpisał ustawę o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych. Ustawa uniemożliwia budowę nowych wiatraków. Prawo i Sprawiedliwość tłumaczyło, że chodzi o wyeliminowanie nieprawidłowości przy budowie farm i ochronę mieszkańców wsi. W praktyce chodzić może o ograniczenie produkcji zielonego prądu, który podkopuje pozycję elektrowni na węgiel.
Dekomunizacja
Pełna nazwa tej obowiązującej od 2 września ustawy to „ustawa o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej”. Ten akt prawny nakazuje zmianę nazw ulic, placów, szkół i innych obiektów związanych z komunizmem lub ustrojem totalitarnym. Ustawa, dzięki której z topografii polskich miejscowości mają zniknąć komunistyczne nazwy, daje samorządom rok na dostosowanie się do nowych przepisów. W praktyce „ustawa dekomunizacyjna” oznacza, że w ciągu najbliższych 12 miesięcy (licząc od 2 września) konieczna będzie zmiana 1200-1400 nazw ulic, placów czy skwerów.
Darmowe leki dla seniorów
12 września weszła w życie ustawa o darmowych lekach dla pacjentów powyżej 75 roku życia. Resort zdrowia przekonywał, że część tych pacjentów, szczególnie cierpiących na wiele chorób, nie wykupuje wszystkich przepisanych leków z powodów finansowych. Rządowy projekt miał odciążyć domowe budżety seniorów. W pierwszym pełnym roku obowiązywania ustawy, czyli w 2017 r., na finansowanie projektu zostaną przeznaczone 564 mln zł. W kolejnych latach ta kwota ma wzrastać o ok. 15% rocznie w ciągu kolejnych 6-7 lat.
Darmowe leki przysługują osobom, które ukończyły 75 lat. Wiek pacjentów jest weryfikowany poprzez numer PESEL lub datę urodzenia. Do wypisywania darmowych leków są uprawnieni lekarze POZ i pielęgniarki POZ.
Wszystkie materiały z raportu Wprost.pl o roku pracy Sejmu VIII kadencji, najważniejszych przyjętych ustawach oraz wywiady z posłami, którzy po raz pierwszy zasiedli w izbie niższej, i rankingi parlamentarzystów: