Zdaniem prezydenta Tokajewa, który zabrał głos na swoim oficjalnym koncie na Twitterze, data ta ma „ogromne znaczenie dla ludzkości”. Również António Guterres, sekretarz generalny ONZ, a także Mukhtar Tileuberdi, wicepremier i Minister Spraw Zagranicznych Republiki Kazachstanu oraz dr Robert Floyd, sekretarz wykonawczy Organizacji Traktatu o całkowitym zakazie prób jądrowych (CTBTO) wzywają świat do jądrowego rozbrojenia.
Poligon jądrowy w Semipałatyńsku
W 1949 roku na terytorium Kazachstanu, który był wówczas częścią ZSRR, otwarto poligon jądrowy w Semipałatyńsku, w którym testowano radziecką bombę atomową. Pierwszy test broni jądrowej przeprowadzono 29 sierpnia 1949 r. Moc pierwszej bomby wynosiła wówczas 22 kilotony. W sumie w latach 1949-1989 na tym tajnym poligonie w Kazachstanie przeprowadzono 468 prób jądrowych.
W 1991 roku składowisko zostało zamknięte, ale Kazachstan nadal odczuwa skutki tych wybuchów i pamięta cierpienia, które dotknęły starsze pokolenie.
- Niestety świat niewiele wie o tragedii, jakiej doświadczyli i nadal doświadczają mieszkańcy Kazachstanu. W Kazachstanie kilka pokoleń cierpiało i nadal cierpi na różne choroby genetyczne, nowotwory, białaczkę wywołaną promieniowaniem po próbach jądrowych – powiedziała Dilyara Kaidarova, kazachska naukowiec, akademik Narodowej Akademii Nauk Republiki Kazachstanu, prezes Stowarzyszenie Onkologów Kazachstanu, w rozmowie z serwisem informacyjnym ONZ.
Dawny poligon jądrowy w Semipałatyńsku nadal stanowi zagrożenie: aktywność promieniowania plutonu stopniowo zmniejsza się o połowę co 24 tysiące lat, a dopiero po milionie lat tło promieniowania ziemi jądrowej na poligonie w Semipałatyńsku będzie równe naturalnemu.
Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ
2 grudnia 2009 r. na sesji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych jednogłośnie przyjęto rezolucję nr 64/35 ogłaszającą 29 sierpnia Międzynarodowym Dniem Sprzeciwu wobec Prób Jądrowych. Inicjatywa została podjęta przez Kazachstan, oznaczając tym samym zamknięcie poligonu jądrowego w Semipałatyńsku w dniu 29 sierpnia 1991 r.
Czas na ratyfikację Traktatu
Broń jądrowa jest najbardziej niszczycielskim rodzajem broni masowego rażenia, jaki do tej pory wynalazł człowiek. Co więcej, testy nuklearne – na co zwraca uwagę António Guterres – od dawna zatruwają środowisko naturalne. Międzynarodowy Dzień Przeciwko Próbom Jądrowym to stanowcze „nie” dla katastrofalnych i długotrwałych szkód wyrządzonych w imię wyścigu zbrojeń. To także dzień pamięci o tych wszystkich, którzy ucierpieli z powodu atomowego szaleństwa.
Zdaniem sekretarza generalnego ONZ, już czas, by Traktat o całkowitym zakazie prób z bronią jądrową wszedł w życie.
– W naszym świecie nie ma miejsca na broń jądrową. Nie gwarantuje ona ani zwycięstwa, ani bezpieczeństwa. Z założenia jej jedynym skutkiem jest całkowite zniszczenie. Współczesny świat wystarczająco długo był zakładnikiem tych urządzeń śmierci. W tym ważnym dniu wzywam wszystkie kraje do działania na rzecz zdrowia i przetrwania zarówno ludzi, jak i planety. Zaprzestańmy testów raz na zawsze i sprawmy, by broń nuklearna przeszła do historii – apeluje António Guterres.
Świat wolny od prób jądrowych
Wspólne oświadczenie 29 sierpnia wydali także Mukhtar Tileuberdi oraz dr Robert Floyd.
– Z okazji Międzynarodowego Dnia Sprzeciwu wobec Prób Jądrowych, ogłoszonego z inicjatywy Kazachstanu przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych, potwierdzamy zobowiązanie do urzeczywistnienia świata wolnego od prób jądrowych i odnawiamy postanowienie wprowadzenia w życie Traktatu o całkowitym zakazie prób jądrowych (CTBT) – czytamy w oświadczeniu.
Jak zauważają Mukhtar Tileuberdi i dr Robert Floyd, zamknięcie poligonu jądrowego w Semipałatyńsku (29 sierpnia 1991 r.) stało się symboliczną datą nie tylko dla Kazachstanu, ale dla całej międzynarodowej społeczności. To ważne wydarzenie było silnym przesłaniem politycznym i przyczyniło się do międzynarodowych wysiłków, które doprowadziły do przyjęcia CTBT w 1996 r. Od tego czasu Kazachstan konsekwentnie wspiera ratyfikację Traktatu.
Co więcej, w tym roku przypada 30. rocznica powstania Narodowego Centrum Jądrowego (NNC) Republiki Kazachstanu, które obsługuje pięć stacji IMS (International Monitoring System) w Kazachstanie oraz zarządza byłym poligonem jądrowym w Semipałatyńsku. Dyrektor Generalny NNC przewodniczy Grupie Roboczej B CTBTO.
– Dzięki 186 podpisom i 173 ratyfikacjom osiągnęliśmy znaczne postępy w kierunku upowszechnienia CTBT. Z zadowoleniem przyjmujemy niedawną ratyfikację Traktatu przez Gambię, Tuvalu, Dominikanę i Timor Wschodni, które odzwierciedlają udane wspólne wysiłki wszystkich zainteresowanych z okazji 25. rocznicy podpisania Traktatu. W chwili obecnej tworzenie jego trybu weryfikacji jest na końcowym etapie. I Chociaż przestrzeganie CTBT nie stało się jeszcze prawnie wiążące, jest już praktycznie powszechne – zauważają Tileuberdi i dr Floyd w swoim oświadczeniu.
Dla bezpieczniejszego świata
Sygnatariusze potwierdzają też rolę CTBT jako kluczowego filaru systemu nierozprzestrzeniania broni jądrowej oraz rozbrojenia. Ich zdaniem Traktat jest skutecznym i praktycznym środkiem do uczynienia świata wolnym od broni jądrowej. Zaproszane są wszystkie państwa do udziału w posiedzeniu plenarnym Zgromadzenia Ogólnego, które ma się odbyć 7 września 2022 r. w siedzibie ONZ w Nowym Jorku. Jego celem jest upamiętnienie i promocja Międzynarodowego Dnia Przeciw Próbom Jądrowym.
Wzywamy wszystkie państwa do dalszego przestrzegania moratorium na wybuchy jądrowe. A te państwa, które jeszcze nie podpisały i/lub nie ratyfikowały Traktatu, aby uczyniły to bez zwłoki. Wzywamy też osiem pozostałych państw, których ratyfikacja jest wymagana do wejścia w życie CTBT, aby zademonstrowały swoje zaangażowanie w nierozprzestrzenianie broni jądrowej i rozbrojenie poprzez podjęcie tego ważnego kroku na rzecz międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa – apelują w swoim oświadczeniu Mukhtar Tileuberdi i dr Robert Floyd.
I konkludują: – Najwyższy czas wprowadzić w życie Traktat o całkowitym zakazie prób jądrowych. Tylko tak przyspieszymy rozbrojenie jądrowe oraz stworzymy bardziej pewny i bezpieczniejszy świat.