10 kwietnia 2010 roku o godz. 8:41 czasu środkowoeuropejskiego letniego w pobliżu lotniska Smoleńsk-Siewiernyj rozbił się wojskowy samolot Tupolew Tu-154M. Na pokładzie znajdowała się polska delegacja na uroczystości związane z obchodami 70. rocznicy zbrodni katyńskiej z prezydentem Lechem Kaczyńskim na czele. Katastrofy nie przeżyła żadna z osób znajdujących się na pokładzie. Około godziny 17:30 czasu polskiego rozpoznane zostało wstępnie ciało prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Na miejsce udali się ówczesny premier Polski Donald Tusk i premier Rosji Władimir Putin.
Katastrofa smoleńska – lista ofiar
Na pokładzie samolotu Tu 154M, który 10 kwietnia 2010 roku rozbił się w Smoleńsku, znajdowało się 96 osób. Było wśród nich 89 członków delegacji na obchody 70. rocznicy zbrodni katyńskiej i 7 osób załogi. Nikt nie przeżył katastrofy. Oto pełna lista ofiar:
- Lech Kaczyński, Prezydent RP
- Maria Kaczyńska, Małżonka Prezydenta RP
- Ryszard Kaczorowski, były Prezydent RP na uchodźstwie
Dalej alfabetycznie:
- Joanna Agacka-Indecka, przewodnicząca Naczelnej Rady Adwokackiej
- Ewa Bąkowska, wnuczka gen. bryg. Mieczysława Smorawińskiego
- Andrzej Błasik, dowódca Sił Powietrznych RP
- Krystyna Bochenek, wicemarszałek Senatu RP
- Anna Maria Borowska, przedstawicielka Rodzin Katyńskich i innych organizacji
- Bartosz Borowski, przedstawiciel Rodzin Katyńskich i innych organizacji
- Tadeusz Buk, dowódca Wojsk Lądowych RP
- Miron Chodakowski, prawosławny ordynariusz polowy Wojska Polskiego
- Czesław Cywiński, przewodniczący Światowego Związku Żołnierzy AK
- Leszek Deptuła, poseł na Sejm RP
- Zbigniew Dębski, członek Kapituły Orderu Wojennego Virtutti Militari
- Grzegorz Dolniak, poseł na Sejm RP
- Katarzyna Doraczyńska, pracownik biura prasowego Kancelarii Prezydenta
- Edward Duchnowski, sekretarz generalny Związku Sybiraków
- Aleksander Fedorowicz, tłumacz prezydenta RP
- Janina Fetlińska, senator RP
- Jarosław Florczak, funkcjonariusz Biura Ochrony Rządu
- Artur Francuz, funkcjonariusz Biura Ochrony Rządu
- Franciszek Gągor, szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego
- Grażyna Gęsicka, poseł na Sejm RP
- Kazimierz Gilarski, dowódca Garnizonu Warszawa
- Przemysław Gosiewski, poseł na Sejm RP
- Bronisław Gostomski, ksiądz, duszpasterz Rodzin Katyńskich w Londynie
- Mariusz Handzlik, podsekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP
- Roman Indrzejczyk, kapelan prezydenta RP
- Paweł Janeczek, funkcjonariusz Biura Ochrony Rządu
- Dariusz Jankowski, Biuro Obsługi Kancelarii Prezydenta RP
- Izabela Jaruga-Nowacka, poseł na Sejm RP
- Józef Joniec, zakonnik, prezes Stowarzyszenia Parafiada
- Sebastian Karpiniuk, poseł na Sejm RP
- Andrzej Karweta, dowódca Marynarki Wojennej RP
- Mariusz Kazana, dyrektor Protokołu Dyplomatycznego MSZ
- Janusz Kochanowski, Rzecznik Praw Obywatelskich
- Stanisław Nałęcz-Komornicki, kanclerz Orderu Wojennego Virtutti Militari
- Stanisław Jerzy Komorowski, podsekretarz stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej
- Paweł Krajewski, funkcjonariusz Biura Ochrony Rządu
- Andrzej Kremer, podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych
- Zdzisław Król, kapelan Warszawskiej Rodziny Katyńskiej 1987-2007
- Janusz Krupski, kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych
- Janusz Kurtyka, Prezes Instytutu Pamięci Narodowej
- Andrzej Kwaśnik, Kapelan Federacji Rodzin Katyńskich
- Bronisław Kwiatkowski, Dowódca Operacyjny Sił Zbrojnych RP
- Wojciech Lubiński, lekarz prezydenta RP
- Tadeusz Lutoborski, przedstawiciel Rodzin Katyńskich i innych organizacji
- Barbara Mamińska, dyrektor w Kancelarii Prezydenta RP
- Zenona Mamontowicz-Łojek, przedstawicielka Rodzin Katyńskich i innych organizacji
- Stefan Melak, Prezes Komitetu Katyńskiego
- Tomasz Merta, Podsekretarz Stanu w MKiDN
- Dariusz Michałowski, funkcjonariusz Biura Ochrony Rządu
- Stanisław Mikke, wiceprzewodniczący Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa
- Aleksandra Natalli-Świat, poseł na Sejm RP
- Janina Natusiewicz-Mirer, sybiraczka, dawna działaczka opozycji demokratycznej
- Piotr Nosek, funkcjonariusz Biura Ochrony Rządu
- Piotr Nurowski, szef Polskiego Komitetu Olimpijskiego
- Bronisława Orawiec-Löffler, przedstawicielka Rodzin Katyńskich i innych organizacji
- Jan Osiński, Ordynariat Polowy Wojska Polskiego
- Adam Pilch, Ewangelickie Duszpasterstwo Polowe
- Katarzyna Piskorska, przedstawiciel Rodzin Katyńskich i innych organizacji
- Maciej Płażyński, prezes Stowarzyszenia "Wspólnota Polska"
- Tadeusz Płoski, ordynariusz polowy Wojska Polskiego
- Agnieszka Pogródka-Węcławek, funkcjonariusz Biura Ochrony Rządu
- Włodzimierz Potasiński, dowódca Wojsk Specjalnych RP
- Andrzej Przewoźnik, sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa
- Krzysztof Putra, wicemarszałek Sejmu RP
- Ryszard Rumianek, rektor Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego
- Arkadiusz Rybicki, poseł na Sejm RP
- Wojciech Seweryn, przedstawiciel Rodzin Katyńskich i innych organizacji
- Andrzej Sariusz Skąpski, prezes Federacji Rodzin Katyńskich
- Sławomir Skrzypek, prezes Narodowego Banku Polskiego
- Leszek Solski, przedstawiciel Rodzin Katyńskich i innych organizacji
- Władysław Stasiak, szef Kancelarii Prezydenta RP
- Jacek Surówka, funkcjonariusz Biura Ochrony Rządu
- Aleksander Szczygło, szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego
- Jerzy Szmajdziński, wicemarszałek Sejmu RP
- Jolanta Szymanek-Deresz, poseł na Sejm RP
- Izabela Tomaszewska, dyrektor Zespołu Protokolarnego Kancelarii Prezydenta RP
- Marek Uleryk, funkcjonariusz Biura Ochrony Rządu
- Anna Walentynowicz, działaczka Solidarności
- Teresa Walewska-Przyjałkowska, wiceprezes Fundacji Golgota Wschodu
- Zbigniew Wassermann, poseł na Sejm RP
- Wiesław Woda, poseł na Sejm RP
- Edward Wojtas, poseł na Sejm RP
- Paweł Wypych, sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP
- Stanisław Zając, senator RP
- Janusz Zakrzeński, aktor,członek rady programowej Związku Piłsudczyków
- Gabriela Zych, przedstawicielka Rodzin Katyńskich i innych organizacji
Członkowie załogi
-
Arkadiusz Protasiuk, kapitan
- Robert Grzywna, członek załogi
- Andrzej Michalak, członek załogi
- Artur Ziętek, członek załogi
- Barbara Maciejczyk, stewardesa
- Natalia Januszko, stewardesa
- Justyna Moniuszko, stewardesa
Badanie przyczyn katastrofy
Około godzinę po katastrofie prezydent Rosji Dmitrij Miedwiediew stworzył specjalną komisję ds. zbadania katastrofy, na czele której stanął Putin. Niezależnie od tego 10 kwietnia 2010 roku w związku z katastrofą samolotu wojskowego śledztwo wszczął prokurator z Wojskowej Prokuratury Okręgowej w Warszawie. Katastrofę zaczęła również badać Komisja Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego (KBWLLP), powołana przez Ministerstwo Obrony Narodowej.
W Rosji śledztwo rozpoczął Komitet Śledczy przy Prokuraturze Generalnej Federacji Rosyjskiej. Postępowanie wszczęła także wspólna komisja Międzypaństwowego Komitetu Lotniczego. Na podstawie Konwencji chicagowskiej z 1944 roku o lotnictwie cywilnym jako przedstawiciel Polski akredytowany został płk. rez. pil. Edmund Klich.
Przyczyny katastrofy smoleńskiej - raport KBWLLP
Komisja Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego 27 czerwca 2011 roku przekazała premierowi Donaldowi Tuskowi raport kończowy liczący około 300 stron, który został zaprezentowany opinii publicznej 29 licpa 2011 roku. Wynika z niego, że przyczyną katastrofy było „zejście poniżej minimalnej wysokości zniżania, przy nadmiernej prędkości opadania, w warunkach atmosferycznych uniemożliwiających wzrokowy kontakt z ziemią i spóźnione rozpoczęcie procedury odejścia na drugi krąg. Doprowadziło to do zderzenia z przeszkodą terenową, oderwania fragmentu lewego skrzydła wraz z lotką, a w konsekwencji do utraty sterowności samolotu i zderzenia z ziemią”.
Przyczyny katastrofy smoleńskiej – raport MAK
12 stycznia 2011 roku MAK upublicznił końcową wersję raportu, w którym wskazano, że bezpośrednio do katastrofy doprowadziły:
-
Brak decyzji załogi o zmianie miejsca lądowania mimo powtarzających się informacji o złych warunkach meteorologicznych panujących na lotnisku Smoleńsk-Siewiernyj
-
zejście poniżej minimalnej wysokości nalotu (100 m) mimo braku kontaktu wzrokowego z naziemnymi punktami odniesienia;
-
brak reakcji i wymaganych działań na kolejne ostrzeżenia systemu TAWS;
-
obecność w kokpicie maszyny dowódcy Sił Powietrznych RP. Zdaniem psychologów i ekspertów lotniczych wywierało to presję psychiczną na pilotów i spowodowało podjęcie przez nich decyzji lądowania w warunkach nieuzasadnionego ryzyka.
Zespół Laska
W 2013 roku powołany został Zespół do spraw wyjaśniania opinii publicznej treści informacji i materiałów dotyczących przyczyn i okoliczności katastrofy pod Smoleńskiem (tzw. komisja Laska od nazwiska przewodniczącego Macieja Laska), który rozpoczął publikowanie swoich ustaleń na specjalnie uruchomionej w tym celu stronie internetowej www.faktysmolensk.gov.pl.
Podkomisja smoleńska
W lutym 2016 roku na mocy rozporządzenia ministra obrony narodowej Antoniego Macierewicza powołana została podkomisja ds. Ponownego Zbadania Wypadku Lotniczego pod Smoleńskiem, utworzona przy Komisji Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego, której przewodniczącym został Wacław Berczyński, w jej składzie zasiedli m.in. Kazimierz Nowaczyk i Wiesław Binienda. Obecnie pracami podkomisji kieruje Antoni Macierewicz. Z okazji 7. rocznicy katastrofy smoleńskiej podkomisja opublikowała raport dotyczący przyczyn katastrofy, w którym wskazywano m.in., że w TU-154M doszło do wybuchu.
