Wkrótce poznamy mechanizm starzenia się człowieka
Jeanne Calment, która dożyła 122 lat, jest rekordzistką, jeśli chodzi o długość życia. Niewykluczone jednak, że wkrótce dzięki eksperymentom w dziedzinie biologii molekularnej będziemy mogli żyć jeszcze dłużej niż ta wiekowa Francuzka. Uczeni są bowiem coraz bliżej ustalenia, które geny spowalniają proces starzenia. Gen lub grupa genów decydujących o wyjątkowo długim życiu znajduje się w czwartym chromosomie - ogłosili na łamach "Proceedings of National Academy of Sciences" badacze z Beth Israel Deaconness Center w Bostonie. Odkrycie to przybliża naukowców do opracowania leku na długowieczność. Wykazuje ponadto, że większą rolę w zapewnieniu długiego życia odgrywają czynniki genetyczne niż środowiskowe.
Wiekowy chromosom
Na początku lat 90. szwajcarskim uczonym udało się przedłużyć o 50 proc. życie muszki owocowej - jednego z organizmów najczęściej wykorzystywanych w eksperymentach naukowych. W 1999 r. zmiana jednego genu umożliwiła przedłużenie o jedną trzecią życia pierwszego ssaka - myszy. Sukcesy te sprawiły, że zaczęto intensywnie poszukiwać genetycznych podstaw długowieczności u ludzi. Do tej pory sądzono, że zjawisko to jest zbyt skomplikowane, by mogło za nie odpowiadać zaledwie kilka genów. Badania amerykańskich naukowców wykazują jednak, że wcale nie musi tak być.
Zespół pod kierunkiem dr. Louisa M. Kunkela z Beth Israel Deaconess Medical Center w Bostonie wyznaczył w czwartym chromosomie obszar liczący około 500 genów, z których kilka lub nawet tylko jeden może odpowiadać za wyjątkową długość życia. Przeprowadzono analizę materiału genetycznego ludzi w wieku od 91 do 109 lat oraz ich rodzeństwa (w sumie 308 osób). Już podczas zbierania materiałów zauważono, że rodzeństwo osób wiekowych również żyło długo. Porównanie genomów ludzi w podeszłym wieku wykazało natomiast podobieństwo właśnie w obrębie czwartego chromosomu. "Wyniki naszych badań dowodzą, że podobnie jak u organizmów niższych, u ludzi długość życia również może być determinowana zaledwie przez kilka genów" - twierdzi dr Kunkel.
Geny przede wszystkim
Czynniki genetyczne są o wiele istotniejsze niż czynniki środowiskowe w warunkowaniu długowieczności - wynika z prac dr. Kunkela. "Badani stulatkowie podczas swojego życia nie odżywiali się prawidłowo, niektórzy z nich mieli nadwagę, inni palili papierosy" - stwierdził dr Nir Marzilai z Albert Einstein College of Medicine na łamach "International Herald Tribune". "Ludzie ci przeżyli tyle lat, opierając się wpływom środowiska. I to jest wyjątkowe. Znalezienie czynników biologicznych mogących skutecznie stawić opór warunkom środowiskowym jest wielkim odkryciem" - dodał.
Naukowcy mają nadzieję, że właśnie dzięki temu odkryciu będą w stanie opracować leki imitujące genetyczne cechy warunkujące długowieczność.
Znaczenie środowiska
Badania osób w podeszłym wieku prowadzone były także w Polsce. Analiza wyników programu naukowego "Środowiskowe i genetyczne czynniki warunkujące długowieczność polskich stulatków" dowodzi, że ludzie wiekowi często pracowali od najmłodszych lat, nie stronili od alkoholu, palili papierosy. - Stulatkowie, których poddano badaniom zarówno w Polsce, jak i w Ameryce, to ludzie o wyjątkowych predyspozycjach genetycznych i dlatego wpływ środowiska w tak małym stopniu przyczynił się do ich długowieczności - twierdzi doc. Ewa Sikora z Instytutu, Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego. - Sytuacja wygląda zupełnie inaczej w wypadku tych, których natura wyposażyła nieco skromniej - dodaje. Oni, aby żyć dłużej, muszą się troszczyć o swoje zdrowie, zachowywać umiar w jedzeniu.
Jeszcze w XIX wieku średnia długość życia człowieka wynosiła 45 lat. W XX stuleciu znacznie się wydłużyła, m.in. dzięki postępom medycyny, poprawie warunków sanitarnych i zmianie trybu życia. W Polsce kobiety żyją średnio 77 lat, a mężczyźni - 69 lat. W porównaniu z początkiem lat 90. długość ich życia wzrosła o dwa, trzy lata. Przyczyn tych zmian należy upatrywać właśnie w czynnikach środowiskowych.
Wiekowy chromosom
Na początku lat 90. szwajcarskim uczonym udało się przedłużyć o 50 proc. życie muszki owocowej - jednego z organizmów najczęściej wykorzystywanych w eksperymentach naukowych. W 1999 r. zmiana jednego genu umożliwiła przedłużenie o jedną trzecią życia pierwszego ssaka - myszy. Sukcesy te sprawiły, że zaczęto intensywnie poszukiwać genetycznych podstaw długowieczności u ludzi. Do tej pory sądzono, że zjawisko to jest zbyt skomplikowane, by mogło za nie odpowiadać zaledwie kilka genów. Badania amerykańskich naukowców wykazują jednak, że wcale nie musi tak być.
Zespół pod kierunkiem dr. Louisa M. Kunkela z Beth Israel Deaconess Medical Center w Bostonie wyznaczył w czwartym chromosomie obszar liczący około 500 genów, z których kilka lub nawet tylko jeden może odpowiadać za wyjątkową długość życia. Przeprowadzono analizę materiału genetycznego ludzi w wieku od 91 do 109 lat oraz ich rodzeństwa (w sumie 308 osób). Już podczas zbierania materiałów zauważono, że rodzeństwo osób wiekowych również żyło długo. Porównanie genomów ludzi w podeszłym wieku wykazało natomiast podobieństwo właśnie w obrębie czwartego chromosomu. "Wyniki naszych badań dowodzą, że podobnie jak u organizmów niższych, u ludzi długość życia również może być determinowana zaledwie przez kilka genów" - twierdzi dr Kunkel.
Geny przede wszystkim
Czynniki genetyczne są o wiele istotniejsze niż czynniki środowiskowe w warunkowaniu długowieczności - wynika z prac dr. Kunkela. "Badani stulatkowie podczas swojego życia nie odżywiali się prawidłowo, niektórzy z nich mieli nadwagę, inni palili papierosy" - stwierdził dr Nir Marzilai z Albert Einstein College of Medicine na łamach "International Herald Tribune". "Ludzie ci przeżyli tyle lat, opierając się wpływom środowiska. I to jest wyjątkowe. Znalezienie czynników biologicznych mogących skutecznie stawić opór warunkom środowiskowym jest wielkim odkryciem" - dodał.
Naukowcy mają nadzieję, że właśnie dzięki temu odkryciu będą w stanie opracować leki imitujące genetyczne cechy warunkujące długowieczność.
Znaczenie środowiska
Badania osób w podeszłym wieku prowadzone były także w Polsce. Analiza wyników programu naukowego "Środowiskowe i genetyczne czynniki warunkujące długowieczność polskich stulatków" dowodzi, że ludzie wiekowi często pracowali od najmłodszych lat, nie stronili od alkoholu, palili papierosy. - Stulatkowie, których poddano badaniom zarówno w Polsce, jak i w Ameryce, to ludzie o wyjątkowych predyspozycjach genetycznych i dlatego wpływ środowiska w tak małym stopniu przyczynił się do ich długowieczności - twierdzi doc. Ewa Sikora z Instytutu, Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego. - Sytuacja wygląda zupełnie inaczej w wypadku tych, których natura wyposażyła nieco skromniej - dodaje. Oni, aby żyć dłużej, muszą się troszczyć o swoje zdrowie, zachowywać umiar w jedzeniu.
Jeszcze w XIX wieku średnia długość życia człowieka wynosiła 45 lat. W XX stuleciu znacznie się wydłużyła, m.in. dzięki postępom medycyny, poprawie warunków sanitarnych i zmianie trybu życia. W Polsce kobiety żyją średnio 77 lat, a mężczyźni - 69 lat. W porównaniu z początkiem lat 90. długość ich życia wzrosła o dwa, trzy lata. Przyczyn tych zmian należy upatrywać właśnie w czynnikach środowiskowych.
Więcej możesz przeczytać w 36/2001 wydaniu tygodnika Wprost .
Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App Store i Google Play.