Wprost do kariery

"Jeśli poradzisz sobie na stypendium w Stanach Zjednoczonych, poradzisz sobie wszędzie" - mówią polscy stypendyści Fulbrighta. Czy profesorowie Leszek Balcerowicz, Marek Belka, Dariusz Rosati, Grzegorz Kołodko, Franciszek Ziejka, Tadeusz Sławek, a także Włodzimierz Cimoszewicz, Henryka Bochniarz, Marcin Święcicki, Cezary Stypułkowski bądź Juliusz Machulski odnieśliby sukces, gdyby nie to prestiżowe amerykańskie stypendium? Dla tych, którzy chcieliby pójść w ich ślady, po raz piąty przygotowaliśmy przewodnik po stypendiach zagranicznych.
W krajach Unii Europejskiej studiowanie za granicą - choćby przez semestr - jest standardem. Chcielibyśmy, żeby u nas było podobnie. Dzięki stypendiom można się m.in. nauczyć, jak sobie stwarzać szanse. - Pobyt na stypendium to było nieustanne udowadnianie sobie i współpracownikom, że jestem równie dobry jak oni i potrafię sobie poradzić w każdej sytuacji - wspomina Marcin Święcicki, były prezydent Warszawy, który dwa lata uczył się za granicą.

Stypendium, czyli otwieranie drzwi
Znani stypendyści podkreślają, że wyjeżdżając na studia, mieli głowy pełne stereotypów. - Najbardziej bałam się napadu. Dlatego pierwsze trzy noce spędziłam zabarykadowana w łazience, śpiąc w wannie - opowiada Henryka Bochniarz, prezes Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych. - Nauka na Zachodzie otwierała w czasach mojej młodości świat, który był zamknięty i w naszym ówczesnym pojęciu pachniał siarką - wspomina prof. Tadeusz Sławek, rektor Uniwersytetu Śląskiego. - Dzięki stypendium można nawiązać wartościowe kontakty w świecie biznesu i polityki. Określenie Fulbright scholar w USA robi naprawdę duże wrażenie i otwiera wiele drzwi - mówi Cezary Stypułkowski, prezes Banku Handlowego SA, który spędził rok na Columbia University w Nowym Jorku, zajmując się badaniem rynków kapitałowych.
- W USA trafiłam do Departamentu Ekonomii Stosowanej na Uniwersytecie Minnesota. To była moja pierwsza prawdziwa szkoła ekonomii - wspomina Henryka Bochniarz. Marcin Święcicki jest przekonany, że bez wiedzy zdobytej na stypendium w USA nie zaistniałby w polskiej polityce po roku 1989:
- Tam po raz pierwszy zobaczyłem, jak funkcjonuje wolny rynek, nauczyłem się samodzielności i tego, jak walczyć o swoje prawa. Dlatego byłem lepiej przygotowany do zmian w Polsce.

Jak zdobyć stypendium?
Biegła znajomość języka i piątki w indeksie już nie wystarczą. Dodatkowo trzeba mieć referencje wystawione przez wykładowców lub pracodawcę, a także plan przyszłej pracy naukowej. Trzeba też nawiązać kontakt z uczelnią, w której chciałoby się studiować. O tym ostatnim warunku powinni pamiętać przede wszystkim ci, którzy starają się o stypendium w USA lub Wielkiej Brytanii. Wysoko punktowana jest również działalność w samorządach studenckich i organizacjach pozarządowych.
- Kiedyś trudno było wybrać dziesięć profesjonalnie napisanych podań. Dziś coraz trudniej je odrzucać. O stypendia ubiegają się osoby naprawdę dobrze przygotowane - mówi Maria Grabowska z British Council. - Trzeba przekonać komisję do swojej kandydatury, udowodnić, że jest się kimś wyjątkowym - tłumaczy Hanna Dmochowska z Fundacji Konrada Adenauera.
Zdecydowanie łatwiej jest otrzymać stypendium, jeśli nawiąże się kontakt z wybraną uczelnią. Udało się to Jadwidze Emilewicz, tegorocznej stypendystce Uniwersytetu w Oksfordzie. Na internetowych stronach szkół wyższych zamieszczane są informacje, z kim należy się skontaktować w sprawie stypendium. Można tam także znaleźć formularze zgłoszeniowe. Nie wystarczy podać podstawowe informacje o sobie, przesłać wynik egzaminu językowego i oceny ze szkoły, pochwalić się aktywnością społeczną czy sportową; należy również napisać pracę na wybrany przez siebie temat.

Ściąga dla kandydatów
W Polsce najpopularniejszy jest Program Erasmus Unii Europejskiej. Przystąpiło do niego sto polskich szkół wyższych. Studenci mogą trafić do jednej spośród prawie dwóch tysięcy uczelni w Europie. Sami wybierają tylko kraj docelowy; o tym, w której szkole będą się uczyć, decyduje komisja. Największym zainteresowaniem cieszą się studia w Wielkiej Brytanii i Irlandii oraz w Skandynawii i Holandii, gdzie część zajęć prowadzona jest w języku angielskim. Najwięcej miejsc w ramach programu oferują uniwersytety niemieckie, francuskie i włoskie. Studenci Erasmusa zwalniani są z opłat za naukę, z własnej kieszeni muszą zaś pokryć koszty utrzymania i ubezpieczenia.
W tym roku z wymiany między uniwersytetami miało skorzystać 6 tys. studentów z Polski. Za granicę wyjadą jednak tylko 4 tys., ponieważ nasze Ministerstwo Edukacji Narodowej nie wpłaciło 5 mln euro składki. - Samorządy poszczególnych uczelni musiały podjąć decyzję, czy same sfinansują wyjazdy studentów, czy też chętni będą musieli poczekać do następnego semestru - mówi Beata Skibińska, koordynator Programu Socrates - Erasmus w MEN.
Niektóre uczelnie mają własne programy stypendialne. Na przykład warszawska Szkoła Główna Handlowa proponuje studentom co najmniej semestralne wyjazdy w ramach programu CEMS (Community of European Management Schools), stowarzyszenia najlepszych europejskich szkół ekonomii i zarządzania, programu CEEPUS (kilka miesięcy w Austrii, Słowacji lub na Węgrzech), a także stypendia Instytutu Szwedzkiego i miesięczne stypendia w Kopenhadze finansowane w ramach Denmark Business Program. Można także wyjechać do Nowej Zelandii albo Japonii.
Marzeniem wielu studentów jest nauka w Stanach Zjednoczonych. Co roku realizuje je niemal dwa tysiące Polaków. Informacji na temat stypendiów w USA udziela Centrum Doradztwa Edukacyjnego przy Polsko-Amerykańskiej Komisji Fulbrighta oraz Centrum Informacji przy Ambasadzie USA (tel. 022 625 16 00). Wiele można się także dowiedzieć na stronie usinfo.state.gov/usa/infousa/educ/studyus.htm.

Rodzima oferta
Oferta stypendialna Ministerstwa Edukacji Narodowej obejmuje około 40 państw w Europie, Azji, Afryce i Ameryce Południowej. Dokumenty należy składać do połowy listopada w Biurze Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej na ulicy Smolnej 13 w Warszawie. Oprócz kwestionariusza trzeba dostarczyć program badawczy, opinie wykładowców, średnią ocen, a czasem także potwierdzenie przyjęcia przez zagraniczny ośrodek. Wysokość stypendium i dodatkowe wymagania ustala państwo, do którego wyjeżdżamy.
Programy przygotowane przez fundacje skierowane są głównie do doktorantów i pracowników naukowych. Stypendystami na przykład Fundacji Kościuszkowskiej mogą zostać absolwenci wszystkich szkół wyższych, bez względu na kierunek studiów. Otrzymają oni pieniądze na opłacenie podróży, mieszkania i ubezpieczenia. O stypendia oferowane przez fundacje najlepiej się starać z dużym wyprzedzeniem.

Agnieszka Sijka

---

Stypendia na podstawie umów międzyrządowych. Dokumenty (kwestionariusz, życiorys, plan badawczy, potwierdzenie znajomości języka obcego, średnia ocen, opinia dziekana) należy składać w Biurze Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej, 00-375 Warszawa, ul. Smolna 13, do 24 listopada 2002 r. (chyba że zaznaczono inaczej). Można się starać tylko o jedno stypendium. Wstępnej selekcji dokonują uczelnie. Ostateczną decyzję podejmuje partner zagraniczny.