Teatr Lupy

Mamy takiego diabła, na jakiego zasługujemy - mówi Krystian Lupa w inscenizacji "Mistrza i Małgorzaty"

Zachodni krytycy umieszczają go w pierwszej piątce najwybitniejszych europejskich reżyserów teatralnych. Reżyseruje w Niemczech i we Francji. Jego "Lunatycy", "Bracia Karamazow" czy "Wymazywanie" odniosły sukces w paryskim Teatrze Europy, gdzie pokazywane są najlepsze spektakle Starego Kontynentu. Minister kultury Francji odznaczył go Orderem Kawalerskim Sztuki i Literatury. Krytycy są zdania, że twórczość Krystina Lupy idealnie współbrzmi z nastrojami współczesnej publiczności.

Szatan współczesny
Najnowsze przedstawienie Krystiana Lupy jest adaptacją powieści Michaiła Bułhakowa "Mistrz i Małgorzata", którą odczytywano jako wielki manifest i pochwałę wolności, a także jako paszkwil na system komunistycznego zniewolenia. Ludzie żyjący w sowieckim piekle upragnioną wolność przyjęliby z każdej ręki, biorą ją więc nawet od szatana Wolanda. Komunizmu już nie ma, a zniewolenie przybiera nowe formy. Dlatego współczesny szatan musiałby użyć całkiem innych sztuczek niż Woland i jego kompania. Lupa postanowił wydobyć z politycznego melodramatu Bułhakowa uniwersalne treści. Historia miłości i twórczości w czasach zniewolenia urasta na scenie do rangi misterium. Kluczową postacią jest Woland: u Bułhakowa to bohater pozytywny, niosący pomoc prześladowanym i karcący grzeszników, u Lupy - ma nadal diabelskie możliwości, a konkretny kształt przybiera dopiero w zetknięciu z człowiekiem. To nie tyle książę ciemności, ile ktoś z naszego świata, od tego świata zależny.
Mamy takiego diabła, na jakiego zasługujemy - sugeruje Lupa. Współczesny Woland nie jest ani zły, ani dobry. Nie jest też samowystarczalny, a w jego smutku tkwi tęsknota za Bogiem, któremu kiedyś służył. I w tym właśnie podobny jest do współczesnego człowieka, tęskniącego za zbawieniem, mimo że tak często grzeszy. "Mistrza i Małgorzatę" - podobnie jak wcześniej "Lunatyków" - Krystian Lupa zrealizował z charakterystycznej dla siebie metafizycznej perspektywy. Przypominają się słowa André Malraux: "wiek XXI będzie religijny albo nie będzie go wcale".

W zwolnionym tempie
Przedstawienia Lupy to ciągi obrazów o wysmakowanej kolorystyce, nie do podrobienia przez naśladujących go twórców. Przesuwają się przed oczami widza w spowolnionym rytmie - w kontraście do przyspieszenia, jakiemu podlega nasze życie. Oddają "psychiczne trwanie", zdeformowane przez współczesną cywilizację. Sztuki Lupy mają prosty, wyzbyty sztuczności styl. W konsekwentnie dobieranych i interpretowanych tekstach artysta analizuje duchowy chaos, w którym przyszło nam żyć. Od początku proponuje niemal laboratoryjne badanie psychiki współczesnego człowieka.

Kantor, Grotowski, Lupa
W Polsce oryginalność teatru Lupy dostrzeżono dopiero po "Kalkwerku" według Thomasa Bernharda. Historia uczonego, przeżywającego twórczą impotencję, opętanego misją stworzenia wielkiego dzieła, była jego pierwszym wielkim sukcesem. W następnych przedstawieniach reżyser tworzy olbrzymie freski sceniczne, z galerią ludzi małych i przeciętnych.
Znalazł ich w dekadenckich dziełach Brocha, Musila, Bernharda o pomieszaniu wartości. W "Lunatykach" szuka ratunku dla duszy w szeroko pojmowanej religijności. W "Wymazywaniu" zbawienie niosą prawda i przyzwoitość.
Oceniając przedstawienia Lupy, recenzent "Le Figaro" pisał: "To nie adaptacje tekstów literackich, lecz ich całkiem nowe wcielenia, wymyślone przez wizjonera". To tak jakby Lupę mianowano spadkobiercą Kantora i Grotowskiego.