Kalejdoskop kulturalny najlepsze filmy, muzyka, książki

MUZYKA

Złota polska jesień

Wstulecie „Święta wiosny” Strawińskiego łatwo zapomnieć o Warszawskiej Jesieni. A przecież największy awangardowy festiwal w tej części Europy wciąż ma się dobrze. O miejscu Warszawskiej Jesieni na kulturalnej mapie Polski niech zaświadczy to, że podczas pierwszej edycji zaprezentowała się na nim Filharmonia Śląska… ze Stalinogrodu. Od tego czasu przez ponad pół wieku święto muzyki współczesnej stanowiło okno wystawowe dla XX- -wiecznych kompozytorów z Polski i innych krajów bloku wschodniego. Co więcej, wrześniowy festiwal był również jedyną okazją, by przyjrzeć się najwybitniejszym twórcom państw zachodnich. To tutaj można było usłyszeć Cage’a, Schönberga czy Bouleza. Wreszcie to tutaj Witold Lutosławski poznał Benjamina Brittena.

Mimo tak imponującego dorobku festiwal nie zachłysnął się melodią własnej legendy. Podczas tegorocznej edycji oprócz hołdów dla nieobecnych już mistrzów usłyszymy mnóstwo dzieł autorstwa młodych kompozytorów. Wśród nich znajdą się światowe premiery i polskie prawykonania. W ramach koncertu upamiętniającego Andrzeja Chłopeckiego – wybitnego krytyka i promotora muzyki współczesnej – Paweł Szymański zaprezentuje utwór „Epilog”, a Paweł Mykietyn po raz pierwszy przed polską publicznością wykona kompozycję „Wax Music”. Swoistym hołdem będzie również największe wydarzenie festiwalu – występ wirtuoza fortepianu Krystiana Zimermana. W stulecie urodzin Lutosławskiego wybitny instrumentalista wykona „Koncert fortepianowy” – utwór, który kompozytor przygotował specjalnie dla niego. Tak jak kontrowersyjne wypowiedzi Zimermana (podczas koncertu w Los Angeles zapowiedział, że nie zagra już więcej w USA, sprzeciwiając się m.in. planom budowy tarczy rakietowej w Polsce), tak i jego talent nie pozostawia obojętnym. Wśród żelaznych punktów festiwalu należy wymienić jeszcze polską premierę „Totentanz” Thomasa Adèsa oraz dwuczęściowy projekt „Skąd? Dokąd?”, podczas którego wybitni instrumentaliści z Ensemble Modern przybliżą dzieła młodych kompozytorów z Europy Środkowo-Wschodniej. Ostatecznie to przecież oni są główną siłą i zarazem największymi beneficjentami Warszawskiej Jesieni. No, może obok publiczności. Jan Błaszczak

DVD

Głosy niewinności

Za tydzień „Wprost” będzie można kupić z filmem „Głosy niewinności” na DVD. Luis Mandoki opowiada wstrząsającą historię 11-letniego Salwadorczyka, który wie, że zostanie wcielony do armii. Próbuje znaleźć sposób, aby nie trafić na front. Reżyser rejestruje na taśmie rzeczywistość, w której nie ma miejsca na dzieciństwo. K

KtV

Sekrety miłości

W Indonezji, Himalajach, Indiach, Japonii, we Francji, w Rosji, Polsce. Wszędzie tam Krystian Matysek odnajduje uczucia. W „Sekretach miłości” portretuje zakochanych ludzi. W ich związkach odbijają się różnice kultur. Jedne małżeństwa są mono-, inne poligamiczne, w odmiennych relacjach ludzie szukają innych wartości. A jak twierdzi reżyser – w filmie znalazł się ledwie ułamek historii, które zebrał, realizując dokument.

„Sekrety miłości”, TVP 2, 24 września, godz. 22.50

FILM

Głębokie zanurzenie

Przed zejściem pod wodę instruktor udzielał ostatnich instrukcji kursantom. Jego słowa stały się niewyraźne, kąciki ust zaczęły opadać. Udar mózgu. W dokumentalnym „Deep Love” Jan P. Matuszyński portretuje sparaliżowanego po wylewie mężczyznę, który walczy o normalność. Tyle że jego normalnością jest nurkowanie i – mimo ryzyka – nie zamierza z niego zrezygnować. „Deep Love” jest filmem, który dla każdego będzie znaczył coś innego. To hymn na cześć woli życia. Opowieść o pasji, bez której świat straciłby smak. Ale reżyser zadaje również pytanie o odpowiedzialność. Bohater nie naraża wyłącznie siebie, wypadek może zmienić życie jego najbliższych. Przede wszystkim żony, która się nim zajmuje. Matuszyński przygląda się ich relacji. Sposobowi, w jaki się z sobą komunikują – gestami, spojrzeniem. Bo mąż stracił mowę. „Deep Love” to film o zrozumieniu. Ukochanej osoby, swoich potrzeb i siebie. KK

„Deep Love”, reż. Jan P. Matuszyński, HBO,29 września, godz. 22.05

KSIĄŻKA

Listopad, czyli wrzesień

Agdyby tak było odwrotnie? Wyobraźmy sobie, że 9 listopada 2001 r. samoloty uprowadzone przez chrześcijańskich fundamentalistów uderzają w dwa bliźniacze biurowce w centrum bogatego Bagdadu, jednej ze stolic zjednoczonej Arabii. Wybucha wojna z terroryzmem, która przyniesie wiele ofiar i równie wiele fortun. Komu na niej zależało – chrześcijanomwierzącym, że walczą o prawdę w imię Boga? Arabom broniącym swojego cywilizacyjnego sukcesu? A może senatorowi Osamie bin Ladenowi, szarej eminencji globalnej polityki? Zawdzięczający wiele Philipowi K. Dickowi „Miraż” Amerykanina Matta Ruffa to intelektualna prowokacja – niewymierzona jednak w żaden konkretny, polityczny cel, ale w nasze poczucie ładu, a także w to, co uważamy za dane raz na zawsze. Ten świetny thriller bywa też gorzko zabawny: dość powiedzieć, że Saddam Husajn jest tu wpływowym i bezkarnym szefem lokalnej mafii.

Matt Ruff, Miraż, przeł. Zbigniew A. Królicki, Rebis 2013

Piotr Kofta

MUZYKA

Spotkanie na szczycie

Trafił swój na swego. Zarówno Elvis Costello, jak i szef The Roots Questlove mają na koncie listę projektów z innymi artystami przyprawiającą o zawrót głowy. Elvis – eklektyczną, czasami kontrowersyjną – od geniuszy piosenki popularnej Burta Bacharacha i Paula McCartneya po mezzosopranistkę Anne Sofie von Otter. Questlove – gwiazdorską, m.in. z Amy Winehouse, John Ami – Legendem i Mayerem czy Dido. Nie zmienia to tego, że współpracując, podjęli się zadania, przynajmniej w teorii – szalenie trudnego. A jednak rezultat tego przedsięwzięcia, które pozornie wygląda na gwiazdorski egokaprys, zadziwia. Okładka albumu, niby klasycznego tomiku poezji, sugeruje, że o walorach płyty decyduje głównie warstwa tekstowa, bądź co bądź Costello należy do najważniejszych klasyków gatunku. Jednak muzycznie dzieje się tu równie wiele. Jeśli przypomnimy sobie, jak dużo wpływów R&B i funku można się doszukać na wczesnych płytach Elvisa, łatwość, z jaką jego wokal wpisuje się w podkłady The Roots, grających swój jak zwykle eklektyczny miks czarnych gatunków muzyki, przestaje dziwić. Costello i Questlove są znakomicie osłuchani w historii muzyki popularnej i ich wspólne dzieło aż skrzy się od erudycyjnych smaczków. Piosenka „Viceroy’s Row” to w pewnym sensie kwintesencja tego projektu, rytmicznie kompletnie myląca ślady nawet po kilkakrotnym przesłuchaniu. Część utworów to przetworzone niby-sample z wcześniejszych piosenek Costello, na szczęście ta koncepcja początkowo planowana na całą płytę, ostała się tylko śladowo, ustępując miejsca premierowym utworom. Bijące w oczy zestawienie Elvis Costello and The Roots okazuje się czymś więcej niż tylko efektownym tytułem. Wokalista wprawdzie nie rapuje, ale znajduje wspólny muzyczny obszar z zespołem towarzyszącym w klimatach, jak z lat 60., jak z wczesnego Steviego Wondera czy Smokey Robinsona. Ten album to najlepszy dowód na to, że kreatywność i artystyczna inteligencja potrafią niemożliwe uczynić świetnym. Piotr Metz

Elvis Costello and the Roots, Wise Up Ghost and Other Songs, Universal

FILM

Trio z problemami

Vincent ma zespół Tourette’a, jego przyjaciółka cierpi na zaburzenia żywienia, a przypadkiem zabrany kolega – na nerwicę natręctw. Cała ta trójka ucieka z ośrodka dla ludzi z problemami psychicznymi, „pożyczonym” od terapeutki samochodem ruszają nad morze. Ładny, ciepły film o akceptowaniu siebie, pokonywaniu słabości, radzeniu sobie z bólem po stracie bliskiej osoby, o przyjaźni. Ralf Huettner zręcznie wykorzystuje gatunkowy schemat. KK

Vincent chce nad morze, reż. Ralf Huettner, Aurora Films

DVD

Chłopcy na zjeżdżalni

Lekki, łatwy film. „Najlepsze najgorsze wakacje” to typowa amerykańska komedia. Nastoletni chłopiec wyjeżdża na wakacje z matką, znienawidzonym ojczymem i przyszywaną siostrą. Próbując zagłuszyć samotność, zaczyna pracę w aquaparku. Reżyserzy Nat Faxon i Jim Rash, autorzy scenariusza do „Spadkobierców” Payne’a, stworzyli wyraziste postacie. Właśnie one są tu najlepsze. Niestety, zabawne żarty rozbijają się o moralizujące monologi. Ale ciągle jest nieźle. KK

Najlepsze najgorsze wakacje, reż. Nat Faxon, Jim Rash, Best Film

MUZYKA

Elton rządzi!

Elton John The Diving Board Universal

Wspaniały projekt z weteranem Leonem Russellem sprzed kilku lat ewidentnie dał „Panu Eltonowi”, jak go tytułował nasz były prezydent, drugie artystyczne życie. Nowa płyta nagrana z tym samym „korzennym” producentem T-Bone Burnettem i minimalistycznym zespołem opartym wyłącznie na fortepianie, gitarze basowej i perkusji zadziwia świeżością brzmienia nieobecną w muzyce artysty od kilkudziesięciu (!) lat. Wyrafinowane teksty jego nadwornego partnera Berniego Taupina i muzyka skręcająca wyraźnie w stronę country i bluesa tworzą bardzo tradycyjny w formie album. Pełen znakomitych piosenek, którym ikona muzyki pop nawiązuje do swoich początków 40 lat temu. Piotr Metz

MUZYKA

W wieku średnim

Jedenasta płyta Manic Street Preachers jest jedną z najlepszych w karierze grupy. To pierwsza część w założeniu dwuczłonowego wydawnictwa. Zespół zaskakuje, akcentując akustyczne brzmienie znane dotychczas raczej z okazjonalnych występów radiowych i poszerzając mocno dotychczasowe instrumentarium. Śpiewający goście – Richard Hawley w utworze tytułowym i Lucy Rose jeszcze to wrażenie wzmacniają. Teksty są bezpośrednie i zaangażowane jak zwykle, choć z dostrzegalną perspektywą „smugi cienia” wieku średniego. Wierni fani mogą być zaskoczeni, ale zdecydowanie warto się wkręcić w tę płytę nietypową dla Manics. Piotr Metz

Manic Street Preachers Rewind The Film Sony

KSIĄŻKA

Sezon w piekle

Debiutanckie „Żółte ptaki” Kevina Powersa wzięły się z próby zaleczenia traumy. Autor jako 20-latek służył w armii USA podczas wojny irackiej – na pierwszej linii. Co tam zobaczył, pozostanie jego tajemnicą: „Żółte ptaki” to nie wspomnienia, lecz fikcja. Ale fikcja druzgocąca, rzecz o sezonie w piekle, o zdewastowanej psychice, zawieszeniu wszelkich zasad moralnych, niespełnialnej obietnicy, buncie, który nie ma żadnych szans powodzenia. Ten, komu lektura powieści Powersa sprawi przyjemność, powinien zostać uznany za niebezpiecznego psychopatę. Ale to znakomita, potoczysta, miejscami wręcz wizyjna literatura. Piotr Kofta

Kevin Powers Żółte ptaki przeł. Michał Strąkow Insignis 2013

KSIĄŻKA

Miasto upadłych marzeń

Małgorzata Rejmer, pisarka niewiarygodnie młoda (rocznik 1985), ośmiesza wszelkie stereotypy, jakimi skrupulatnie opieczętowano jej pokolenie. Właśnie wydała świetny „Bukareszt. Kurz i krew”, książkę swobodnie łączącą prozę, reportaż i esej w spójną opowieść o stolicy Rumunii, mieście, w którym „trzeba na siłę wymyślać, co tu jest pięknego, a i tak się umiera z tęsknoty”. O mieście, które – rozrywane brutalnymi pojedynkami biedy i bogactwa, Wschodu i Zachodu, utopii i konkretu – do dziś liże rany po XX-wiecznych totalitaryzmach i lubi się pogrążać w lękliwej amnezji. Po tej książce już nigdy nie pomylicie Bukaresztu z Budapesztem. Piotr Kofta

Top 10 książki

1. „Inferno” Dan Brown

Sonia Draga

2. „Moje wypieki i desery” Dorota Świątkowska

Egmont

3. „Szczęście w cichą noc” Anna Ficner- -Ogonowska

Społeczny Instytut Wydawniczy Znak

4. „Ostatnie rozdanie” Wiesław Myśliwski

Społeczny Instytut Wydawniczy Znak

5. „Miasto popiołów. Tom 2” Cassandra Clare

Mag

6. „Miasto szkła. Tom 3” Cassandra Clare

Mag

7. „W otchłani mroku” Marek Krajewski

Społeczny Instytut Wydawniczy Znak

8. „Miasto kości. Tom 1” Cassandra Clare

Mag

9. „Włoskie buty” Mankell Henning

W.A.B.

10. „Kurs szczęścia”

Beata Pawlikowska

G+J Gruner & Jahr

Top 10 muzyka

1. „The Time” Możdżer/ Danielsson/Fresco

Outside Music/Arms Records

2. „Comfort And Happiness” Dawid Podsiadło

Sony Music PL

3. „AM” Arctic Monkeys

No Paper Records/Universal Music PL

4. „Komponując siebie” Sylwia Grzeszczak

Gorgo/Parlophone Music PL

5. „Męskie granie 2013” Różni wykonawcy

Polskie Radio/Olesiejuk

6. „Jestem...” Bednarek

Lou&Rocked Boys/Rockers Publishing

7. „W spodniach czy w sukience?” Ania

Sony Music PL/Sony BMG Music PL

8. „Violetta” Muzyka filmowa

Universal/Universal Music PL

9. „Chopin: Polonezy” Rafał Blechacz

Deutsche Grammophon/ Universal Music PL

10. „Ketevan” Katie Melua

MJM Music/Dramatico/ Olesiejuk

Top 10 kino

1. „Samoloty” reż. Klay Hall

Disney

2. „Riddick” reż. David Twohy

Forum Film Poland

3. „Paranoja” reż. Robert Luketic

Monolith Films

4. „Blue Jasmine” reż. Woody Allen

Kino Świat

5. „Sierpniowe niebo. 63 dni chwały” reż. Ireneusz Dobrowolski

Kino Świat

6. „Millerowie” reż. Rawson Marshall Thurber

Warner Bros.

7. „Jobs” reż. Joshua Michael Stern

Monolith Films

8. „Rycerz Blaszka. Pogromca smoków” reż. Thomas Bodenstein

Kino Świat

9. „Smerfy 2” reż. Raja Gosnell

UIP

10. „To już jest koniec” reż. Evan Goldberg, Seth Rogen

UIP