Kalejdoskop kulturalny

MUZYKA

Kuchnia mistrza Jerzego

O wrażeniach ze śpiewania w duecie z Jerzym Wasowskim opowiada Dorota Miśkiewicz.

Rozmawia Piotr Metz

Trudno w to uwierzyć, ale udało się odnaleźć niepublikowane piosenki Jerzego Wasowskiego.

W dodatku przez niego zaśpiewane. Pan Jerzy nagrywał je, aby pokazać ich przyszłym wykonawcom, jak powinny brzmieć. Musieliśmy się dopasować. Poza tym to była dla nas fantastyczna okazja do podejrzenia „kuchni” wielkiego kompozytora. Kiedy usłyszałam, jak pan Jerzy interpretuje tekst, ciarki przeszły mi po plecach. W mojej piosence jest taka fraza: „Szczęście, mówią, zwykle krótko trwa, lecz ja w tym nie widzę klęski. Choć nijaki rodzaj ma, ja w nim czuję rodzaj… (tu bierze głęboki oddech)… MĘSKI”. Partia jest kobieca, ale on to zrobił po mistrzowsku.

Jak dobieraliście wykonawców?

Utwory z puli dostarczonej przez Grzegorza Wasowskiego, syna pana Jerzego, wybierał Krzysztof Herdzin, muzyczny szef projektu, on też wytypował wykonawców. Kiedy dostałam piosenkę „Lubię być szczęśliwa” z musicalu „Pamiętnik Pani Hanki” – nawet nie sprawdzałam innych, uznałam ją za idealny wybór.

Ale na płycie są nie tylko duety...

Większość piosenek to solowe wykonania Jerzego Wasowskiego z towarzyszeniem orkiestry pod batutą Krzysztofa Herdzina. Z jednym wyjątkiem, jedynym tutaj tekstem Jeremiego Przybory „Śmierć ptaka”. W pozostałych Krzysztofowi udało się wspaniale „dokleić” orkiestrę do istniejącego i niemożliwego już do rozdzielenia głosu Wasowskiego i akompaniamentu jego pianina. Tu potrzebna była przede wszystkim wyobraźnia muzyczna, a nie technologia. Ale też sprowadzano stary, studyjny mikrofon, żeby zmniejszyć dysproporcje w brzmieniu pana Jerzego i naszych głosów.

Będzie ciąg dalszy?

W szufladzie Grzegorza Wasowskiego są jeszcze na pewno skarby.

MUZYKA

Z pomysłem na siebie

Moje życie stanęło na głowie, stale jestem w biegu, funkcjonuję na najwyższych obrotach. Ale to świetny czas – mówi 20-letni Dawid Podsiadło. Jego debiutancka płyta „Comfort and Happiness” pokryła się podwójną platyną, od pół roku pozostaje na szczycie Oficjalnej Listy Sprzedaży ZPAV. Teraz w sklepach pojawia się jej reedycja – wzbogacona o trzy utwory, dwa teledyski i materiał z trasy koncertowej. – To nie jest chwyt marketingowy – mówi Podsiadło. – Zależało mi, aby dodatkowy materiał był wartościowy. Aby wsadzić tam jak najwięcej siebie, chłopaków z zespołu, muzyki. Wśród niepublikowanych piosenek jest „T.E.A” z tekstem o nowym początku. Ale wokalista zaznacza, że nie śpiewa o sobie: – To uniwersalny kawałek. O tym, że choć brzmi to patetycznie, każdy wschód słońca przynosi nową szansę. Dla chłopaka z Dąbrowy Górniczej szansą stał się „X Factor”: – Często ludzie po udziale w programie otoczeni przez profesjonalistów pozwalają sprasować swoją osobowość. Ja wiem, co mnie w muzyce interesuje. I staram się być wierny sobie. KK

SZTUKA

Duże prawdopodobieństwo

A gdyby tak zajrzeć do czarnej skrzynki polskiej sztuki? Wystawa w galerii Foksal daje taką możliwość. Jej niewielka przestrzeń to miejsce niezwykłe – to tutaj od 1966 r. wykuwały się nowe zasady polskiej sztuki. Tutaj eksperymentowano z formułami prezentacji, pokazując instalacje Henryka Stażewskiego lub Stanisława Dróżdża, tu organizowano happeningi Tadeusza Kantora. Dlatego kuratorzy wystawy w tej galerii po czarną skrzynkę nigdzie nie musieli się wybierać – wystarczy, że otworzyli własne archiwa, przekopali dokumentację i już mieli w rękach materiał cenniejszy niż złoto. Jak wygląda takie galeryjne przyglądanie się samemu sobie? „Z prawdopodobieństwem, że ktoś zobaczy” – to tytuł pożyczony od Lawrence’a Weinera, amerykańskiej ikony sztuki konceptualnej i artysty, który w 1979 r. miał swoją indywidualną prezentację w galerii Foksal właśnie. W przestrzeni tej współczesnej wystawy zgromadzono prace z kolekcji Foksal, ale też plakaty, katalogi wystaw, zaproszenia. Łatwo odczytać morał: dorobek instytucji to nie tylko sztuka netto, ale też sposób, w któryjest ona wprowadzana do wyobraźni widzów, omawiana, popularyzowana. I kto wie, czy to nawet nie ważniejsza część jej działalności. Jest jeszcze kilka innych pytań: czy instytucja sztuki może uciec przed swoją kanonicznością? Czy bycie galeryjnym liderem to ograniczenie? Po co instytucji program? Ciekawe. Aż chce się do tej skrzynki pozaglądać. Anna Theiss

„Z prawdopodobieństwem, że ktoś zobaczy”, Galeria Foksal, Warszawa, wystawę można oglądać do 3 stycznia

Edward Krasiński, „Bez tytułu”, 1997

TEATR

Kij w mrowisko

Ten festiwal jest dowodem na to, że w filisterskim Krakowie może być normalnie. „Boskiej komedii” wystarczyło zaledwie pięć edycji, żeby zasłużyć na miano najważniejszej teatralnej trybuny w Polsce. Podczas jej szóstej edycji zobaczymy nowe przedstawienia najgorętszych reżyserskich nazwisk kilku pokoleń: Kleczewskiej, Strzępki, Warlikowskiego, Marciniak, Klaty i Zadary. Tradycyjnie festiwal został podzielony na trzy nurty. Najważniejszy jest konkurs, w którym o nagrody powalczy 12 spektakli. W cyklu „Purgatorio” będzie można obejrzeć najlepsze przedstawienia krakowskie i kilka prapremier, „Paradiso” to prezentacja najciekawszych dyplomów szkół teatralnych. Tegoroczny festiwal będzie także mocną diagnozą teatru poszukującego wobec coraz głośniejszego politycznego zamówienia na przedstawienia tradycyjne, bezpieczne i nieantagonizujące – w tym kontekście pokazane w konkursie „Amatorki” w reżyserii Eweliny Marciniak, „Na Boga!” Marcina Libery czy „Caryca Katarzyna” Wiktora Rubina są propozycjami wręcz prowokacyjnymi. Kij w mrowisko bezpiecznego teatru środka. Nie mogę się doczekać. Łukasz Maciejewski

6. Festiwal „Boska Komedia”, Kraków, 8-15 grudnia

tvp 2

600 m niżej

„Orkiestra” jest filmową realizacją głośnego spektaklu Jacka Głomba opartego na wspomnieniach pracowników KGHM. Losy górniczej orkiestry są dla twórców pretekstem do wielowątkowej, przekrojowej opowieści o Śląsku.

„Orkiestra”, reż. Jacek Głomb, środa, 4 grudnia o godz. 21.45

DVD Z WPROST

Woody i Isabelle

W tym tygodniu „Wprost” można kupić z dwoma filmami na DVD. W obu występują gwiazdy światowego kina. W „Pianistce” Michaela Hanekego rolę nauczycielki muzyki wciągniętej w relację seksualną gra Isabelle Huppert. W „Facecie do towarzystwa” Paula Schradera w żigolaka trafiającego w sam środek kryminalnej intrygi wciela się Woody Harrelson. KK

Książka

Perswazja i naga siła

Po prawie siedmiu dekadach nadal fascynująca wydaje się łatwość, z jaką Sowieci podporządkowali sobie kraje Europy Wschodniej po II wojnie światowej – w parę lat udało im się ustanowić w tych państwach, pogrążonych początkowo w chaosie i anarchii, władzę niemal absolutną, zagarniającą wszelkie domeny ludzkiej aktywności, ustanawiającą również brutalny, a zarazem przemyślny system kontroli czynów i umysłów obywateli. „Za żelazną kurtyną” Anne Applebaum (nagrodzonej za tę książkę prestiżową Cundill Prize) to inteligentna synteza wiedzy na temat owego pełzającego zamachu stanu – świetnie napisana książka, która podejmuje się obiektywnej oceny sytuacji przed sowiecką inwazją, w trakcie i po niej, badając stan rzeczy zarówno z perspektywy tych, którzy forsowali nową dyktaturę, jak i tych, których terrorem zmuszono do posłuszeństwa. Applebaum skupia się na wydarzeniach w Polsce, na Węgrzech i w sowieckiej strefie okupacyjnej na terenie Niemiec, umiejętnie wyłapując różnice dzielące te procesy i łączące je podobieństwa. Po lekturze nasuwają się trzy kluczowe wnioski. Po pierwsze, komuniści postępowali z iście diaboliczną skutecznością – z jałtańskim błogosławieństwem Zachodu parli przed siebie jak czołg, niewiele pozostawiając przypadkowi: kiedy było trzeba, używali demokratycznego kamuflażu, kiedy indziej uderzali nagą siłą, po mistrzowsku rozgrywali etniczne, kulturowe i polityczne resentymenty. Po drugie, nie byli osamotnieni – wymęczone wojną społeczeństwa dość łatwo przyjęły ich warunki i zaakceptowały obietnice, zasilając też zwarte szeregi w służbie rewolucji. Była to wszelako dość wygórowana cena za święty spokój. I po trzecie – komuniści byli perfekcyjnie przygotowani do przejęcia władzy i sprawowania bezwzględnej kontroli, ale dużo słabiej do samego rządzenia. Tu szybko wkradły się absurdalne sprzeczności i gospodarcza nieudolność właściwe stalinowskiemu totalitaryzmowi. Śmierć Słońca Narodów w 1953 r. była początkiem końca, niemniej agonia trwała przez następnych 40 lat. Piotr Kofta

Anne Applebaum „Za żelazną kurtyną. Ujarzmienie Europy Wschodniej 1944-1956” przeł. Barbara Gadomska

Świat Książki 2013

DVD

Slavoj demaskator

Badacz popkultury staje się jej gwiazdą. W zrealizowanym przez Sophie Fiennes „Perwersyjnym przewodniku po ideologiach” filozof Slavoj Ži- Žek swoim specyficznym angielskim, z wielką fantazją prowadzi na ekranie wykład właśnie o funkcjonowaniu ideologii. Mówi o „okularach, które wypaczają nasze widzenie świata” i o „niewidzialnym porządku, który ogranicza naszą wolność”. Żongluje przykładami, wciela się w bohaterów kolejnych filmów, zmienia kostiumy. To szalona, intelektualna podróż po kulturze. Krzysztof Kwiatkowski

„Perwersyjny przewodnik po ideologiach”, reż. Sophie Fiennes, Gutek Film

DVD

Nadzieje pokolenia

Marlon Brando oferował widzom kontestację, James Dean niósł również nadzieję. W dżinsach i białym T-shircie, twardy, ale nadwrażliwy. Kolekcjonerskie wydanie (trzy Blu- -raye i trzy DVD) „Na wschód od Edenu”, „Buntownika bez powodu” i „Olbrzyma” zostało uzupełnione dwoma filmami dokumentalnymi. Świetny box przypomina lekcję buntu, którą całym swoim życiem dawała legenda Hollywoodu. Krzysztof Kwiatkowski

„James Dean. kolekcja” Galapagos

MUZYKA

W eterze

Sesje nagraniowe dla amerykańskiej stacji radiowej są odpowiednikiem słynnych koncertów w BBC Radio One, a u nas – w studiu koncertowym im. Agnieszki Osieckiej w Trójce. Pozwalają artystom zagrać „na żywo”, często z wszystkimi zaletami kontaktu z publicznością, ale w świetnych, w zasadzie studyjnych, warunkach akustycznych. Ten album pokazuje, jak mało który w całej dyskografii, wielkość podstawowego zespołu Nicka Cave’a. To swoisty, przekrojowy „best of” przebogatego dorobku grupy, od „The Mercy Seat” po „Jack the Ripper”. Wspaniale zagrane. Pozycja więcej niż obowiązkowa. Piotr Metz

Nick Cave and the Bad Seeds „Live from the KCRW”

Mute

MUZYKA

Poezja wykluczonych

Kim jest Grzegorz Kaźmierczak? Znakomitym poetą, liderem legendarnej grupy Variété, która zaczynała w latach 80. Jego wiersze to najlepsze, co mogło się przydarzyć polskiej alternatywie w tamtym okresie: minimalistyczne, boleśnie dobitne, ale nieznośnie subtelne. Niestety, zespół długo nie mógł wydać płyty: demo z piosenkami zarejestrowanymi w drugiej połowie lat 80. zostało skradzione, a kolejna okazja nadarzyła się dopiero w 1993 r. Album „Variete” miał już jednak bardziej jazzowe niż zimnofalowe oblicze – podobnie zresztą jak najnowsza płyta grupy „Piosenki kolonistów”. Ponure, triphopowe tło, pojękiwania funkującego basu i gitary, nerwowy, współczesny puls są zasłoną z dźwięków dla świetnych, rekapitulacyjnych tekstów Kaźmierczaka. Z Variété opadł już zimnofalowy kurz, dlatego ta płyta będzie bardzo dobrym początkiem przygody z zespołem dla tych, którzy pierwszy raz o nim usłyszą. Anna Gromnicka

VariÉtÉ „Piosenki kolonistów”

2-47 Records

KSIĄŻKA

Gdy tata zmyśla

Mama wyjeżdża na ważną konferencję, a tata zostaje z dziećmi – to wciąż grozi poważnym chaosem w rodzinie. Może np. okazać się rano, że nie ma mleka do ukochanych chrupek. Tata pospiesznie wychodzi do sklepu i... bardzo długo nie wraca. W końcu – co trwa całe wieki – przynosi obiecany karton mleka i zaczyna łgać jak z nut na temat rzekomych przyczyn swojego spóźnienia. A tata potrafi zmyślać jak mało kto, w końcu nazywa się Neil Gaiman. W grę wchodzą śluzowaci obcy, tajemniczy stegozaur w balonie, pętla czasowa, azteccy bogowie, galaktyczna policja i mnóstwo poczucia humoru. Ja w każdym razie bawiłem się jak dziecko. Piotr Kofta

Neil Gaiman „Na szczęście mleko...” ilustr. Chris Riddell przeł. Piotr W. Cholewa

Galeria Książki 2013

KSIĄŻKA

Zasłona milczenia

Z obozu prowadzonego przez podejrzaną sektę, której założyciel, jak twierdzi, pozostaje w bezpośrednim kontakcie z Chrystusem, znika bez śladu 12-letnia dziewczynka. Okoliczności tego zniknięcia są podejrzane – policja dostaje anonimowe zgłoszenie, ale sekciarze twardo utrzymują, że nikt im nie ubył. Poza tym wyniośle milczą – wezwany na miejsce komisarz Van Veeteren będzie musiał jakoś przełamać tę barierę nieufności. Håkan Nesser lubi pytania wykraczające poza typową kryminalną intrygę: w „Komisarzu i ciszy” uważnie przygląda się zarówno totalitarnemu sposobowi myślenia, jak i społecznej swobodzie piętnowania inności. Piotr Kofta

HÅkan Nesser „Komisarz i cisza” przeł. Elżbieta Ptaszyńska-Sadowska

Czarna Owca 2013

Top 10 kino

1. „Igrzyska śmierci: W pierścieniu ognia”

reż. Francis Lawrence

Forum Film Poland

2. „Ratujmy Mikołaja”

reż. Leon Joosen, Aaron Seelman

Kino Świat

3. „Last Vegas”

reż. John Turteltaub

Monolith FIlms

4. „Adwokat”

reż. Ridley Scott

Imperial Cinepix

5. „Rysiek Lwie Serce”

reż. Manuel Sicilia

Monolith Films

6. „Thor: Mroczny świat”

reż. Alan Taylor

Disney

7. „Kapitan Phillips”

reż. Paul Greengrass

UIP

8. „Wyścig”

reż. Ron Howard

ITI Ciemna

9. „Don Jon”

Joseph Gordon Levitt

Best Film

10. „Płynące wieżowce”

reż. Tomasz Wasilewski

Film point Group /AEP

Top 10 muzyka

1. „9893”

Dawid Kwiatkowski

My Music/Sony Music PL

2. „Kometa – The Best of Nohavica”

Jaromir Nohavica

Magic Records/Universal Music PL

3. „Propejn”

VNM

Prosto/Olesiejuk

4. „Jestem...”

Bednarek

Lou&Rocked Boys/Rockers Publishing

5. „Violetta: Hoy somos más”

Muzyka filmowa

Universal/Universal Music PL

6. „The Marshall Mathers LP 2”

Eminem

Interscope/Universal music PL

7. „Remembering Nina & Abbey”

Aga Zaryan

Centrala Management/ Parlophone Music PL

8. „Polska”

Możdżer/ Danielsson/Fresco

Możdżer/Outside Music

9. „Teraz”

Te-Tris, Pogz

Aptaun/Olesiejuk

10. „Renovatio”

Edyta Bartosiewicz

EBA/Parlophone Music Poland

Top 10 książki

1. „Inferno”

Dan Brown

Wydawnictwo Sonia Draga

2. „Sezon burz”

Andrzej Sapkowski

SUPERNOWA – Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA

3. „Moje lata w Top Gear”

Jeremy Clarkson

Wydawnictwo Insignis

4. „Szczęście w cichą noc”

Anna Ficner- -Ogonowska

Społeczny Instytut Wydawniczy Znak

5. „Ręka”

Henning Mankell

Wydawnictwo W.A.B.

6. „Perfekcyjna pani domu. Poradnik”

Małgorzata Rozenek

Wydawnictwo Pascal

7. „Moje wypieki i desery”

Dorota Świątkowska

Egmont Polska Sp. z o.o.

8. „Zezia, Giler i Oczak”

Agnieszka Chylińska

Wydawnictwo Pascal

9. „Anioł w kapeluszu”

Monika Szwaja

Wydawnictwo Sol

10. „Szamo”

Krzysztof Stanowski

Buchmann Sp. z o.o.