Kalejdoskop kulturalny

SZTUKA

Ciało, które uwiera

Nagie kobiece ciało, a na nim kościotrup unoszony przez oddech – to „Akt ze szkieletem” Mariny Abramović. Ludzki organizm, kości i to, co w środku – dusza. Do takiej nienamacalnej materii w swoich rozważaniach nawiązuje francuski filozof Jean-Luc Nancy, którego książki posłużyły za inspirację do wystawy „Corpus”. Z ciałem wiąże się przyjemność, a więc m.in. seks. A także nieczystość, jak w pracy Sary Lucas, w której przypominające nogi wypchane rajstopy to rury kanalizacyjne. Ciało to też starzenie się i umieranie. Ale od tego wolimy odwracać wzrok. Dlatego przy pracy „Obrzędy intymne” Zbigniewa Libery zatrzymują się nieliczni. To film pokazujący karmienie, przewijanie, mycie starej kobiety. Ku śmierci prowadzi nas też godzinne wideo Dominika Lejmana, konfrontujące nas z upływającym czasem m.in. przez zamieszczony na ekranie minutnik. Pokazane w skrócie perspektywicznym nieruchome, nagie zwłoki mężczyzny są nawiązaniem do renesansowego obrazu „Martwego Chrystusa” Andrei Mantegni. Nie mniej wstrząsający jest film Jacka Malinowskiego „HalfAWoman”, pokazujący wykonującą codzienne czynności kobietę pozbawioną nóg. Ruchomy korpus w pierwszej chwili sprawia wrażenie tworu niepełnego, ale w tym, co mówi chora na zespół degeneracji miednicy bohaterka, nie ma nic niekompletnego – choć brak jej połowy ciała, ma wszystkie potrzeby i pragnienia „pełnego” człowieka. O pewnego rodzaju niekompletności traktuje też wideo Vanessy Beecroft. „Żywa rzeźba” składa się z kilkudziesięciu nagich kobiet ubranych jedynie w cieliste pończochy. Podczas wernisażu artystka zestawiła je z dobrze ubraną publicznością, która nieodzianą watahę traktuje jak eksponat. Wystawa ma szanse zdetonować spory ładunek emocji. Anna Maziuk

„CORPUS”, ZACHĘTA, WARSZAWA, DO 19 PAŹDZIERNIKA

KSIĄŻKA

Mordercy i ludzie sukcesu

Czy jesteś psychopatą? Najprostszym narzędziem, jakie oferuje współczesna psychiatria, by to sprawdzić, jest „Skala obserwacyjna skłonności psychopatycznych” Hare’a – jeśli w serii odpowiedzi na 20 pytań osiągniesz ponad 30 punktów, jesteś psychopatą. Płytkim emocjonalnie, zadufanym w sobie, rozwiązłym seksualnie. Potencjalnym bandziorem albo... wybitnym politykiem. Tylko czy to naprawdę takie proste? Brytyjczyk Jon Ronson postanowił sprawdzić, gdzie leży granica między normalnością a szaleństwem, między codziennym życiem a diagnozami psychiatrów, między realną chorobą a interesami koncernów farmaceutycznych. Tak zaczyna się dziennikarskie śledztwo – pasjonujące i przekomiczne – śladem psychopatów i psychopatii, będące w gruncie rzeczy śledztwem w sprawie tego, co dzisiejszy świat uważa za „normalność”. Dość powiedzieć, że te kryteria są dość płynne i mocno zależą od społecznego statusu. Piotr Kofta

JON RONSON, „CZY JESTEŚ PSYCHOPATĄ?”, PRZEŁ. KATARZYNA DUDZIK, INSIGNIS 2014

TEATR

Mam grać?

Teatry Krystyny Jandy i Marii Seweryn mają duże szczęście do odkrywania nieznanych jeszcze tekstów drama tycznych mających szansę na status kolejnego teatralnego evergreena. Wprawdzie „Uwaga... publiczność!” Frédérica Sabrou nie jest niczym oryginalnym, przedstawień o teatrze i aktorach tylko w ostatnim sezonie mieliśmy co najmniej kilka, ale Sabrou, sam będąc reżyserem i dyrektorem cenionej we Francji grupy teatralnej, dotyka tej „UWAGA... publiczność!” w Och-Teatrze tematyki z wyjątkową trafnością skojarzeń. W „Uwaga... publiczność!” aktorzy stają przed dylematem, czy mają wystąpić dla widowni złożonej z ultraprawicowych kryptofaszystów. Za panem Czesiem z „Kabareciku Olgi Lipińskiej” mogliby powtórzyć: „Mam grać?”, ale jeśli tak, to za jaką cenę? Co powinno być w tej sytuacji argumentem: zawodowa powinność czy poglądy polityczne? Decyzja wcale nie jest prosta, chodzi o poważny dylemat moralny. Mamy przecież w pamięci przetrącone biografie polskich artystów, którzy w czasie wojny nie byli wcale aparatczykami, tylko chcieli realizować się zawodowo. Sztuka Frédérica Sabrou jest jednak komedią, nie ciężkim moralitetem, wielkie pytania pozostaną bez satysfakcjonującej odpowiedzi. Chodzi o typowy teatr środka, zrobiony zawodowo i zagrany z wdziękiem. Aktorzy w przedstawieniu Edwarda Wojtaszka (także autora tłumaczenia) są tragiczni i tragikomiczni, jak w życiu. Rozpięci pomiędzy wyrafinowaniem tekstu wygłaszanego ze sceny, przyziemnością skojarzeń własnych oraz wybujałymi oczekiwaniami ze strony widzów, baraszkują z własnym życiem, jakby było sceną albo planem filmowym: jednego dnia filozof, drugiego klozetowy. Jak twierdzi Sabrou, najlepszym remedium na tę emocjonalną schizofrenię są poczucie humoru i zbawienny dystans. Rzecz przydatna nie tylko w aktorskim fachu. Łukasz Maciejewski

„UWAGA... PUBLICZNOŚĆ!”, REŻ. EDWARD WOJTASZEK, OCH-TEATR, WARSZAWA

TVP

Sztuka wywiadu

W DWÓJKOWYM CYKLU KOCHAM KINO świetny, polityczny „Frost/Nixon”. Ron Howard zrekonstruował rozbity na cztery dni, legendarny wywiad dziennikarza z byłym prezydentem USA. Choć cały film jest intensywną rozmową, ogląda się go w absolutnym napięciu. Także dzięki znakomitym rolom Franka Langelli i Martina Sheena.

DVD Z „WPROST”

Pompeje i Vegas

W PRZYSZŁYM TYGODNIU „WPROST” można kupić z dwoma filmami na DVD. „Pompeje” są spektakularnym kinem historycznym, którego akcja zaczyna się tuż przed wybuchem wulkanu. Kataklizm Paul W.S. Anderson ukazuje przez pryzmat historii miłosnej niewolnika i córki bogatego Rzymianina. „Last Vegas” zaś to komedia z Michaelem Douglasem, Robertem De Niro, Morganem Freemanem, Kevinem Kline’em grającymi przyjaciół świętujących wieczór kawalerski jednego z nich.

FILM

Rysując abstrakcję

Jeszcze nie wszystko z tego filmu rozumiem, ciągle do niektórych fragmentów wracam, przesłuchuję na nowo – opowiada mi Michel Gondry o swoim najnowszym „Czy Noam Chomsky jest wysoki czy szczęśliwy?”. Jeden z najbardziej szalonych współczesnych reżyserów postanowił zrobić wywiad ze słynnym lingwistą. Pyta go o wszystko – pierwsze wspomnienie, zmarłą niedawną żonę, ale – przede wszystkim – o detale jego teorii. – Fascynuje mnie neurobiologia – mówi Gondry. – To, jak działa ludzki umysł. Poza tym lubię, jak ktoś mi coś tłumaczy. Przed pójściem spać włączam na YouTube filmiki o czarnych dziurach. Wysłuchuję opowieści astrofizyków, którzy opisują działanie wszechświata. Co za relaks!

Nie mniej ważne niż wypowiedzi profesora są tu animacje. Bo wszystko, co Chomsky mówi, Gondry rysuje. Kilkoma kolorami, jak z dziecięcego piórnika, ilustruje wykład. Puszcza wodze fantazji, płynąc z kolejnymi, abstrakcyjnymi pojęciami naukowca. Film staje się opowieścią o zderzeniu dwóch sposobów odbierania świata. Spotykają się tu dojrzałość 84-letniego uczonego i dziecięca ciekawość reżysera, wiedza i wyobraźnia, świadoma precyzja doboru słów lingwisty i rozbrajający angielski Francuza. – Ostatecznie ta nieporadność mi pomogła. Noam dokładniej mi wszystko tłumaczył – śmieje się Gondry. „Czy Noam Chomsky jest wysoki czy szczęśliwy?” to zaskakujący dokument. Jest czymś więcej niż wykładem teorii myśliciela. Staje się opowieścią o dwóch ludziach i ich pragnieniu zrozumienia świata. Krzysztof Kwiatkowski

„CZY NOAM CHOMSKY JEST WYSOKI CZY SZCZĘŚLIWY?”, REŻ. MICHEL GONDRY, AGAINST GRAVITY

FILM

Zderzenia

„MAŁE STŁUCZKI” TO OPOWIEŚĆ O ŻY- CIOWYCH ROZBITKACH. Samotnych ludziach, którzy nie bardzo mają pomysł na siebie i nieporadnie, po omacku szukają swojego miejsca. Nie każdy zaakceptuje surrealny humor i styl opowiadania Aleksandry Gowin i Ireneusza Grzyba. Ale dobrze, że coraz częściej pojawiają się w Polsce twórcy, którzy szukają własnego języka, by mówić o rzeczywistości, i udowadniają, że kino niezależne nie musi być amatorskie. Krzysztof Kwiatkowski

„MAŁE STŁUCZKI”, REŻ. ALEKSANDRA GOWIN, IRENEUSZ GRZYB, ALTER EGO PICTURES

Fiński lew

MUSKULARNY FACET POZNAJE W BARZE BLONDYNKĘ. Wpadają sobie w oko. Tyle że nowy narzeczony kobiety jest neonazistą, a jej synek z poprzedniego związku – czarnoskórym muzułmaninem. W „Sercu Lwa” Dome Karukoski opowiada o oswajaniu lęku przed obcością i odwadze w przyznaniu się do błędu. To może chwilami za prosty, ale szlachetny film. Z ciekawie zarysowanym tłem współczesnej Finlandii i humorem, który rozładowuje patos. Krzysztof Kwiatkowski

„SERCE LWA”, REŻ. DOME KARUKOSKI, AURORA FILMS

MUZYKA

Dobry pop

DEBIUT PŁYTOWY ARIANY GRANDE, gwiazdy disneyowskich seriali, należy przyjmować z równą rezerwą co zmagania z coverowym repertuarem laureatów telewizyjnych castingów. Jednak w obu przypadkach czasem pojawia się taki Dawid Podsiadło. Tak też jest z obdarzoną przez naturę fantastycznym głosem Arianą. Naturalna, bez wymyślonego przez speców wizerunku niegrzecznej dziewczynki. Bardzo dobra, nowoczesna muzyka pop. Piotr Metz

ARIANA GRANDE, „MY EVERYTHING”, UNIVERSAL

Wielogłos

THE NEW PORNOGRAPHERS jest jednym z niewielu zespołów, który w składzie ma aż trzech równorzędnych śpiewających – każdy zupełnie inaczej – songwriterów, nie mówiąc już o czterech płomiennowłosych muzykach. Są supergrupą. I dowodem, że suma części może dać więcej niż pojedyncze składowe. Piotr Metz

THE NEW PORNOGRAPHERS, „BRILL BRUISERS”, MATADOR

KSIĄŻKA

Okrutne piękno

ISTNIELI I ISTNIEJĄ BIALI AFRYKANIE. Na przykład rodzina pisarki Alexandry Fuller. Można nazwać tych ludzi sentymentalnymi niedobitkami po kolonializmie, ale po lekturze „Rozmów pod drzewem zapomnienia” nie będzie to już takie proste. Autobiograficzna opowieść Fuller, świetna literacko, zarazem zabawna i tragiczna, skupia się na postaci jej matki, „Nicoli Fuller z Afryki Środkowej”, kobiety pełnej romantycznej fantazji równoważonej osobliwym ekscentryzmem. To historia o fascynacji Afryką i straszliwej cenie, jaką trzeba było za tę miłość zapłacić. O raju, który zawsze istnieje w pakiecie z piekłem. Piotr Kofta

TOP 10 KINO

1. „Wakacje Mikołajka”

reż. Laurent Tirard

KINO ŚWIAT

2. „Lucy”

reż. Luc Besson

UIP

3. „Dzwoneczek i tajemnica piratów”

reż. Peggy Holmes

DISNEY

4. „Dawca pamięci”

reż. Phillip Noyce

KINO ŚWIAT

5. „Barbie i tajemnicze drzwi”

reż. Karen Lloyd

UIP

6. „Magia w blasku księżyca”

reż. Woody Allen

KINO ŚWIAT

7. „Sekstaśma”

reż. Jake Kasdan

UIP

8. „Strażnicy galaktyki”

reż. James Gunn

DISNEY

9. „Samoloty 2”

reż. Roberts Gannaway

DISNEY

10. „Niezniszczalni 3”

reż. Patrick Hughes

MONOLITH FILMS

TOP 10 MUZYKA

1. „Empik Jazz Club: Louis Armstrong”

Louis Armstrong

MAGIC RECORDS / UNIVERSAL MUSIC PL

2. „Wracam do domu”

Damian Syjonfam

LOU&ROCKED BOYS / ROCKERS PUBLISHING

3. „Mini World”

Indila

UNIVERSAL MUSIC PL

4. „Jestem...”

Bednarek

LOU&ROCKED BOYS / ROCKERS PUBLISHING

5. „Reversal”

Pokahontaz

MAXFLOREC / MYSTIC PRODUCTION

6. „Składam się z samych powtórzeń”

Artur Rojek

KAYAX / AGORA

7. „Dadadam”

Perfect

POLSKIE RADIO / WARNER MUSIC PL

8. „Comfort and Happiness”

Dawid Podsiadło

SONY MUSIC PL

9. „My Everything”

Ariana Grande

REPUBLIC RECORDS / UNIVERSAL MUSIC PL

10. „Z całych sił”

Grzegorz Hyży & Tabb

GORGO / SONY MUSIC PL

TOP 10 KSIĄŻKI

1. „Zbuntowani”

C.J. Daugherty

WYDAWNICTWO OTWARTE

2. „Dzielnica Obiecana. Uniwersum Metro 2033”

Paweł Majka

INSIGNIS WYDAWNICTWO

3. „Jedyna”

Kiera Cass

JAGUAR

4. „Dary anioła. Tom 6. Miasto niebiańskiego ognia”

Cassandra Clare

MAG WYDAWNICTWO

5. „Wyspa na prerii”

Wojciech Cejrowski

ZYSK I S-KA WYDAWNICTWO

6. „Samotność Portugalczyka”

Iza Klementowska

WYDAWNICTWO CZARNE

7. „Przystań Julii”

Katarzyna Michalak

SPOŁECZNY INSTYTUT WYDAWNICZY ZNAK

8. „Władca liczb”

Marek Krajewski

SPOŁECZNY INSTYTUT WYDAWNICZY ZNAK

9. „Dziewczyny z powstania”

Anna Herbich

SPOŁECZNY INSTYTUT WYDAWNICZY ZNAK

10. „Głosy Pamano”

Jaume Cabré

MARGINESY WYDAWNICTWO