Wyspa skarbów

Podatek od dochodów osobistych za 1998 r. zapłacimy według nowej, obniżonej skali podatkowej: 19, 30 i 40 proc. Zwaloryzowane limity wynoszą 25 252 zł (górna granica dochodu obciążonego dziewiętnastoprocentowym podatkiem, pomniejszonym o 336,6 zł) i 50 504 zł. Od nadwyżki mieszczącej się między tymi limitami płacimy 30 proc. podatku. Nadwyżka od dochodu przekraczającego 50 504 zł opodatkowana jest w wysokości 40 proc. Ostatnie miesiące przyniosły podatnikom sporo stresów. Ci, którzy planowali budowę domu, niepokoili się o przyszłość tzw. dużej ulgi budowlanej. Obawy nie ominęły również osób chętnie korzystających z dobrodziejstw tych rozwiązań ustawy podatkowej, które pozwalają na odpisanie od dochodu rent i stypendiów. Ulgi te miały zniknąć w przyszłym roku. Dziś wiemy jednak, że zasadnicza konstrukcja ulg i odliczeń będzie w tym i w przyszłym roku taka sama jak w 1997 r. Trybunał Konstytucyjny przesądził też, że inwestycje budowlane rozpoczęte przed 1997 r. będą rozliczane po staremu, tak więc wydatki odliczamy od dochodu, a nie od podatku. Szansę na tytuł hitu podatkowego 1998 r. mają zaś prywatnie fundowane stypendia.


Domy, mieszkania, remonty
1. Tak zwana duża ulga budowlana, przysługująca na budowę domu, kupno mieszkania od inwestora bądź wkład budowlany do spółdzielni mieszkaniowej, funkcjonuje od 1997 r. jako odliczenie od podatku. Możemy z tego tytułu odpisać 19 proc. wydatków, nie więcej jednak niż 19 285 zł. Jeśli inwestycję rozpoczęliśmy przed 1997 r., odliczyć możemy od dochodu 101 500 zł.

2. Od podatku odliczyć też można 19 proc. wydatków poniesionych na wykupienie na własność mieszkania spółdzielczego (do wysokości 19 285 zł).

3. Ulga przysługuje nam, jeśli rozbudowaliśmy własny dom lub wyremontowaliśmy i zaadaptowaliśmy strych na potrzeby mieszkaniowe. Odliczamy 19 proc. poniesionych kosztów - maksymalnie do 19 285 zł. Wszystkie wydatki wymagają udokumentowania rachunkami od płatników podatku VAT.

4. Od podatku można też odliczyć 19 proc. wydatków na zakup działki budowlanej. Ulga ta przysługuje tylko raz w okresie obowiązywania ustawy. Do ceny działki doliczyć można opłatę notarialną, koszt wyceny itp.

5. Oszczędzający w kasie mieszkaniowej odliczyć mogą od podatku 30 proc. wpłaconej kwoty, nie więcej jednak niż 6090 zł.

6. Spłata kredytów zaciągniętych przez spółdzielnie mieszkaniowe przed 31 maja 1992 r. pozwala odliczyć od dochodu przed opodatkowaniem 19 proc. wpłaconych kwot, nie więcej jednak niż 101 500 zł.

7. Również od dochodu przed opodatkowaniem odliczyć można wydatki poniesione na budowę domów z mieszkaniami na wynajem. W budynku musi być co najmniej pięć takich mieszkań. Za każde z nich odpisać można do 101 500 zł.

8. Remontujący mieszkanie lub dom odliczyć mogą od podatku 19 proc. kosztów (minimalny wydatek uprawniający do odpisu wynosi 245 zł). Obowiązują na te cele trzyletnie limity: na remont domu - do 2457 zł, na remont mieszkania - 2047,5 zł. Ulgę można nieco powiększyć (o 409,5 zł), przeznaczając dodatkowe pieniądze na remont instalacji i urządzeń gazowych.


Szkoła oszczędności
9. Na zakup przyrządów i pomocy naukowych (w tym wydawnictw fachowych i programów komputerowych) odliczyć można od podatku 19 proc. wydatków, nie więcej niż 256,5 zł. Ulga przysługuje tylko osobom zatrudnionym na etacie. Kupione przyrządy i pomoce muszą być związane z wykonywaną pracą. Zakupy dokumentujemy fakturami VAT lub rachunkami uproszczonymi (wyjątek stanowią wydawnictwa fachowe - tu wystarczy paragon z imieniem, nazwiskiem i adresem podatnika). Pełen wykaz "ulgowych" przedmiotów znajduje się w rozporządzeniu ministra edukacji narodowej, opublikowanym w "Dzienniku Ustaw" z 30 grudnia1996 r.

10. Na dokształcanie i doskonalenie zawodowe odliczyć można 19 proc. wydatków - nie więcej niż 256,5 zł. Dokształcanie musi być związane z wykonywanym zawodem.

11. Na koszty nauki w szkołach wyższych odliczyć można od podatku również 19 proc. wydatków, nie więcej niż 450 zł. Jeśli pracujemy i sami płacimy za studia, ulga przysługuje nam do ukończenia 35 lat. Gdy zaś opłacamy naukę dziecka, wolno nam dokonywać tego odliczenia, jeśli nie ukończyło ono 25 lat.

12. Wydatki poniesione na czesne za naukę dzieci w szkołach prywatnych lub tzw. społecznych odliczamy od podatku do wysokości 757,56 zł na każde dziecko (również 19 proc. kosztów). Wzorem lat ubiegłych wielu podatników rozszerza tę ulgę, składając darowiznę na rzecz fundacji działającej przy szkole. Formalnie korzysta się więc z dwóch ulg. Odliczając pieniądze od podatku, warto się upewnić, czy placówka ma uprawnienia szkoły publicznej. To warunek konieczny do dokonania tego odpisu.

13. Od podatku odliczamy też 19 proc. faktycznych kosztów dojazdu dzieci do szkół (publicznych i prywatnych) pod warunkiem, że położone są one poza miejscem naszego zamieszkania. Dzieci dojeżdżające do szkoły w tym samym mieście, nawet z jednego krańca na drugi, są pozbawione tego przywileju.


Leczenie z głową
14. Od podatku odliczyć możemy 19 proc. wydatków poniesionych na leczenie, gdy korzystamy z usług prywatnych dentystów, lecznic, na własny koszt wykonujemy zdjęcia rentgenowskie, badania krwi itp. Limit wynosi 252,52 zł. Ponieważ kwota odliczeń jest niewielka, warto - podobnie jak w wypadku ulgi na czesne w szkole - powiększyć ją o darowiznę przeznaczoną na przykład na fundację działającą przy lecznicy.

15. Osoby niepełnosprawne (zakwalifikowane do jednej z trzech grup inwalidzkich lub pobierające rentę z tytułu niezdolności do pracy), względnie utrzymujący niepełnosprawnych najbliżsi krewni, mogą odliczyć od dochodu niektóre wydatki na cele rehabilitacyjne. Ulga ta może być także wykorzystana na przystosowania mieszkania do potrzeb inwalidów. Wydatki nie są limitowane, powinny być jednak udokumentowane za pomocą rachunków.

16. Można odpisać wydatki przeznaczane na opłacanie przewodników ludzi niewidomych należących do I lub II grupy inwalidztwa i osób o niepełnosprawnych narządach ruchu (I grupa inwalidztwa), utrzymanie psa przewodnika (I lub II grupa), a także używanie samochodu osobowego stanowiącego własność osoby niepełnosprawnej (I lub II grupa) albo podatnika, który ma ją na utrzymaniu. Limit wydatków w każdym z tych wypadków wynosi 1350 zł.

17. Ulga przysługuje także na zakup lekarstw dla osób niepełnosprawnych. Nie ma tu górnego limitu, ustalono natomiast dolną granicę - 90 zł. Odpisać można nadwyżkę, którą obliczamy, odejmując 90 zł od wyłożonej na ten cel sumy. Aby korzystać z odliczenia, trzeba mieć zaświadczenie od lekarza specjalisty o konieczności przyjmowania zakupionych leków.

Darowizny, renty, stypendia
18. Darowizny przekazywane osobom fizycznym nie są już objęte ulgą podatkową. W dalszym ciągu możemy jednak odpisać kwoty w wysokości do 15 proc. dochodu przed opodatkowaniem podarowane na cele oświatowe (na przykład fundacjom powołanym przez prywatne szkoły). Od podatku odliczyć możemy również darowizny przekazane fundacjom przy prywatnych lecznicach. Zgodnie z zapisem ustawy, piętnastoprocentowy odpis przysługuje też z tytułu darowizn na rzecz instytucji mających osobowość prawną, przekazywanych na cele naukowe, kulturalne, kultury fizycznej i sportu, rehabilitacji społeczno-zawodowej inwalidów, a także na wspieranie budowy dróg i sieci telekomunikacyjnej na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wodę.

19. Do 10 proc. dochodu podarować możemy różnym instytucjom na cele religijne, charytatywne, bezpieczeństwo publiczne i obronę narodową, ochronę środowiska, a także wspomagając budowę strażnic jednostek obrony przeciwpożarowej. Łączna wartość odpisów z racji darowizn nie może jednak przekroczyć 15 proc.

20. Od dochodu mamy prawo odliczyć kwoty przeznaczane na wypłacanie drugiej osobie renty. Wartość tego świadczenia nie ma limitu, nie jest również ograniczony krąg osób, z którymi można zawrzeć umowę renty. Urzędy skarbowe będą jednak kwestionować odliczanie od dochodu świadczeń krewnym, wobec których istnieje obowiązek alimentacyjny (rodzicom, małżonkom, dzieciom, które nie mają stałego źródła dochodów). Przekazanie renty wymaga z oczywistych względów umowy pisemnej. Zdaniem większości prawników, umowa taka nie musi mieć formy aktu notarialnego. Kwota renty stanowi jednak dochód "rentobiorcy", podlegający opodatkowaniu.

21. Korzysniejsze od prywatnych rent są prywatnie fundowane stypendia - nie płaci od nich podatku ani fundator, ani stypendysta. Także tutaj nie ma potrzeby sporządzania aktu notarialnego, wystarczy zwykła umowa. Resort finansów nie zajął dotychczas oficjalnego stanowiska w sprawie stypendiów, choć w różnych nieoficjalnych wypowiedziach urzędnicy starają się zniechęcić podatników, dowodząc, że stypendium to nic innego jak darowizna. Twierdzenia te nie mają jednak rangi przepisu.

22. W pełnej wysokości odliczamy od dochodu wartość rent i alimentów (z wyjątkiem świadczeń na dzieci), wypłacanych z tytułu wyroku sądowego, a także emerytury, renty lub zasiłku z ubezpieczenia społecznego, nienależnie pobranych i podlegających zwrotowi.


Giełda bez obciążeń
23. Podejmując decyzje o lokowaniu pieniędzy, pamiętajmy, że odsetki od wpłat oszczędnościowych w bankach, a także odsetki i premie od obligacji skarbu państwa stanowią dochód wolny od podatku. Nie zapłacimy podatku również od dochodów osiąganych na giełdzie oraz od zysków ze sprzedaży świadectw udziałowych programu Narodowych Funduszy Inwestycyjnych.

24. Skorzystamy z "dobrodziejstwa" inflacji, zgłaszając do urzędu skarbowego wniosek o zaniechanie poboru zaliczek podatkowych, jeśli wcześniej uszczupliliśmy nasze dochody, przeznaczywszy odpowiednie kwoty na budowę domu lub darowizny, renty i stypendia.


Na własny rachunek
25. Osoby świadczące różne usługi w ramach umów zleceń lub umów o dzieło mogą zmniejszyć swe obciążenia podatkowe, zakładając jednoosobowe firmy - podmioty gospodarcze. Korzyści wynikają tu z możliwości odliczenia od podatku (obliczanego na ogólnych zasadach) kosztów ponoszonych w związku z tą działalnością. Możemy płacić wówczas niższą stawkę na ZUS, a na przykład samochód wziąć w leasing opłacany ze środków firmy. Prowadząc firmę jednoosobową, opłaca się zamienić na jej siedzibę własne mieszkanie lub jego część. Wliczamy w ten sposób w koszty - proporcjonalnie do wielkości powierzchni zajmowanej przez firmę - część opłat za czynsz, energię elektryczną i centralne ogrzewanie. Do kosztów dodajemy również wydatki związane z używaniem na potrzeby firmy własnego samochodu i telefonu. Rozliczamy też delegacje służbowe. 0,25 proc. wartości przychodu możemy przeznaczyć na wydatki reprezentacyjne.

26. Od podstawy opodatkowania odliczamy - w pełnej wysokości - składki na rzecz organizacji, do których przynależność jest obowiązkowa (samorząd adwokacki, lekarski itp.). Odliczamy je pod warunkiem, że nie zostały wcześniej zaliczone do tzw. kosztów uzyskania przychodów.

27. Jeśli prowadzimy działalność gospodarczą i przez trzy lata szkolimy ucznia szkoły zawodowej, możemy odliczyć od podatku sumę równą dziesięciokrotnemu najniższemu wynagrodzeniu z grudnia poprzedniego roku. Decyzję w tej sprawie podejmuje urząd skarbowy.

28. Udziałowcy i członkowie rad nadzorczych spółek, a jednocześnie pracownicy tych firm, starają się z reguły tak kształtować swoje dochody z racji wykonywania pracy, by nie przekroczyć I progu podatkowego. Pozostała część wynagrodzenia przybiera formę dywidendy lub udziału w zyskach, które opodatkowane są jednolitą stawką 20 proc.

29. Tym, którzy osiągają bardzo szybko najwyższy próg podatkowy (40 proc.), opłaca się natomiast często zmieniać pracę. W każdym nowym miejscu zaliczka na podatek dochodowy potrącana jest bowiem od nowa (od najniższego progu). W ten sposób korzystamy z wynikających z inflacji dobrodziejstw odroczenia płatności podatków.

30. Warto pamiętać, że wysokość podatku zależy od struktury świadczeń, jakie otrzymujemy od zatrudniającej nas firmy. Jeśli na przykład pracodawca gotów jest przeznaczyć na nasze wynagrodzenie 1500 zł, to zatrudniwszy nas na etacie, zapłaci składkę na ZUS w wysokości 500 zł, a na naszą pensję pozostanie 1000 zł. Odliczając zaliczkę na podatek dochodowy, otrzymamy netto 800 zł. Jeśli przedsiębiorca zatrudni nas na etacie za 370 zł, składka na ZUS wyniesie ok. 130 zł. Pozostałe 1000 zł zagospodarować można w postaci: 200 zł ryczałtu za używanie własnego samochodu (tzw. kilometrówka wolna od podatku), 300 zł jako koszty różnych delegacji (wolne od podatku), a pozostałe 500 zł w ramach umowy o dzieło (opodatkowanej w wysokości 16 proc.). Łącznie dostaniemy na rękę ponad 1200 zł, czyli o 400 zł więcej.