To często zapomniany rozdział w historii Wielkiego Księstwa Litewskiego - wojna domowa na Litwie. Już od czasów Janusza Radziwiłła, w WKL pojawiały się głosy, które wskazywałby na to, że Litwa nie potrzebuje Korony i mogłaby poradzić sobie sama na arenie międzynarodowej. Po upadku rodu Radziwiłów, ich miejsce zajęli Pacowie, którzy kontynuowali ich politykę. Wtedy też w Wielkim Księstwie Litewskim zaczęły się wewnętrzne spory o to, kto powinien rządzić - ostatecznie władzę przejęli Sapiehowie i stali się "wrogami numer jeden" litewskiej szlachty i magnaterii. Zaowocowało to krwawą wojną domową, podczas której nie oszczędzano przeciwnika.
W drugiej połowie XVII wieku, miejsce Radziwiłłów jako najpotężniejszego rodu w Wielkim Księstwie Litewskim zajęli Pacowie. Ród Paców wykorzystał swoje bogactwo i przede wszystkim swoje opozycyjne nastawienie wobec króla (Jana III Sobieskiego), by wokół siebie zebrać sojuszników. Sobieski musiał zareagować na rosnącą siłę Paców, dlatego też, polski król zdecydował się poprzeć ród Sapiehów. W ten sposób, na najważniejszych stanowiskach w WKL Pacowie byli zastępowani Sapiehami.
Około 1684 r. po śmierci Michała Kazimierza i Krzysztofa Zygmunta Paców w Wielkim Księstwie Litewskim zaczęli rządzić Sapiehowie - Benedykt i Kazimierz. Pomimo wcześniejszego wsparcia od króla, Sapiehowie zdecydowali się kontynuować politykę Paców, która raczej oddalała aniżeli przybliżała WKL od Rzeczpospolitej.
Król Jan III Sobieski próbował znów interweniować w wewnętrzne sprawy Wielkiego Księstwa Litewskiego poprzez tworzenie opozycji dla Sapiehów, która skupiła się wokół biskupa wileńskiego Konstantego Brzostowskiego. Od roku 1694 w Wielkim Księstwie Litewskim rośnie napięcie pomiędzy stronnictwami króla i Sapiehów - doszło nawet do tego, że biskup Brzostowski ekskomunikował Kazimierza Sapiehę. W odpowiedzi na wykluczenie z Kościoła, magnat zebrał wojsko i wymusił na Brzostowskim zniesienie ekskomuniki.
Po śmierci Jana III Sobieskiego w 1696 r., na króla Rzeczypospolitej Obojga Narodów zostaje książe saski August II. Sapiehowie początkowo wspierali jego oponenta, księcia Conti, jednak później poparli Augusta II. Początki władzy Augusta II podobały się szlachcie litewskiej i polskiej - zwrócił Rzeczpospolitej ziemie zagrabione przez Turków (Podole) i obiecywał odzyskanie Inflant.
W tym samym czasie w Wielkim Księstwie Litewskim antagonizmy coraz bardziej się pogłębiały. Gdy Kazimierz Sapieha wraz z królem walczył z Turkami (w 1698 r.), inni magnaci postanowili osłabić pozycję Sapiehów i dokonali najazdów na ich dwory, oraz siedziby szlachty sympatyzującej z tym rodem. Palono i grabiono majątki na Żmudzi. Co więcej, gdy Kazimierz Sapieha wracał z Turcji, siły magnatów litewskich spotkały się z jego oddziałami pod Grodnem. Rozlew krwi powstrzymał król August II, który odprowadził do kompromisu między stronami. Od tamtego momentu wojsko saskie zaczęło stacjonować na Żmudzi i u granic Inflant.
Niestety, rozejm jaki udało się osiągnąć poprzez działania króla przetrwał niecałe 2 lata. W listopadzie 1700 roku na konfederacji w Olkienikach większość litewskiej szlachty wystąpiła przeciwko Sapiehom. Sytuację próbował uratować jeszcze biskup Brzostowski, który 17 listopada, skłonił konfederatów do tego, by przedstawili Sapiehom warunki rozwiązania konfliktu. Sapiehowie na warunki zawarte w ugodzie mieli odpowiedzieć, że "szabla rozstrzygnie ten spór najlepiej".
18 listopada doszło do bitwy pod Olkienikami, gdzie sprzymierzone wojska szlacheckie rozbiły siły Sapiehów. Zjednoczeni pod jednym sztandarem Wiśniowieccy, Radziwiłłowie, Pacowie i Ogińscy zebrali prawie 12 tys. pospolitego ruszenia. Sapiehowie wystawili od 3 do 4 tys. regularnego wojska. Początkowo pewni zwycięstwa Sapiehowie, ponieśli sromotną klęskę. Źródła podają, że podczas starcia zginęło około 4 tys. ludzi, z czego większa część z nich walczyła po stronie Sapiehów. W niewolę trafił Michał Sapieha koniuszy wielki litewski, który później został rozsiekany przez pijanych i wściekłych szlachciców w Olkienikach.
Po zwycięstwie konfederacji podzielili władzę w Wielkim Księstwie Litewskim: za wojsko odpowiedzialny (na dwa lata) był Michał Wiśniowiecki, a za skarbiec odpowiadali Grzegorz Ogiński i Michał Kazimierz Kociełło. Jednak bitwa nie rozsądziła ostatecznie konfliktu - Sapiehowie zaczęli szukać pomocy na cudzoziemskich dworach...
Źródło: "Polska anarchia" Paweł Jasienica
"Historia Litwy" Jurate Kiaupiene, Zigmantas Kiaupa, Albinas Kuncevicius
Około 1684 r. po śmierci Michała Kazimierza i Krzysztofa Zygmunta Paców w Wielkim Księstwie Litewskim zaczęli rządzić Sapiehowie - Benedykt i Kazimierz. Pomimo wcześniejszego wsparcia od króla, Sapiehowie zdecydowali się kontynuować politykę Paców, która raczej oddalała aniżeli przybliżała WKL od Rzeczpospolitej.
Król Jan III Sobieski próbował znów interweniować w wewnętrzne sprawy Wielkiego Księstwa Litewskiego poprzez tworzenie opozycji dla Sapiehów, która skupiła się wokół biskupa wileńskiego Konstantego Brzostowskiego. Od roku 1694 w Wielkim Księstwie Litewskim rośnie napięcie pomiędzy stronnictwami króla i Sapiehów - doszło nawet do tego, że biskup Brzostowski ekskomunikował Kazimierza Sapiehę. W odpowiedzi na wykluczenie z Kościoła, magnat zebrał wojsko i wymusił na Brzostowskim zniesienie ekskomuniki.
Po śmierci Jana III Sobieskiego w 1696 r., na króla Rzeczypospolitej Obojga Narodów zostaje książe saski August II. Sapiehowie początkowo wspierali jego oponenta, księcia Conti, jednak później poparli Augusta II. Początki władzy Augusta II podobały się szlachcie litewskiej i polskiej - zwrócił Rzeczpospolitej ziemie zagrabione przez Turków (Podole) i obiecywał odzyskanie Inflant.
W tym samym czasie w Wielkim Księstwie Litewskim antagonizmy coraz bardziej się pogłębiały. Gdy Kazimierz Sapieha wraz z królem walczył z Turkami (w 1698 r.), inni magnaci postanowili osłabić pozycję Sapiehów i dokonali najazdów na ich dwory, oraz siedziby szlachty sympatyzującej z tym rodem. Palono i grabiono majątki na Żmudzi. Co więcej, gdy Kazimierz Sapieha wracał z Turcji, siły magnatów litewskich spotkały się z jego oddziałami pod Grodnem. Rozlew krwi powstrzymał król August II, który odprowadził do kompromisu między stronami. Od tamtego momentu wojsko saskie zaczęło stacjonować na Żmudzi i u granic Inflant.
Niestety, rozejm jaki udało się osiągnąć poprzez działania króla przetrwał niecałe 2 lata. W listopadzie 1700 roku na konfederacji w Olkienikach większość litewskiej szlachty wystąpiła przeciwko Sapiehom. Sytuację próbował uratować jeszcze biskup Brzostowski, który 17 listopada, skłonił konfederatów do tego, by przedstawili Sapiehom warunki rozwiązania konfliktu. Sapiehowie na warunki zawarte w ugodzie mieli odpowiedzieć, że "szabla rozstrzygnie ten spór najlepiej".
18 listopada doszło do bitwy pod Olkienikami, gdzie sprzymierzone wojska szlacheckie rozbiły siły Sapiehów. Zjednoczeni pod jednym sztandarem Wiśniowieccy, Radziwiłłowie, Pacowie i Ogińscy zebrali prawie 12 tys. pospolitego ruszenia. Sapiehowie wystawili od 3 do 4 tys. regularnego wojska. Początkowo pewni zwycięstwa Sapiehowie, ponieśli sromotną klęskę. Źródła podają, że podczas starcia zginęło około 4 tys. ludzi, z czego większa część z nich walczyła po stronie Sapiehów. W niewolę trafił Michał Sapieha koniuszy wielki litewski, który później został rozsiekany przez pijanych i wściekłych szlachciców w Olkienikach.
Po zwycięstwie konfederacji podzielili władzę w Wielkim Księstwie Litewskim: za wojsko odpowiedzialny (na dwa lata) był Michał Wiśniowiecki, a za skarbiec odpowiadali Grzegorz Ogiński i Michał Kazimierz Kociełło. Jednak bitwa nie rozsądziła ostatecznie konfliktu - Sapiehowie zaczęli szukać pomocy na cudzoziemskich dworach...
Źródło: "Polska anarchia" Paweł Jasienica
"Historia Litwy" Jurate Kiaupiene, Zigmantas Kiaupa, Albinas Kuncevicius