Islamiści wygrywają we Francji. Houellebecq - prorok czy siewca nienawiści?

"Naprawdę pan powiedział, że islam jest najgłupszą z religii?” – zapytałem Michela Houellebecqa, odnosząc się do jego najsłynniejszego wywiadu udzielonego w 2001 r. pismu "Lire". "A nie jest?" – odpowiedział. Żadnych wykrętów, do jakich przyzwyczaiły nas znane postaci życia publicznego znad Wisły, że dziennikarze źle zrozumieli słowa, nie autoryzowali, że w sumie to nie o to chodzi, bo religia muzułmańska jest w porządku. "Naprawdę tak powiedziałem, bo tak uważam" – spuentował Houellebecq, nie przypadkiem nazywany największym skandalistą francuskiej literatury. Nie wiem, czy określenie "ironia losu” będzie w tym wypadku odpowiednie, ale pisarz zaczął mówić, że nieco skorygował swoją opinię na temat islamu w szczególnym dniu. 7 stycznia 2015 r. rano, gdy jego powieść "Uległość" trafiła na rynek, udzielił wywiadu w radiu. Opowiedział w nim, że po lekturze Koranu nie jest już tak radykalny w swoich sądach i porozumienie z muzułmanami nie wydaje mu się niemożliwe.

Rozstrzelana okładka

Kilka godzin później zamachowcy z imieniem Allaha na ustach weszli do redakcji tygodnika "Charlie Hebdo" i zastrzelili 12 osób za to, że pismo wydrukowało karykatury Mahometa. W wydanym tego dnia numerze magazynu na okładce była karykatura Michela Houellebecqa w stroju wróżki przewidującego: "w 2015 r. stracę zęby", a "w 2020 r. będę świętował ramadan". W ataku zginął przyjaciel pisarza i autor książki o nim – Bernard Maris. Sam Houellebecq dostał wtedy policyjną ochronę, przestał promować książkę i ukrył się na prowincji. Odpowiednie służby podejrzewały, że on też może stać się celem zamachu. I nie byłoby to bardzo zaskakujące. W końcu mówimy o człowieku, na którym psy wieszał nawet premier jego kraju Manuel Valls: "Francja to nie jest Michel Houellebecq. To nie jest nietolerancja, nienawiść, strach". A także o pisarzu nazywanym nie tylko nihilistą i reakcjonistą, ale też rasistą i ksenofobem nienawidzącym muzułmanów. Autor „Uległości” skomentował to w stylu charakterystycznym dla siebie. "Może i jestem islamofobem, ale moja fobia bierze się ze strachu, a nie z nienawiści" – powiedział brytyjskiemu "Guardianowi". A dopytywany, czy czuje się odpowiedzialny za zamachy, oświadczył w "Paris Review": "Odpowiedzialność mnie nie dotyczy. Książki mają bawić czytelników, a strach to jeden z najzabawniejszych tematów". Kontekstem tych wypowiedzi "jest, oczywiście, powieść "Uległość”, którą właśnie wydano w Polsce. Political-fiction rozgrywająca się w 2022 r., kiedy władzę we Francji przejmują islamiści.

Z tego, co działo się tuż po wydaniu książki, można by wnosić, że bestsellerowa powieść Houellebecqa (w kilka tygodni sprzedało się we Francji pół miliona egzemplarzy, dziś nakład w Europie przekroczył już 1,5 mln) jest antyislamska, ale nie jest to prawda. Wściekły atak pisarza wymierzony został we współczesną kulturę Zachodu, pełną gnuśności, schyłkową, pozbawioną oparcia w wartościach i religii. To zresztą w twórczości autora "Cząstek elementarnych" motyw przewodni. Najważniejsze przesłanie jego książek można krótko podsumować zdaniem: „cywilizacja europejska zdycha i dobrze jej tak”. Na tym tle muzułmanie pokazani są jako przedstawiciele kultury prężnej, rozwijającej się, pewnej siebie, a przez to niebezpiecznej dla upadającego Starego Kontynentu.

Bohaterem "Uległości" jest wykładowca uniwersytecki, literaturoznawca, specjalista od twórczości Jorisa-Karla Huysmansa, mało znanego poza granicami Francji pisarza. Ateisty, który wybrał katolicyzm, co ma tu pewne znaczenie (notabene jest to też ulubiony autor Houellebecqa). To z jego perspektywy obserwujemy przemianę, jaka zachodzi nad Sekwaną.

Poligamia nie jest taka zła

W drugiej turze wyborów prezydenckich w 2022 r. mierzą się szefowa Frontu Narodowego Marine Le Pen i fikcyjny kandydat Mohammed Ben Abbes z Bractwa Muzułmańskiego. W efekcie wszystkie siły polityczne starego porządku popierają umiarkowanego islamistę, który jest postacią charyzmatyczną i prawdziwym wizjonerem. Houellebecq nie oszczędza francuskich polityków, ośmiesza ich i karykaturuje. Na jego czarnej liście czołowe miejsca zajmują prezydent Hollande, Francois Bayrou (obu dostaje się szczególnie mocno), premier Valls, a także Nicolas Sarkozyi mniej u nas znani liderzy partyjni. Warto dodać, że elekcji towarzyszą akty przemocy, których media stosujące autocenzurę nie pokazują. Są ofiary śmiertelne, napaści, podpalenia. Prawdopodobnie odpowiedzialni za nie są prowokatorzy z obu stron politycznej barykady: młodzi, radykalni islamiści i równie zacietrzewieni identaryści, broniący francuskiej tożsamości przed imigrantami. Dalej w political-fiction Houellebecqa jest jeszcze ciekawiej. Uniwersytety francuskie zostają przemianowane na uczelnie islamskie, przez co bohater, wykładowca Sorbony, traci pracę. Nad Sekwaną zostają wprowadzone elementy szariatu włącznie z legalizacją poligamii, kobiety muszą zrezygnować z pracy (dzięki czemu spadabezrobocie), a nowy prezydent realizuje plan włączenia do UE Turcji, Egiptu, Maroka i Tunezji.

Co ciekawe, w zislamizowanej Francji nie są prześladowane inne religie. Mimo oczywistego antysemityzmu muzułmanów, państwo wspiera religijne szkoły żydowskie, a także, rzecz jasna, katolickie. I tu wracamy do Huysmansa. Wzorem nawróconego ateisty, którego twórczości poświęcił wiele lat swojego życia, bohater "Uległości" wydaje się bliski nawrócenia. Idzie wręcz jego śladami, goszcząc w tym samym klasztorze. A jednak ostatecznie nie wybierze katolicyzmu. Postawi na islam, który jest religią, jak mówi jedna z postaci w powieści, bezwzględnej uległości wobec Boga, a zatem dającą szczęście. Houellebecq nie byłby sobą, gdyby nie zaserwował nam w książce takiego paradoksu, choć równie dobrze można zinterpretować tytuł jego książki bardziej wprost. Uległość dotyczy przecież cywilizacji europejskiej wyraźnie uginającej się pod zewnętrznym naporem i nieradzącej sobie z najpoważniejszymi wyzwaniami. Bo przedstawiając ten scenariusz, szczerze mówiąc całkiem prawdopodobny, pisarz kolejny raz pokazuje jej degenerację.

Hipisi i seksturyści

Tak jest w zasadzie od początku jego kariery. W "Cząstkach elementarnych" wydanych we Francji w 1998 r. (u nas pięć lat później) z niespotykaną furią zaatakował pokolenie ’68, ale nie z oczywistych pozycji prawicowych, tylko ironią. Pokazał dramaty, do jakich prowadzą rozkład tradycyjnych więzi społecznych, rewolucja seksualna, kult indywidualnego sukcesu kosztem wspólnoty i prymat przyjemności nad obowiązkiem. Nikt przed nim nie zadał tak celnego ciosu generacji, która dziś jest rdzeniem francuskiego establishmentu i której przedstawicielom wydaje się, że przynieśli uciemiężonym masom wolność. Tymczasem Houellebecq wykrzyczał im w twarz, że ich hipisowskie ideały i także paryski maj 1968 r. są nic niewarte, a kierująca się nimi kultura jest pełna wynaturzeń. Następny cel ataku był równie trafnie wybrany, a stał się nim model społeczeństwa opartego na konsumpcji, gdzie seks jest towarem jak każdy inny. Bohaterowie "Platformy" postanawiają zorganizować dla bogatych mieszkańców Zachodu infrastrukturę do turystyki seksualnej w krajach Trzeciego Świata na skalę wręcz przemysłową. W kolejnej powieści "Możliwość wyspy" pokazywał Houellebecq fatalne skutki, do których mogą doprowadzić ludzkość eksperymenty genetyczne na sobie samej (zwłaszcza w powiązaniu z kultem młodości). A w nagrodzonej Goncourtami "Mapie i terytorium” kpił ze współczesnych stabloidyzowanych mediów i z siebie jako postaci medialnej.

Jest nią od jakichś 15 lat, nie tylko dzięki swoim książkom, ale też kontrowersyjnym wywiadom. We Francji ma pozycję prawdziwie gwiazdorską, i to do tego stopnia, że kiedy zmieniał wydawcę, koncern, który przejmował prawa do jego książek, w ramach rozliczenia pozwolił mu wyreżyserować film fabularny według "Możliwości wyspy" (który notabene okazał się klęską). Pisarz był też bohaterem głośnej komedii „Porwanie Michela Houellebecqa”. Wszystkie te sukcesy są w pełni zasłużone. Bo nawet jeśli nie wszystkie powieści francuskiego autora są równie udane pod względem artystycznym, to jednego nie można mu odmówić: jak żaden inny współczesny twórca celnie wskazuje bolączki współczesności i stawia nas wobec swoich bezlitosnych diagnoz. To, że wyraża zbiorowe lęki i frustracje, które przeżywają dziś dziesiątki milionów ludzi, nie tylko we Francji, czyni go jednym z najważniejszych pisarzy XXI w. Czyż pokazując islamizację swojego kraju, nie odczytuje trafnie emocji znacznej części rodaków? Premier Valls nie ma racji. Francja to Houellebecq.
Tekst ukazał się w 39/2015 wydaniu tygodnika "Wprost”. "Wprost" można zakupić także  w wersji do słuchaniaoraz na  AppleStore i GooglePlay.