Oddawanie krwi to nie tylko szlachetny gest ratujący życie, ale także działanie przynoszące pewne korzyści dla krwiodawcy. Poniżej przedstawiamy najważniejsze informacje dotyczące tego, kto może oddawać krew, jak przebiega proces donacji, jak często można oddawać krew oraz jakie przywileje przysługują krwiodawcom, ze szczególnym uwzględnieniem dni wolnych od pracy.
Kto może oddać krew?
Krew może oddać każda zdrowa osoba w wieku od 18 do 65 lat, ważąca co najmniej 50 kg. Jednak przed oddaniem krwi, próbka krwi krwiodawcy zostanie zbadana, a on sam podlega kwalifikacji przez lekarza. To wszystko dlatego, że stan zdrowia krwiodawcy powinien odpowiadać niezbędnym wymaganiom zdrowotnym, aby pobranie krwi nie wywołało ewentualnych ujemnych skutków dla jego stanu zdrowia lub stanu zdrowia przyszłego biorcy.
Krew pełną można oddawać w centrach krwiodawstwa i krwiolecznictwa (CKiK) oraz w ich oddziałach lub stacjach terenowych, a także podczas akcji wyjazdowych w trybach stacjonarnym (np. w szkołach czy na uczelniach wyższych) lub mobilnym (w specjalnym autokarze – mobilnym punkcie poboru krwi, tzw. krwiobusie). Jeśli chodzi o oddawanie składników krwi, przede wszystkim osocza lub płytek krwi, to oddawane są one w centrach krwiodawstwa.
Jednorazowo pobiera się 450 ml krwi pełnej. Samo pobranie trwa zwykle 8-10 minut. Jednak do tego czasu należy doliczyć czas konieczny na wypełnienie ankiety, rejestrację, badania i wywiad lekarski. Łącznie w zależności od dnia donacji (na przykład w czwartki kolejki często są dłuższe ze względu na przysługujące krwiodawcom dwa dni wolnego) oraz konkretnego centrum krwiodawstwa czy punktu proces trwa od kilkudziesięciu minut do nawet paru godzin.
Jak często można oddawać krew?
Częstotliwość oddawania krwi zależy od rodzaju donacji:
- krew pełna może być pobierana nie częściej niż 6 razy w roku od mężczyzn i nie częściej niż 4 razy w roku od kobiet, przy czym przerwa pomiędzy kolejnymi donacjami nie może być krótsza niż 8 tygodni
- osocze (metoda plazmaferezy automatycznej) – od jednego dawcy w okresie roku osocze można pobrać maksymalnie 33 razy, przy czym przerwa pomiędzy poszczególnymi donacjami nie może być krótsza niż 2 tygodnie,
- zabiegi pobrania płytek krwi (trombaferezy) mogą być wykonywane nie częściej niż co 2 tygodnie,
- przerwa pomiędzy dwoma kolejnymi oddaniami jednostki koncentratu krwinek czerwonych (KKCz) metodą erytroaferezy jest taka sama jak w przypadku pobrania krwi pełnej.
Dokładne przerwy pomiędzy poszczególnymi donacjami ilustruje tabela zawarta w rozporządzeniu ministra zdrowia z dnia 16 kwietnia 2024 r. Dokument ten uporządkował i znacząco skrócił okresy pomiędzy poszczególnymi donacjami.
Przywileje dla krwiodawców
Honorowym dawcom krwi przysługują różne przywileje, w tym:
– dni wolne od pracy: zgodnie z obowiązującymi przepisami, dawcy krwi oraz składników krwi mają prawo do dwóch dni wolnych – w dniu donacji oraz w dniu następnym. Oznacza to, że jeśli odda się krew w czwartek, ma się wolne zarówno w czwartek, jak i w piątek. Jeśli nie zostaniemy dopuszczeni do oddania krwi przez lekarza, otrzymamy zwolnienie na czas pobytu w jednostce, w której próbowaliśmy oddać krew. Warto podkreślić, że pracodawca powinien być przez pracownika wcześniej uprzedzony o nieobecności, ale nie ma prawa odmówić zwolnienia.
W ten sposób dawcy płytek krwi, którzy mogą dokonywać donacji co dwa tygodnie, co dwa tygodnie mogą uzyskiwać na mocy ustawy po dwa dni wolne od pracy. Jeżeli zaś ktoś przykładowo w poniedziałek odda płytki krwi, a w środę krew (jest to prawnie i medycznie dozwolone, ale zawsze ostateczną decyzję o kwalifikacji podejmuje lekarz), to łącznie przez cztery dni może nie chodzić do pracy. Takie donacje można powtórzyć co 8 tygodni ze względu na wymaganą przerwę między donacjami krwi. Co ciekawe, za te wszystkie dni wolne płaci pracodawca, który nie otrzymuje żadnego zwrotu ani od Ministerstwa Zdrowia, ani od ZUS, ani od NFZ.
– Ulgi podatkowe: możliwość odliczenia wartości oddanej krwi od podstawy opodatkowania w wysokości 130zł ekwiwalentu pieniężnego za każdy litr pobranej krwi
– posiłek regeneracyjny o wartości kalorycznej 4.500 kcal (najczęściej w postaci 9 czekolad)
– zwrot kosztów dojazdu do najbliższego punktu poboru krwi
– bezpłatnie wyniki badań laboratoryjnych krwi
– darmowa karta identyfikacyjna grupy krwi – KrewKarta
Brak kolejek do lekarzy i darmowe przejazdy komunikacją miejską
Dodatkowo osoby, które oddały co najmniej 5 litrów krwi w przypadku kobiet i 6 litrów krwi w przypadku mężczyzn (lub odpowiadające tym objętościom ilości jej składników) uzyskają tytuł „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi" i przysługuje im:
– możliwość skorzystania poza kolejnością z ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych w placówkach opieki zdrowotnej oraz w aptekach – Zasłużony Honorowy Dawca Krwi, który zgłasza się o udzielenie świadczeń w szpitalu lub świadczeń specjalistycznych w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej – co do zasady – powinna otrzymać świadczenie w dniu zgłoszenia. Jeżeli nie jest to możliwe, świadczeniodawca powinien ustalić inny termin udzielenia świadczenia – poza kolejnością wynikającą z listy oczekujących. W przypadku opieki specjalistycznej termin ten nie może być dłuższy niż 7 dni roboczych od dnia zgłoszenia. W skrócie oznacza to, że w przypadku świadczeń finansowanych przez NFZ, czy to wizyt u specjalistów różnych dziedzin, czy różnych zabiegów, na wizytę nie powinniśmy czekać dłużej niż 7 dni od zgłoszenia. W praktyce często jest to trudne do wykonania, ze względu na przywileje także dla innych grup, ale zawsze w takich momentach można prosić o odmowę rejestracji na piśmie i złożyć oficjalną skargę do Rzecznika Praw Pacjenta.
– zniżki w komunikacji miejskiej – wiele samorządów całym kraju zapewnia honorowym krwiodawcom zniżki w komunikacji miejskiej. Wysokość ulgi i ilość krwi, którą trzeba oddać, żeby ją uzyskać, nie jest odgórnie ustalona i każdy z samorządów ustala ją indywidualnie. Na przykład w Warszawie Honorowi dawcy krwi, którzy oddali bezpłatnie 18 litrów krwi pełnej w przypadku mężczyzn lub 15 litrów krwi pełnej w przypadku kobiet mogą jeździć bezpłatnie komunikacją miejską. Z kolei na przykłąd w Ełku już po uzyskaniu tytułu Honorowego Dawcy Krwi PCK I-go stopnia (6 l krwi mężczyźni i 5 l kobiety) otrzymuje się ulgę w wysokości 50 proc., a już po uzyskaniu tytułu Honorowego Dawcy Krwi PCK II-go stopnia (12 l mężczyźni i 10 l kobiety) można jeździć komunikacją miejską bezpłatnie.
– zniżki na określone leki
– zniżki i ulgi w schroniskach, hotelach, sklepach i punktach usługowych zrzeszonych wokół inicjatywy „Dawcom w Darze”
– odznaki honorowe Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi – Zasłużony Honorowy Dawca Krwi III stopnia (5 l kobiety / 6 l mężczyźni), Zasłużony Honorowy Dawca Krwi II stopnia (10 l kobiety / 12 l mężczyźni), Zasłużony Honorowy Dawca Krwi I stopnia (15 l kobiety / 18 l mężczyźni), Odznaka Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu (co najmniej 20 litrów krwi niezależnie od płci, wymagany jest specjalny wniosek kierownika jednostki, w której dawca krwi oddał krew lub jej składniki lub organów ogólnopolskich stowarzyszeń honorowych dawców krwi).
Czytaj też:
Oddali 20 litrów krwi – czy dostaną dodatek do emerytury?Czytaj też:
Regularne oddawanie krwi zmienia jej skład. Sensacyjne doniesienia naukowców