Poniżenie posła

Przy proporcjonalnej ordynacji wyborczej muszą być listy w poszczególnych okręgach. A jak są listy, to jedni są wyżej, a drudzy niżej, i tak jest we wszystkich partiach. Na razie tylko PO dokonała wyborów w poszczególnych okręgach, co wywołało wiele krytycznych komentarzy. W innych partiach spory o listy są ukrywane lub odwlekane, ale musi do nich dojść. Zdumiewa nie to, że lokalni działacze kłócą się i walczą o miejsca premiowane pewnym wyborem, bo to naturalne. Dziwi to, że wielu posłów zgadza się na to, że przy tej okazji są poniżani lub potraktowani jako dekoracja. Przecież z nastego miejsca nie mają żadnych szans, więc dlaczego w ogóle godzą się startować?

Znałem przypadkiem przedwojennego motorniczego tramwaju, do którego przyszli komuniści, bo chcieli wystawić pełną listę wyborczą, a on był zupełnym idiotą i się zgodził. Naturalnie do przedwojennego Sejmu nie wszedł. Po wojnie odkryto, że był komunistycznym kandydatem i został działaczem wysokiego szczebla. Dzisiaj kandydaci z 16. miejsca na taką karierę raczej nie mogą liczyć, a jednak startują. Będą mogli pisać na wizytówce – znałem krakowianina, który taką rozdawał – „były kandydat na posła".

W PO, a tylko tu sprawy rozgrywają się jawnie, doszło do kilku skandali w przypadku Joanny Muchy, Antoniego Mężydły czy szefa krakowskiej PO, pana Gibały. Ale to może ulec zmianie po 11 czerwca, kiedy zbiera się krajowe kierownictwo partii. Jednak te i inne skandale i kłótnie wskazują na to, jakie są kryteria przy dobieraniu kandydatów na poszczególne miejsca na listach.

Po pierwsze, układy w danym okręgu. Nie wierzę, by posłankę, której nazwiska nawet nie pamiętam, a która zasłynęła wręczeniem kwiatów ministrowi Grabarczykowi, kiedy to przetrwał wotum nieufności, postawiono w Lublinie na pierwszym miejscu z racji wybitnych politycznych talentów. Takie lub gorsze spory toczą się niemal wszędzie, bo lokalni wysocy rangą działacze partyjni niekoniecznie są lubiani albo popierani przez centralę. Stąd wynika drugie kryterium – ślepe posłuszeństwo i lojalność.

Nic dziwnego, że po tylu poważnych rozłamach i „transferach" partie obawiają się osób chociażby odrobinę niepewnych. Po odejściu Janusza Palikota, potem grupy Polska Jest Najważniejsza, a wreszcie Bartosza Arłukowicza i po spodziewanych dalszych zmianach przynależności partyjnej lojalność i absolutne posłuszeństwo są w wyjątkowo wysokiej cenie. Dlatego Adam Bielan nie ma żadnych szans na wystawienie przez PiS. Posłowie nie z pierwszych trzech miejsc na danej liście to czarna masa, która na ogół jest nikomu nieznana, nawet lokalnie. Interesujące, że spory kłopot wszystkie partie mają z wystawieniem kandydatów na senatorów, odkąd wprowadzono jednomandatowe okręgi wyborcze. Potworny strach: a jak mnie nie wybiorą, to co będę robił w przyszłości? Senat może się okazać zbiorowiskiem miernot. Już wiemy, że niektóre nieco bardziej znane osoby odmówiły kandydowania. Nie będziemy po nich płakać, a zwłaszcza po minister Radziszewskiej.

Kolejnym kryterium jest niewątpliwie związek, znajomość czy tylko wsparcie jednej choćby osoby z kierownictwa partii. I znowu – to, że w partiach istnieją frakcje, nie jest niczym szczególnym. Tak jest nie tylko w Polsce, ale znaczenie tych frakcji jest u nas zaskakująco poważne. Nie znamy tylko frakcji Donalda Tuska, ale to dlatego, że i tak on na końcu decyduje i jako szef partii jedyny nie podlega żadnym poniżeniom.

I wreszcie kryterium najmniej ważne, czyli kompetencje. Od kompetencji ważniejsze są zdolności kontaktu z mediami i umiejętność prezentowania się na zebraniach przedwyborczych. Po co jednak posłowi kompetencje, wiedza czy inteligencja? Niewątpliwie w całym Sejmie potrzeba około 40 posłów ze wszystkich partii, których da się pokazać w telewizji, reszta jest tylko wypełniaczem.

Jeżeli weźmiemy pod uwagę, że wybory parlamentarne mają znaczenie nie tylko (jak coraz częściej sądzimy) jako decyzja w sprawie tego, kto będzie nami rządził, ale przede wszystkim są wyborami ciała ustawodawczego, które powinno odgrywać bardzo ważną rolę, to obraz jest raczej przygnębiający. Znacznie bardziej przygnębiający niż w przypadku wyborów samorządowych. Bo gdyby chociaż było tak, że posłowie spoza pierwszej trójki na liście są lokalnie znani i poważani, że to znani w okręgu sędziowie czy nauczyciele, działacze, którzy zasłużyli się w administracji samorządowej, a teraz zwalniają miejsce młodszym i idą wyżej. Ale tak nie jest. Nie znam nazwisk posłów z mojego rejonu i czasem przypadkiem dostrzegam, dajmy na to w Radzyniu Podlaskim, napis, że tu się mieści biuro posła X. Ale poseł X jest powszechnie nieznany.

Może tak musi być, ale ze względów wymienionych powyżej będzie tylko gorzej, i to we wszystkich partiach. W PiS posłuszeństwo musi być naturalnie jeszcze większe. Jak długo mamy mieć nie powrót posła, lecz poniżenie posła?