Kalejdoskop kulturalny

TEATR

Szkolny Kraków na piątkę

Lubię spektakle dyplomowe Wydziału Aktorskiego PWST. Z reguły mają krótki żywot, ale oznaczają pierwsze spotkanie z dopiero zapowiadającymi się artystami. Kryje się w nich też zaraźliwa dawka bezinteresownej radości grania. Krakowianie mają szczęście. Dostali szansę na fantastyczny zawodowy start. Jeżeli nawet wcześniej zdarzały się dyplomy wybitne – jak „Rajski ogródek” Różewicza w reżyserii Pawła Miśkiewicza, „Sędziowie” Wyspiańskiego w inscenizacji Jerzego Stuhra czy Witkacowski „Wariat i zakonnica” w reżyserii Adama Nawojczyka, udane spektakle ginęły w powodzi propozycji artystycznie miernych. Tymczasem w ostatnich dwóch sezonach przedstawienia szkolne PWST stały się wydarzeniami deklasującymi większość profesjonalnych w mieście. „Ufo. Kontakt” Iwana Wyrypajewa, Szekspirowskie „Jak wam się podoba” Pawła Miśkiewicza, wreszcie najlepszy od wielu lat spektakl Wojciecha Kościelniaka „Niech no tylko zakwitną jabłonie” według Osieckiej z porywającą przyszłą gwiazdą kina i teatru Martą Mazurek oraz znakomitym Danielem Malcharem wyznaczyły wysokipoziom. Świetnie wypadły także najnowsze przedstawienia dyplomowe PWST. „Miłość i pieniądze” Dennisa Kelly’ego w reżyserii Iwony Kempy to przykład wzorcowej, rzetelnej pracy doświadczonego reżysera z młodym zespołem. Aleksandra Popławska wyreżyserowała „Koło kwintowe”: udany spektakl na podstawie bardzo słabego tekstu Szymona Bogacza, z kolei Jerzy Trela pracował ze studentami nad tradycyjną – ale w najlepszym tego słowa znaczeniu – adaptacją „Samobójcy” Erdmana. Najważniejszym spektaklem w PWST ostatnich lat jest jednak „Pływalnia” Larsa Noréna w reżyserii Krystiana Lupy. Młodzi aktorzy są fascynujący i odpychający, lojalni wobec mistrza i bardzo samotni na scenie. Lupa rozpalił ich marzenia, zapraszając do własnego świata – teraz będą musieli odkryć własny. Oglądając to przedstawienie, myślałem o dawnych dyplomach Lupy w krakowskim PWST – chociażby „Płatonowie” Czechowa czy „Letnikach” Gorkiego. Lunatyczny sen bohaterów jego legendarnych przedstawień funkcjonuje w „Pływalni” na innych zasadach, ale wciąż jest obecny. Skromny szkolny spektakl, który wkrótce zostanie pokazany również w warszawskiej Imce, oznacza powrót reżysera nie tylko do adaptacji literatury, ale także przedstawień bazujących na precyzyjnym, psychologicznym rysunku postaci. To znakomity prognostyk przed planowaną „Wycinką” Bernharda z gościnną rolą Jana Frycza, który to spektakl Krystian Lupa będzie reżyserował w Teatrze Polskim we Wrocławiu. Łukasz Maciejewski

KSIĄŻKA

Łańcuch trudnych pytań

Upodstaw cyklu zapoczątkowanego „Długą Ziemią” – „Długa wojna” to jego druga część – leży prosty pomysł o złożonych konsekwencjach. Oto w nieodległej przyszłości okazuje się, że nasza planeta to tylko jedna z możliwych realizacji Ziemi, istnieją inne Ziemie, oddalone o czasoprzestrzenny skok. Jest ich nieskończona liczba, a każda tworzy osobny, integralny świat. Układają się one w swego rodzaju łańcuch prawdopodobieństwa, co więcej, da się swobodnie po nim przemieszczać przy użyciu „krokera” – układu elektronicznego zasilanego ziemniakiem. Tak, ziemniakiem. Dla przeludnionego globu zagrożonego ekologiczną katastrofą nie mogło być lepszej obietnicy nowego życia. Ludzkość marzyła o podróżach międzyplanetarnych, a okazało się, że można to uczynić za pomocą jednego gestu. Cykl Terry’ego Pratchetta i Stephena Baxtera – mimo że bywa przewrotnie zabawny – to jednak całkiem poważna literatura z filozoficznymi ambicjami. Z jednej strony czerpie z pionierskich historii o podboju Dzikiego Zachodu, z drugiej – staje się przypowieścią o władzy i utopii. W „Długiej wojnie” natomiast niespodziewanie skręca w stronę humanistycznej refleksji. Co to właściwie znaczy być człowiekiem? W łańcuchu światów żyją istoty, które wyewoluowały równolegle do ludzkości, ale z pewnością nie są ludźmi. Na starej dobrej Ziemi z kolei istnieje już życie wirtualne, bazujące na procesorach i myślących żelach. Gdzie na tym kontinuum wyznaczyć granice – i czy w ogóle da się je wyznaczyć? Gdzie tu miejsce dla Boga? Dla prawa? Dla wolności? Być może już niedługo sami będziemy musieli odpowiedzieć na te pytania. Piotr Kofta

MUZYKA

Wschodząca gwiazda

Nie przebiera się na scenie ani się nie wije w dzikich pląsach. Staje przed publicznością w czarnej sukni i białej marynarce. Ale każda piosenka, którą śpiewa, jest przefiltrowana przez jej wrażliwość. Znana z Kapeli ze Wsi Warszawa Maja Kleszcz z zespołem Incarnations swobodnie miesza gatunki: jazz, blues, reggae. A razem z nimi emocje. Od smutku, przez bunt, aż po radość. Na specjalnym koncercie z cyklu „Made in Polska” artystka zaśpiewa utwory ze swoich dwóch płyt studyjnych. Wśród nich m.in. świeża interpretacja klasycznej „Rebeki”, „Nasza miłość ma skrzydła”, jest też „Spadająca gwiazdka”, dobrze znana zwłaszcza słuchaczom jednego z programów Polskiego Radia. Wreszcie będzie można usłyszeć premierowe wykonania „Mów do mnie jeszcze” Czesława Niemena oraz „Uśnij mi, uśnij” śpiewane w duecie z córką zmarłego pieśniarza Natalią. W innych częściach cyklu wystąpią m.in. Mitch & Mitch i Hajle Silesia Orchestra.KK

TELEWIZJA

Na ratunek

W NIEDZIELĘ W TVP 2 PREMIERA dwóch z dziesięciu odcinków nowego serialu „Missing: Zaginiony”. Opowieść o poszukiwaniach, na jakie rusza była agentka CIA, gdy się dowiaduje, że w Rzymie został porwany jej syn. A dodatkowo – dla widza to okazja do filmowej podróży po Europie. W rolach głównych wystąpili Ashley Judd i znany z „Gry o tron” Sean Bean.

„ZAGINIONY”, NIEDZIELA 26 STYCZNIA, GODZ. 21.10 I 21.50

DVD „WPROST”

Szczwany plan

ZA TYDZIEŃ „WPROST” można kupić z filmem „Angielska robota” Rogera Donaldsona. Wartka, trzymająca w napięciu, opowiedziana z humorem historia słynnego napadu na bank przy Baker Street w 1971 r. Film z Jasonem Stathamem to porządnie zrealizowane kino rozrywkowe w starym stylu.

MADE IN POLSKA, MAJA KLESZCZ & INCARNATIONS, TVP 2

FILM

Po kataklizmie

Atrakcyjnym bohaterem stał się ostatnio dla filmowców pisarz. Reżyserzy śledzą historie, które stoją za powstaniem klasycznych dzieł, pokazują, ile energii, zaangażowania, a czasem i odwagi kosztuje stworzenie przełomowej książki. Na ekranie pojawili się już Jung z Freudem badający niuanse psychoanalizy, Truman Capote dokumentujący „Z zimną krwią”, Allen Ginsberg wydzierający z siebie legendarny poemat „Skowyt”. Teraz Margarethe von Trotta portretuje Hannah Arendt. Film jest opowieścią o powstawaniu jednej z najsłynniejszych książek intelektualistki – „Eichmanna w Jerozolimie”. Filozofka ma już na koncie „Korzenie totalitaryzmu”, jest liczącą się personą amerykańskiego środowiska akademickiego. Postanawia – w zgodzie ze swoimi zainteresowaniami naukowymi, ale i życiowym doświadczeniem – relacjonować proces nazistowskiego zbrodniarza dla „New Yorkera”. Von Trotta rekonstruuje pejzaż świata po kataklizmie drugiej wojny. Portretuje ludzi zranionych. Ale również szukających zemsty. Pogrążonych w bólu i traumie, ale przez to nieumiejących dostrzec niuansów, przekonanych o czerni i bieli historii. Artykuł Arendt (a później książka) wywołał olbrzymi skandal i sprzeciw. Pisarka nie przedstawiła – jak oczekiwano – potwora, lecz zwykłego człowieka, który dokonał potwornych czynów. Opowiedziała o banalności zła. W jej pracy na tym polegał dramat XX-wiecznych totalitaryzmów, że za zagładę odpowiadali ludzie o urzędniczej mentalności. Wybuchł skandal, także dlatego, że Arendt rewidowała postawy syjonistycznych przywódców. „Tylko dziesięć kolumn tekstu – to wypada 100 telefonów na stronę” – wzdycha redaktorka, podnosząc po raz enty słuchawkę, w której rozlegają się inwektywy. A asystentka Arendt segreguje listy na trzy stosy: „Ci piszą, że twoje artykuły są okropne, ci, że się mylisz i nie powinnaś napisać ani słowa, a ci życzą ci śmierci”. „Hannah Arendt” to ciekawy film. Intrygujący obraz czasów, hymn na cześć niezależności myślenia. Ale też refleksja nad uwikłaniem intelektualistów w zawieruchę historii. Nieoczywista jest tu postać Martina Heideggera, który już w 1933 r. zapisał się do NSDAP. I donosił gestapo na swoich uniwersyteckich kolegów. Jednak najważniejsza jest Arendt, która niezależnie od ataków i oskarżeń o zdradę narodu uparcie powtarza dwa słowa: „Chcę zrozumieć”. Krzysztof Kwiatkowski

„HANNAH ARENDT”, REŻ. MARGARETHE VON TROTTA, AURORA FILMS

FILM

Morska opowieść

W „ZA TYCH, CO NA MORZU” Paul Wright wraca do szkockiego, rybackiego miasta, w którym się wychował. Przenosi widza w świat marynarskich przypowieści i przesądów, pokazuje surowe życie mężczyzn uzależnionych od żywiołu. Wreszcie opowiada o próbie poradzenia sobie ze stratą brata i z bolesną świadomością, że jest się jedynym człowiekiem, który ocalał z katastrofy statku. Intrygujący debiut z zapadającymi w pamięć obrazami. Krzysztof Kwiatkowski

„ZA TYCH, CO NA MORZU”, REŻ. PAUL WRIGHT, TONGARIRO

FILM

Bajka o Disneyu

HISTORIA POWSTAWANIA klasycznej ekranizacji „Mary Poppins”. A dokładniej batalii, jaką Walt Disney stoczył ze zrzędliwą P.L. Travers, aby kupić prawa do jej książki. W „Ratując pana Banksa” fajny jest konflikt dwojga bohaterów, bawią żarty z różnic między Brytyjczykami i Amerykanami. Szkoda, że film opiera się na prostej psychologii, w której większość zachowań bohaterki tłumaczą traumy z dzieciństwa. Oczywiście, pokazanego w cukierkowy sposób w retrospekcjach. Krzysztof Kwiatkowski

„RATUJĄC PANA BANKSA”, REŻ. JOHN LEE HANCOCK, DISNEY

MUZYKA

Dobre korzenie

DLA WIELU TO ZASKOCZENIE ROKU. Billy Joe, muzyk kojarzony kiedyś z punkiem (choć tu oburzą się puryści), z którego pozostał mu już tylko lifestyle, nagrywa tradycyjne do bólu folkowe pieśni z czołową muzą smooth jazzu Norah Jones. Nie zapominajmy jednak, że Billy Joe Armstrong ma już w dorobku musical na Broadwayu, Amerykanie traktują swoje muzyczne korzenie jak świętość, a Agnieszka Chylińska kiedyś zaskoczyła nas jeszcze bardziej. Poza tym, co najważniejsze – fajnie się tego słucha. Piotr Metz

BILLY JOE + NORAH, „FOREVERLY”, WARNER

MUZYKA

Intelekt i gitary

STOJĄCY TWARDO NA ZIEMI były muzyk ikony niezależnego grania, grupy Pavement, którą – jak się wydaje – świadomie rozwiązał, szuka artystycznej wolności. Rozprawia się w tekstach z rockowymi kliszami i dorabianą ideologią. To wyjątkowo udana pozycja wśród jego bogatego, solowego dorobku, który dawno przebił ten nagranyz zespołem, choć na zmierzenie się z jego legendą nie ma szans. Trochę wisielczy humor starzejącego się godnie rockmana intelektualisty. Bez niepotrzebnych ozdobników. Duża klasa. Piotr Metz

STEPHEN MALKMUS AND THE JICKS, „WIG OUT AT JAGBAGS”, MATADOR

KSIĄŻKA

Pora odpocząć

CZY POPULARYZACJA ŚWIADOMEGO LENISTWA to w epoce kryzysu akt bezczelnej hipokryzji? Być może tak – niemniej książka Ulricha Schnabla, poza tym, że nadaje się na złośliwy prezent dla zapracowanych przyjaciół, mądrze zbiera rozproszoną wiedzę o tym, że ludziom jest w życiu lepiej, kiedy mają trochę czasu dla siebie. Odrobina nieróbstwa czyni cuda, poprawia fizjologię snu, samopoczucie, sprawność umysłu, relacje z innymi. Nie dajcie sobie wmówić – zdaje się twierdzić Schnabel – że codzienny kierat kiedyś ot, tak się skończy, kapitalizm nie działa w ten sposób. Żadne technologiczne rewolucje, żadne pieniądze nie zastąpią wolnej woli jednostki. Piotr Kofta

ULRICH SCHNABEL „SZTUKA LENIUCHOWANIA. O SZCZĘŚCIU NICNIEROBIENIA” PRZEŁ. VIKTOR GROTOWICZ, MUZA 2014

KSIĄŻKA

Ku bogactwie

PAKISTAŃSKO-BRYTYJSKI PISARZ Mohsin Hamid oszukuje od początku – jego książka to oczywiście nie poradnik. I tylko pozornie oferuje, jak obiecuje tytuł, historię człowieka, który w bliżej niesprecyzowanym (choć przypominającym Pakistan) azjatyckim kraju z wiejskiej nędzy kroczy ku biznesowej fortunie. Hamid sarkastycznie kpi z tej kariery wyrosłej z kompleksów, klanowych układów, przekrętów, przemocy i korupcji. A przy okazji czule opowiada o braku szczęścia, fatalnej miłości i społecznych katastrofach gwałtownego, acz iluzorycznego postępu. Znakomita, zarazem zabawna i smutna proza. Piotr Kofta

MOHSIN HAMID „JAK ZOSTAĆ OBRZYDLIWIE BOGATYM W ROZWIJAJĄCEJ SIĘ AZJI...” PRZEŁ. WITOLD KURYLAK, SONIA DRAGA 2014

TOP 10 KINO

1. „Wilk z Wall Street”

reż. Martin Scorsese

MONOLITH FILMS

2. „Hobbit: Pustkowie Smauga”

reż. Peter Jackson

FORUM FILM POLAND

3. „Wkręceni”

reż. Piotr Wereśniak

INTERFILM

4. „Skubani”

reż. Jimmy Hayward

MONOLITH FILMS

5. „47 roninów”

reż. Carl Rinsch

UIP

6. „Nimfomanka”

reż. Lars von Trier

GUTEK FILM

7. „Biegnij, chłopcze, biegnij”

reż. Pepe Danquart

KINO ŚWIAT

8. „Kraina lodu”

reż. Chris Buck, Jennifer Lee

DISNEY

9. „Wędrówki z dinozaurami”

reż. Barry Cook, Neil Nightingale

IMPERIAL CINEPIX

10. „Królowa Śniegu”

reż. Wład Barbe, Maksim Swiesznikow

KINO ŚWIAT

TOP 10 MUZYKA

1. „MTV Unplugged: Kult”

Kult

SP RECORDS

2. „Beyoncé”

Beyoncé

SONY MUSIC PL

3. „Kometa – The Best of Nohavica”

Jaromír Nohavica

MAGIC RECORDS/UNIVERSAL MUSIC PL

4. „Perfect (2013)”

Perfect

POLSKIE RADIO/WARNER MUSIC PL

5. „X przykazań”

Sobota

100 PROCENT/FONOGRAFIKA

6. „Karty SIM”

RH-

PROSTO/OLESIEJUK

7. „Lepszego życia diler”

Paluch

BOR RECORDS/CD-CONTACT

8. „Comfort and Happiness”

Dawid Podsiadło

SONY MUSIC PL

9. „Born to Die”

Lana Del Rey

POLYDOR UK/UNIVERSAL MUSIC PL

10. „Czarna biała magia”

Sokół i Marysia Starosta

PROSTO/OLESIEJUK

TOP 10 KSIĄŻKI

1. „Media. Resortowe dzieci”

Dorota Kania, Jerzy Targalski, Maciej Marosz

FRONDA

2. „Rublowka”

Walerij Paniuszkin

AGORA

3. „Rzeczowo o modzie męskiej”

Michał Kędziora

SQN

4. „Zmień swoje życie z Ewą Chodakowską”

Ewa Chodakowska, Lefteris Kavoukis

K.E.LIBER

5. „Bóg nigdy nie mruga"

Regina Brett

INSIGNIS

6. „Wilk z Wall Street”

Jordan Belfort

ŚWIAT KSIĄŻKI

7. „Trening szczęścia"

Beata Pawlikowska

G+J GRUNER + JAHR

8. „Zamień chemię na jedzenie”

Julita Bator

SPOŁECZNY INSTYTUT WYDAWNICZY ZNAK

9. „Anioły jedzą trzy razy dziennie”

Grażyna Jagielska

SPOŁECZNY INSTYTUT WYDAWNICZY ZNAK

10. „Nowy Jork”

Magdalena Rittenhouse

CZARNE