SZTUKA
Wielki Tomaszewski
Henryk Tomaszewski wybitnym artystą był. „Byłem, czego i Wam życzę”, obszerna monograficzna wystawa w warszawskiej Zachęcie, jeszcze raz to przypomina. Brawurowo. W tym roku przypada jubileusz setnych urodzin grafika-instytucji. Człowieka, który ukształtował to, co oglądała, czytała, miała na półkach i w gazetownikach powojenna Polska. Plakacisty flirtującego z językiem malarskim. Kto nie zna jego zasług, obejrzy je sobie w Zachęcie cymes po cymesie: wspaniałe, operujące skrótem graficznym okładki pisma „Ty i Ja”, plakat do „Ditty” albo fantastyczny, oparty na grze barwnych plam plakat zachęcający do gry w piłkę nożną. Ale przyglądając się wystawie, można znaleźć coś więcej: odręczne rysunki mistrza, w których tu coś chlapnęło, tam ucięło się niekoniecznie prosto. Artyści o takim stylu pracy mówią „a vista”, czyli bez wcześniejszego przygotowania. Tak właśnie pracował Tomaszewski, improwizator i kawalarz. Skłonność artysty do wiców została uchwycona w samym tytule pokazu – karteczki o takiej treści zostawiał swoim studentom na warszawskiej ASP, kiedy nie zjawiali się na zajęciach. Warszawski pokaz to bardzosprytne splecenie tych dwóch poziomów narracji, zgrabnie podkreślony przez niestandardową aranżację. Modułowe, przestrzenne ekrany, na których wyeksponowano plakatowe prace, zostały ustawione pośrodku sali. To sprawia, że ściany galerii – miejsce, gdzie zazwyczaj lądują prace – są zwolnione z opowieści o grafice, a mogą być nośnikiem przypisów (znalazły się na nich m.in. zdjęcia z epoki). Tomaszewskiemu, który lubił żarty i przestrzenne gry, pewnie by się podobało. Anna Theiss
Henryk Tomaszewski, „Byłem, czego i Wam życzę”, Zachęta, Warszawa. Wystawę można oglądać do 10 czerwca
DVD
Polska fala
Od dawna mówi się o odrodzeniu polskiego kina. Jego siłą są nowi reżyserzy, wyraziste kreacje aktorskie, poszukiwanie świeżego języka. Pół roku po świetnym festiwalu w Gdyni zaprezentowane tam tytuły zaczynają się pojawiać na DVD. Wśród aktualnych premier jest piękna, czarno-biała „Papusza” Joanny Kos-Krauze i Krzysztofa Krauzego, opowieść o losie wrażliwej kobiety, poetki, ale i 50 latach wspólnej historii Polaków i Romów. Wzrusza „Chce się żyć” Macieja Pieprzycy ze wspaniałym Dawidem Ogrodnikiem w roli sparaliżowanego chłopaka. Najbliżej problemów współczesnego społeczeństwa pozostają zaś „Płynące wieżowce” Tomasza Wasilewskiego. Warto czekać na kolejne tytuły. KK
TVP
Dziwny świat
W niedzielę w telewizyjnej Dwójce koncert poświęcony pamięci Czesława Niemena. Odbył się on w czasie Przeglądu Piosenki Aktorskiej. Ambicją twórców i występujących na nim artystów było pokazanie twórczej drogi songwritera. Jego piosenki interpretowali m.in. córka Natalia Niemen, Sambor Dudziński i Piotr Rogucki.
„Total Niemen, czyli o czym trąbo dzwonisz”, TVP 2, Niedziela 30 marca, godz. 22.55
teatr
Tango w operetce
Jan Englert i Dominika Kluźniak jako Witold Gombrowicz i Maria Obremba
Mamy wydarzenie. „Dowód na istnienie drugiego” to najlepsze przedstawienie Macieja Wojtyszki od kilkunastu lat, a kreacja Jana Englerta – Witolda Gombrowicza jest jednym z największych osiągnięć aktora. Wojtyszko dramatopisarz jest unikatem.
Kolekcjonuje dzienniki, inedita, rękopisy, na których bazie tworzy odkrywcze portrety Wyspiańskiego, Bułhakowa czy Petrarki. „Dowód na istnienie drugiego”, opowieść o dwóch spotkaniach Witolda Gombrowicza ze Sławomirem Mrożkiem, stanowi dopełnienie tych poszukiwań. Nie wszyscy muszą znać kulisy powstania „Krawca” Mrożka, któremu zarzucano plagiat „Operetki”. Nie wszyscy muszą wiedzieć, co Gombrowicz myślał o „Tangu”. Najważniejszy jest teatr. W tym świetnie zakomponowanym plastycznie i muzycznie (partytura Piotra Mossa) przedstawieniu erudycyjne kadencje z dramatu Wojtyszki nabierają znaczeń dzięki wytrawnemu aktorstwu. Człowiek wydobywa się z określonej formy, artysta wychodzi z narzuconych mu ról, a uporczywe milczenie Mrożka równoważy się z elokwencją Gombra. Jan Englert od czasu „Duszyczki” w reżyserii Grzegorzewskiego nie miał tak wieloznacznej, bogatej w sens roli. Jego Gombrowicz jest zarozumiałym graczem, manipulatorem i intrygantem oraz pełnym wdzięku dandysem. Wieloznaczność tego portretu została ujęta w nawias gorzkiej ironii. Kreacji jest więcej: Cezary Kosiński jako introwertyczny, zafascynowany Gombrowiczem Mrożek; mgławicowo nieokreślona, głębsza, niż podejrzewaliśmy w pierwszej chwili, Rita Gombrowicz w interpretacji Kamilli Baar; wreszcie obcesowa żona Mrożka, malarka Maria Obremba zagrana znakomicie przez Dominikę Kluźniak. O „Dowodzie na istnienie drugiego” będziemy pamiętać latami. Łukasz Maciejewski
„Dowód na istnienie drugiego”, reż. Maciej Wojtyszko, Teatr Narodowy w Warszawie
książka
Wspólne spojrzenie
Są książki, których wymowa zmienia się niemal z dnia na dzień. To przypadek „Leksykonu miast intymnych”. Znakomity ukraiński pisarz Jurij Andruchowycz stworzył prywatną encyklopedię miast, które w taki czy inny sposób odcisnęły się na jego biografii. „Najwięcej czasu spędzałem nad mapami politycznymi. Ktoś mógłby dojść do wniosku, że już wtedy wpadłem w sidła geopolityki. Jeśli jej strzała naprawdę była zatruta, to zawsze mam przy sobie antidotum – geopoetykę”. Problem w tym, że ostatnio fiolka z geopoetyką gdzieś się zawieruszyła, a w drzwiach ukraińskich domów znów stanęła geopolityka, w zielonym mundurze bez oznaczeń, ale za to z odbezpieczonym automatem. Krótko mówiąc, osobista mapa, którą nakreślił na kartach swojego „Leksykonu...” Andruchowycz, trochę się poprzestawiała. „Siedlce wpadły do Krakowa, Kraków zmienił się w jezioro”, jak to wyraził niegdyś Jan Brzechwa. Nie ma już tej Ukrainy, tej Rosji, a może nawet tego świata, po którym podróżował pisarz ze Stanisławowa. Jeśli jednak nie chcemy, aby historia znowu nam mieszała w głowach, czytajmy tę książkę, jak ją wymyślił autor, jako zbiór refleksji wrażliwego mieszkańca naszego zapyziałego zakątka Europy. „[W Lizbonie] na murze wielkimi niezgrabnymi literami ktoś nasprejował: PORTUGAL IS CURSED BY GOD. Ten napis nas wszystkich rozbawił do łez. Bóg przeklął Portugalię? Ha, ha, ha! A co mamy powiedzieć o naszej zasranej Polsce?! Ha, ha, ha! A co dopiero my o naszej »faking Jukrein«? Zupełnie nieźle jest być tak przeklętym jak ta cała Portugalia! Takie oto przekleństwo – podarować najpiękniejsze miasto na świecie; nas mógłby tak przekląć”. Nie da się ukryć, że Bóg dla Polski i Ukrainy zarezerwował inne atrakcje. To jest ta rzecz – prócz niewątpliwej literackiej urody „Leksykonu” – która chwyta za serce: patrzymy na rzeczywistość tymi samymi oczami. To znaczy Andruchowycz patrzy i za siebie, i za mnie, na Moskwę, Lwów, Wiedeń, Wenecję, Szczecin czy Połtawę. Piotr Kofta
Jurij Andruchowycz „Leksykon miast intymnych” przeł. Katarzyna Kotyńska
Czarne 2014
film
Młoda muza
Południe Francji. Stary artysta od dawna już nie rzeźbi. Jego żona, kiedyś muza i modelka, przygarnia uciekinierkę z wojennej Hiszpanii. W zamian za dach nad głową młodziutka dziewczyna ma pozować starcowi nago. Sprawić, by znów chciał tworzyć. Niestety, w filmie Fernanda Trueby brakuje emocji. Nie czuje się tu ani echa wojny, ani namiętności. Najlepiej się broni grająca żonę i coraz częściej wracająca ostatnio na ekran Claudia Cardinale. Krzysztof Kwiatkowski
„Artysta i modelka”, reż. Fernando Trueba, Hagi Film
Teatr
Angielska scena
XIX-wieczna powieść gotycka, Szekspir, historia spotkań królowej Elżbiety II z premierami. Na ekranach sieci Multikino w 12 miastach Polski co miesiąc można oglądać retransmisje najgłośniejszych spektakli brytyjskich teatrów. To inscenizacje laureatów Oscarów: „Frankenstein” Danny’ego Boyle’a, „Król Lear” Sama Mendesa, „Audiencja” Stephena Daldry’ego i „Czas wojny” znanego dramaturga Nicka Stafforda. Wszystko w wybitnej obsadzie, m.in. Helen Mirren czy Benedict Cumberbatch. Choć polski teatr chętniej sięga po niemieckie wzory, warto zobaczyć, czym żyją widzowie na Wyspach. Krzysztof Kwiatkowski
Pierwszy spektakl: „Frankenstein”, 27 marca, godz. 18.00
Helen Mirren w spektaklu „Audiencja” znowu dla Frearsa zamienia się w Elżbietę II
MUZYKA
Nieobliczalny Kraków
Takiego rozumienia bluesa nasze dość ortodoksyjne środowisko pewnie nigdy nie zaakceptuje. Nie zmienia to faktu, że jest na „Verba Volant” Limboskiego wszystko, co było u podstaw gatunku, z tekstami i podającym je wokalem na czele oraz odjazdami w stronę psychodelii, kabaretu i czegoż tam jeszcze. Mimo wszystkich skojarzeń z dawnymi czasami album ewidentnie należy do drugiej dekady XXI w., w czym spora zasługa jego producenta, złotouchego Marcina Borsa, który wyrósł na polskiego Ricka Rubina. Piotr Metz
Limboski „Verba Volant”
Karrot Kommando
MUZYKA
Kowbojskie demony
Do niedawna zakurzony, dla niektórych wręcz obciachowy gitarowy gatunek – country rock spod znaku Dire Straits i Toma Petty’ego – w wydaniu Adama Granduciela i jego autorskiego projektu War on Drugs dostał na tej płycie zaskakująco współczesne drugie życie. Klasycznie tradycyjne w formie piosenki, często w ambientowym opakowaniu, w tekstach osobiste demony lidera poruszającego się muzycznie z łatwością gdzieś między shoegaze’em a Bon Jovim (!). Myląca tropy, wciągająca płyta. Wystarczy posłuchać prawie dziesięciominutowego początku. Piotr Metz
War On Drugs „Lost in the Dream”
Sonic Records
książka
Żądze Kandyda
pisany dla pieniędzy pornograficzny literacki żart stał się jednym z kluczowych tekstów kontrkultury lat 60. „Candy” Terry’ego Southerna i Masona Hoffenberga – wreszcie po polsku. To luźno wzorowana na „Kandydzie” Woltera quasi- -filozoficzna powiastka o pięknym naiwnym dziewczęciu z amerykańskiego Midwestu, które pragnie oferować swoje ciepło i współczucie wszystkim potrzebującym – w zamian otrzymując jedynie ślepą żądzę. Po latach „Candy” okazuje się prześmieszną satyrą nie tylko na seksistowską hipokryzję konserwatyzmu, lecz także fałszywy luz i mistycyzm ery New Age’u. Piotr Kofta
Terry Southern, Mason Hoffenberg „Candy” przeł. maciej świerkocki
Officyna 2014
książka
Nonsens wojny
Norman Lewis – pisarz, reporter, człowiek obdarzony znakomitym, uważnym piórem – trafił w 1943 r. do brytyjskiej policji polowej, potem zaś, gdy alianci wylądowali na włoskim wybrzeżu, służył jako policjant wywiadowca w zrujnowanym przez wojnę Neapolu. Jego książce jednak, wbrew oczekiwaniom, bliżej do czarnej komedii niż frontowych wspomnień. Sarkastycznej relacji Lewisa towarzyszy głębokie poczucie absurdu, które znamy z „Przygód dobrego wojaka Szwejka”, powieści Hellera czy Vonneguta. Żadnej misji i patriotycznego nadęcia – w zamian śmierć, głód, korupcja, dewocja oraz, nieoczekiwanie, śmiech i czysta wola życia. Piotr Kofta
Norman Lewis „Neapol '44. Pamiętnik oficera wywiadu z okupowanych Włoch” przeł. Janusz Ruszkowski
Czarne 2014
Top 10 kino
1. „Pan Peabody i Sherman”
reż. Rob Minkoff
Imperial Cinepix
2. „300: Początek imperium”
reż. Noam Murro
Warner Bros
3. „Kamienie na szaniec”
reż. Robert Gliński
Monolith Films
4. „Witaj w klubie”
reż. Jean-Marc Vallée
Vue Movie Distribution
5. „Obietnica”
reż. Anna Kazejak
Kino Świat
6. „Jack Strong”
reż. Władysław Pasikowski
Vue Movie Distribution
7. „Non-stop”
reż. Jaume Collet-Serra
Monolith Films
8. „Lego: przygoda”
reż. Chris Miller, Phil Lord
Warner Bros
9. „Ocalony”
reż. Peter Berg
Monolith Films
10. „Ten niezręczny moment”
reż. Tom Gornican
Best Film
Top 10 muzyka
1. „Passione”
Andrea Bocelli
Universal/Universal Music PL
2. „Kartagina”
O.S.T.R. & Marco Polo
Asfalt Records, Warner Music PL
3. „Słowo honoru”
Bezczel
Step Records
4. „Girl”
Pharrell Williams
Sony Music PL
5. „European Jazz (2013)”
Różni wykonawcy
Membran Music
6. „Night in Calisia”
Włodek Pawlik
Pawlik Relations/ Fonografika
7. „Man on the Rocks”
Mike Oldfield
EMI/Universal Music PL
8. „En vivo”
Violetta
Other Pop US/Universal Music PL
9. „Comfort and Happiness”
Dawid Podsiadło
Sony Music PL
10. „Piątek 13-go”
KaeN
Prosto/Olesiejuk
Top 10 książki
1. „Masa o kobietach polskiej mafii”
Artur Górski
Prószyński Media
2. „Bridget Jones. Szalejąc za facetem”
Helen Fielding
Zysk i S-ka
3. „100/XX. Antologia polskiego reportażu XX wieku”, t. 1-2
pod red. Mariusza Szczygła
Czarne
4. „Wszystko zostaje w rodzinie”
Aneta Jadowska
Fabryka Słów
5. „Beksińscy. Portret podwójny”
Magdalena Grzebałkowska
Społeczny Instytut Wydawniczy Znak
6. „Znaki szczególne”
Paulina Wilk
Wydawnictwo Literackie
7. „Złodziejka książek”
Markus Zusak
Nasza Księgarnia
8. „Przepis na sukces Ewy Chodakowskiej”
Ewa Chodakowska, Lefteris Kavoukis
K.E. Liber
9. „Pyszne 25. Nowa porcja przepisów”
Anna Starmach
Społeczny Instytut Wydawniczy Znak
10. „Ja inkwizytor. Głód i pragnienie”
Jacek Piekara
Fabryka Słów
Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App Store i Google Play.
