Tygodnik Wprost Wydanie: 6/2016 (1723)
Okładka tygodnika Wprost nr 6/2016 (1723)
Dziękujemy, że jesteś z nami. Tylko prawda jest ciekawa, piszemy o niej wprost.
Czytaj lub pobierz
Platformy prasy cyfrowej:

Wiek przesądów

Dodano:   /  Zmieniono: 

W epilogu trzeciego tomu swego opus vitae, Prawo, legislacja i wolność, Friedrich Hayek napisał: „Jeżeli nasza cywilizacja przetrwa [...], wierzę, że ludzie będą myśleć o naszej epoce jako o wieku przesądów, związanym głównie z nazwiskami Karola Marksa i Zygmunta Freuda”. A dalej dodał, że „wiek zabobonu to czas, kiedy ludzie wyobrażają sobie, że wiedzą więcej, niż wiedzą w rzeczywistości”. Wiek przesądów, samoułudy, arogancji? – każdy z przymiotników jest stosowny.

Połączenie nazwisk Marksa i Freuda jest uprawnione, bo razem ci wybitni uczeni dokonali delegitymizacji porządku społecznego; nie porządku kapitalistycznego – ale porządku społecznego w ogólności. Dla Marksa cała historia cywilizacji, między społeczeństwem pierwotnym a współczesnością, była historią wyzysku i walki klas. Jedynie społeczeństwo pierwotne i społeczeństwo komunistyczne, na wyższym szczeblu rozwoju, mają być światem pełnej wolności. Dla Freuda źródłem nerwic i chorób psychicznych miał być konflikt między superego, normami i wzorami narzucanymi przez społeczeństwo, a libido, tj. naturalnymi ludzkimi skłonnościami i popędami, z którym człowiek nie jest w stanie sobie poradzić. Jest to więc konflikt między kulturą i biologią, wyzwolenie jednostki zaś ma polegać na uwolnieniu biologii od więzów narzucanych przez kulturę i cywilizację. Hayek cytuje wybitnych przedstawicieli amerykańskiej psychologii i psychiatrii postulujących potrzebę wyplenienia w człowieku pojęć dobra i zła, by uzdrowić jego umysł. Postmodernizm dodaje do tego postulat usunięcia rozróżnienia między prawdą a fałszem...

Oświeceni przez Marksa i Freuda intelektualiści zabrali się ochoczo do walki z patriotyzmem, religią i tradycją wraz z całym bagażem przeszłości. Tam, gdzie dysponowali siłą, dokonali tego dzieła w sposób okrutny, za pomocą terroru i kłamliwej propagandy, której sami padli w końcu ofiarą. Z tego historycznego doświadczenia wyciągnęli jedną naukę: porzucenia środków twardych na rzecz – miękkich. Cel pozostał ten sam. Jak długo nasza cywilizacja ten napór wytrzyma?

Konkurenci z alternatywnymi wobec euroatlantyckiego systemami wartości już tłoczą się u bram: Federacja Rosyjska, Państwo Islamskie, dalej – ChRL. Promowane przez nich wzory kulturowe nie odpowiadają postępowym intelektualistom, ale, dowodził Hayek, system liberalno-demokratyczny też powstał jako niezamierzony efekt działań różnych, niekoniecznie demokratycznych aktorów. Jest prawdopodobne, że również upadek cywilizacji zachodniej będzie niezamierzonym efektem, między innymi, działań spadkobierców Marksa i Freuda. Hayek nie odrzuciłby takiej możliwości. Nie uważał, że powinniśmy zachować cały dorobek pokoleń bez zmian – postulował tylko szacunek i ostrożność. Wiek przesądu wciąż trwa i nic nie zwiastuje jego końca. �

* Profesor Instytutu Studiów Politycznych PAN, były szef Transparency International Poland

Więcej możesz przeczytać w 6/2016 wydaniu tygodnika Wprost.

Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App Store i Google Play.

Autor:
© ℗ Materiał chroniony prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone.
Dalsze rozpowszechnianie artykułu tylko za zgodą wydawcy tygodnika Wprost.
Regulamin i warunki licencjonowania materiałów prasowych.

Spis treści tygodnika Wprost nr 6/2016 (1723)

  • Odebrać wolność7 lut 2016, 20:00 — Nic lepiej nie ilustruje europejskiej bezsilności niż rozgorączkowane umysły komisarzy wertujących kolejne wersje białej księgi o dobrym sąsiedztwie. Pełne „humanitarnych lewarów”, „instrumentów asymilacji”, „tarcz...3
  • SKANER7 lut 2016, 20:00 — BIEDNA LEWICA SLD – życie na kredyt SLD szuka oszczędności i pieniędzy – żeby przeżyć. Na pierwszy ogień poszły biura przy ul. Złotej w Warszawie. Część z nich jest likwidowana, w tym duża multimedialna sala konferencyjna. SLD...6
  • ZDARZYŁO SIĘ JUTRO7 lut 2016, 20:00 — Duda z dudą, deal z dilerem i bliskie spotkania z hipsterem.10
  • Ucieranie rządu7 lut 2016, 20:00 — W rządzie PiS nie ma jednego silnego ośrodka władzy. Opinia publiczna coraz częściej zaskakiwana jest sprzecznymi komunikatami i programami, które znikają szybciej, niż się pojawiły. Przyjrzeliśmy się tej gonitwie myśli i sporom na prawicy, żeby...14
  • Chcą nas skłócić7 lut 2016, 20:00 — O tym, jak świetny jest program 500 plus, o pluralizmie w mediach i w szkole ojca Rydzyka, także o cieple rodziny Radia Maryja – mówi Beata Kempa, minister w kancelarii premiera.20
  • Niespokojna Temida7 lut 2016, 20:00 — Komornicy migrują do adwokatury. Sędziowie dzielą swoje małżeńskie majątki. Środowisko nerwowo zareagowało na zapowiedzi reformy wymiaru sprawiedliwości.22
  • Wiek przesądów7 lut 2016, 20:00 — W epilogu trzeciego tomu swego opus vitae, Prawo, legislacja i wolność, Friedrich Hayek napisał: „Jeżeli nasza cywilizacja przetrwa [...], wierzę, że ludzie będą myśleć o naszej epoce jako o wieku przesądów, związanym głównie z nazwiskami...23
  • Po pierwsze: nie szkodzić7 lut 2016, 20:00 — – Wierzę, że Polska ma szansę wyrosnąć na jedną z najlepiej prosperujących gospodarek na świecie – mówił Matthew Tyrmand w wystąpieniu na gali Człowiek Roku 2015. Oto najważniejsze fragmenty wystąpienia.24
  • Kółko z Cameronem7 lut 2016, 20:00 — Rozgrywka Polski z Wielką Brytanią o nową brytyjską umowę z UE przypomina dowcipy o kurze i kogucie. Obie strony biegają w kółko, strosząc piórka, choć wiadomo, że z tego porozumienia nie da się już wiele wycisnąć.26
  • Ostatnie dni imperium7 lut 2016, 20:00 — Tego dnia herbata w pałacu Buckingham będzie smakowała gorzko. Już od rana będzie wiadomo, że Brytyjczycy zdecydowali „na nie”, pokażą to sondaże i pierwsze wyniki. Dzień po referendum może być jasne, że 1-2 proc. Brytyjczyków więcej...28
  • Czy zika zaatakuje Polskę7 lut 2016, 20:00 — Już na wiosnę wirus zika może zagrozić Europie. Od kiedy wiemy już, że może być też przenoszony drogą płciową, nie możemy być pewni, że chłodny klimat Polski uratuje nasze dzieci przed plagą.30
  • Grypa groźniejsza niż zika7 lut 2016, 20:00 — Bardziej niż wirusa zika powinniśmy się bać grypy – mówi dr Adam Nowiński z Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie, internista i pulmonolog.32
  • PiS dalej rządzi w necie7 lut 2016, 20:00 — Niepoprawne politycznie, dosadne, często wredne, ale dziś najskuteczniejsze narzędzie walki politycznej. W sto dni po wyborach wojnę o rząd dusz w internecie nadal wygrywa prawica.34
  • W PO internauci będą bić jak w bęben7 lut 2016, 20:00 — Rozmowa z dr. Wojciechem Jabłońskim, politologiem z Uniwersytetu Warszawskiego35
  • A mogłem być królem7 lut 2016, 20:00 — W kasynie przegrałem 3 mln zł plus karierę i małżeństwo. Lęki zapiłem. Ostrzegam, nie idźcie tą drogą – mówi były piłkarz Grzegorz Król.36
  • Przypadki profesora7 lut 2016, 20:00 — Mobbing to niejedyny problem w Instytucie Stosunków Międzynarodowych UW. Po publikacji „Wprost” pojawiły się kolejne zarzuty wobec jego dyrektora prof. Mariana Edwarda Haliżaka – chodzi o jego przeszłość i niejasne zasady...39
  • Powrót psa Cywila7 lut 2016, 20:00 — W jednostce polskich komandosów będą służyły wyszkolone psy. Realia wojny hybrydowej sprawiają, że po latach przerwy armie na całym świecie coraz częściej wykorzystują do zadań specjalnych zwierzęta.40
  • Konspira w krótkich majteczkach7 lut 2016, 20:00 — Napady na ekspedientki, włamania do urzędów, a nawet zabójstwo milicjanta. Nie tylko Stanisław Pięta miał dziwne pomysły na to, jak walczyć z komuną. Na głowę bili go m.in. Antoni Macierewicz, Stefan Niesiołowski i Bronisław Komorowski.42
  • Najlepsze miejsca na walentynki7 lut 2016, 20:00 — Kolacja i kwiaty to za mało. Aby zrobić dziś wrażenie na ukochanej osobie, najlepiej zabrać ją na walentynki na koniec świata, a przynajmniej do Chełmna. A przy okazji obdarować naprawdę zaskakującymi prezentami. Oto miniprzewodnik na Dzień...44
  • Droga poliso7 lut 2016, 20:00 — Zapnijcie pasy. W tym roku OC może podrożeć nawet o połowę. Kopa do podwyżek dał podatek bankowy, który mocniej niż w banki uderzy w branżę ubezpieczeniową.48
  • Sterniczka7 lut 2016, 20:00 — Christine Lagarde ogłosiła, że będzie się starała o kolejną kadencję na fotelu szefa Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Pod jej rządami fundusz przestał być tak dogmatyczny i przyznał się, że popełniał błędy. Pytanie, czy nie popełni kolejnych.50
  • Na firmowym targu duży ruch7 lut 2016, 20:00 — Ubiegły rok obfitował w Polsce w warte setki milionów, a czasem nawet miliardy złotych, transakcje fuzji i przejęć. Obecny wcale nie zapowiada się gorzej.52
  • Internet rzeczy, czyli… wszystko będzie smart7 lut 2016, 20:00 — Nasza rzeczywistość wcale nie staje się coraz bardziej wirtualna. Ona staje się coraz bardziej „smart”.55
  • HOSSA BESSA7 lut 2016, 20:00 — Drugie życie prezesa Okazuje się, że nikt nie zostaje na tym świecie bez pracy. Do gry wraca nawet Dominique Strauss-Kahn. Były prezes Międzynarodowego Funduszu Walutowego, kojarzony z głośnymi seksskandalami, znalazł właśnie zatrudnienie u...56
  • 5 mld zł w szarej strefie7 lut 2016, 20:00 — Szara strefa, bez względu na to, jakiego obszaru rynku dotyczy, jest złem, które należy wyeliminować. Brak reakcji oznacza de facto przyzwolenie na patologię i straty Skarbu Państwa w kwocie sięgającej nawet 500 mln zł rocznie.57
  • Mediacja – sprawdzony sposób rozwiązywania sporów7 lut 2016, 20:00 — Konflikty towarzyszą nam nieustannie – w życiu prywatnym i zawodowym. Te drobne rozwiązujemy sami z pomocą przyjaciół lub rodziny. Gdy jednak spór jest poważny, warto poszukać pomocy fachowca. Sprawdzonym sposobem rozwiązywania trudnych...58
  • Czekając na nową falę7 lut 2016, 20:00 — Koniec kryzysu imigracyjnego? Jeszcze nie teraz. W tym roku do bram Europy zapuka nawet więcej migrantów niż rok wcześniej. Więcej migrantów to większe wydatki na pomoc dla nich, czyli obciążenia, ale także zapowiedź dużych i niespodziewanych...60
  • Azyl dla brodatych nastolatków7 lut 2016, 20:00 — Za sprawą klęski polityki imigracyjnej wzorcowa idylla szwedzkiego państwa opiekuńczego zmienia się w krainę importowanego bezprawia.64
  • Ręka Putina w Niderlandach7 lut 2016, 20:00 — O europejskiej integracji Ukrainy zdecydują w kwietniowym referendum Holendrzy. Przy okazji mogą wywołać kolejny kryzys w Unii.66
  • Mafia Sp. z o.o.7 lut 2016, 20:00 — Włoska ‘ndrąngheta kontroluje 80 proc. kolumbijskiej kokainy, która trafia do Europy, a jej zyski porównywalne są z przychodami Microsoftu. Mimo to mafijna organizacja przeżywa najpoważniejszy kryzys od lat.68
  • Wielki kamień chińskiego smoka7 lut 2016, 20:00 — Tkwiący między Rosją a Zachodem Łukaszenka stawia na współpracę z Chinami. Z dość niejednoznacznym skutkiem.70
  • Komiks, seks i przemoc7 lut 2016, 20:00 — Jeśli wciąż jeszcze traktujecie komiksy jako lekturę dla dzieci, możecie się zdziwić. Zarówno tym, co znajdziecie w księgarniach, jak i najnowszą premierą w kinach.72
  • Pocałunek Jamesa Deana7 lut 2016, 20:00 — Kolega śmiał się kiedyś, że Robert Downey Jr. po wielkich rolach trzaska hajs w ekranizacjach komiksów. Pewnie wzdycha przed lustrem, wkładając kostium Iron Mana. Znam ten stan. Ale potem zaciska się zęby i robi fikołki na planie – mówi Alec...74
  • Kto napisał pamiętniki Anne Frank?7 lut 2016, 20:00 — Awantura o prawa do słynnych dzienników, uważanych za jedno z najważniejszych świadectw Holocaustu, odgrzewa najgorsze antysemickie teorie spiskowe.77
  • Dan Brown ze Szczecina7 lut 2016, 20:00 — Trwające od dekady poszukiwania polskiego Dana Browna zakończone. Na ten tytuł zasłużył Leszek Herman, autor powieści „Sedinum”.80
  • Rządy Snapchata7 lut 2016, 20:00 — W sieci nic nie ginie, chyba że na Snapchacie. Wszystko, co przekażemy za jego pomocą, bezpowrotnie znika. A to podoba się setkom milionów ludzi. Eksperci: ta aplikacja ma potencjał równy Facebookowi i Twitterowi.82
  • Cukier nie krzepi7 lut 2016, 20:00 — Cukrzyca – jedna z najczęstszych chorób XXI w. – to cichy zabójca. Każdy może z nią nieświadomie żyć latami. Na co powinieneś zwrócić uwagę, żeby w porę zauważyć niepokojące objawy, i co warto wiedzieć o skutecznych sposobach jej leczenia.84
  • Nowoczesne leczenie cukrzycy7 lut 2016, 20:00 — Polska jest jedynym krajem Europy, w którym nie są refundowane leki inkretynowe, a podstawą leczenia chorych na cukrzycę typu 2 są – inaczej niż w innych krajach – nadal insuliny ludzkie. O najważniejszych problemach polskiej...86
  • Wydać więcej, by zaoszczędzić7 lut 2016, 20:00 — Jeden z najnowszych leków na cukrzycę zmniejsza ryzyko zgonu na zawał serca i inne powikłania sercowonaczyniowe o 38 proc. To sensacja – mówi prof. Leszek Czupryniak z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.88
  • KALEJDOSKOP KULTURALNY7 lut 2016, 20:00 — KSIĄŻKI Mariusz Cieślik Internet i western Wydajność Lee Childa jest równie imponująca jak jego sprawność w konstruowaniu sensacyjnych fabuł. Właśnie trafia w ręce polskich czytelników jego 20. książka o Jacku Reacherze. I jak każda powieść tego...90
  • Naturalne domowe antybiotyki7 lut 2016, 20:00 — Nie bójmy się więc powrotu do babcinych sposobów leczenia i śmiało włączajmy te składniki do naszej codziennej diety.95
  • Człowiek Roku nagrodzony7 lut 2016, 20:00 — To był uroczysty i niezwykły wieczór. Historia przeplatała się z przyszłością, polityka z wątkami ludzkimi, a sprawy Polski z losami Europy.96
  • Co nam powie komisja smoleńska7 lut 2016, 20:00 — Powołanie nowej komisji, która będzie badać katastrofę smoleńską, było kwestią czasu. PiS nigdy nie krył, że wyjaśnienie przyczyn tej tragedii jest dla niego jedną z najważniejszych kwestii i po objęciu władzy będzie zabiegał o nadanie sprawie...98