Bohaterowie "Iliady" to postacie historyczne
To może być siedziba Ajasa, jednego z bohaterów "Iliady" Homera - twierdzi archeolog Yiannis Lolos z uniwersytetu w Ioanninie. Uczony od ponad sześciu lat prowadzi badania na wyspie Salamina u wybrzeży Attyki. W miejscowości Kanakia odkrył pozostałości rezydencji mykeńskiego władcy i siedzibę morskiego królestwa Salaminy oraz pobliską osadę. Archeolodzy szacują powierzchnię pałacu na ponad 700 m2; dotychczas odsłonili już 33 pomieszczenia. Wśród znalezisk są tysiące skorup glinianych naczyń, kamienne i brązowe narzędzia, a nawet pieczęć, której mógł używać Ajas.
Jeszcze 150 lat temu opisane przez Homera miejsca i bohaterów uważano za wymysł poety. Heinricha Schliemanna, który poświęcił majątek, bo chciał odnaleźć Troję, uważano za nieszkodliwego fantastę. Historycy nie mogli uwierzyć, gdy spod warstwy ziemi na wzgórzu Hisarlik zaczęły się wyłaniać potężne mury obronne i rezydencje trojańskich władców. Dzisiaj archeolodzy odkrywają pałace, z których Grecją rządzili być może homeryccy królowie. Nie ma tylko nadziei na odnalezienie grobu Ajasa, mimo że Lolos wraz z ekipą archeologów będzie wkrótce prowadzić wykopaliska na terenie cmentarzyska, na którym chowano mieszkańców osady, a być może także władców. Jeśli jednak wierzyć Homerowi, prochy króla Salaminy spoczęły w złotej urnie niedaleko Troi. Wojownik nie zginął pod Troją, lecz popełnił samobójstwo po ataku obłędu, którego doznał, gdy wodzowie przyznali zbroję po zabitym przez Parysa Achillesie nie jemu, ale Odyseuszowi. Ajas - według autora "Iliady" - był najwyższym spośród Achajów, a dzielnością i siłą ustępował jedynie Achillesowi (walczył potężnym toporem i osłaniał się tarczą z siedmiu wołowych skór obitych arkuszami brązu).
Afrodyzjak Heleny
W pałacu Ajasa na Salaminie odkryto fragment miedzianej płytki z wybitym kartuszem z imieniem faraona Ramzesa II. Yiannis Lolos twierdzi, że ten przedmiot mógł należeć do mykeńskiego wojownika, który służył jako najemnik pod rozkazami faraona w Egipcie. Z Egiptem są też powiązane losy innych bohaterów "Iliady" - pięknej Heleny ze Sparty i jej męża Menelaosa. Helena - według mitu - była uważana za najpiękniejszą kobietę na ziemi. Jej miłość była nagrodą dla trojańskiego księcia Parysa za to, że w konkursie piękności przyznał pierwsze miejsce bogini Afrodycie.
Bettany Hughes, autorka książki "Helen of Troy: Goddess, Princess, Whore", próbuje zrekonstruować wizerunek homeryckiej heroiny na podstawie wiedzy o kobietach z epoki brązu. Jeśli Helena rzeczywiście istniała, prawdopodobnie nie była wcale blondynką ani bezwolną ofiarą igraszek bogów i ludzi, lecz potężną księżniczką wojowniczką, podobną do serialowej Xeny. Bettany Hughes odtwarza wygląd Heleny na podstawie fresków z Grecji lądowej i Krety, na których kobiety trefią długie włosy w loki i noszą stroje obcis-kające smukłe talie i śmiało obnażające piersi. Hughes przypuszcza też, że Helena była rudowłosa.
W Sparcie archeolodzy już na początku XX wieku odkryli niedaleko brzegów rzeki Eurotas pałac, w którym mogła żyć Helena z mężem Menelaosem. Od jego imienia archeo-lodzy nazwali stanowisko Menelajon. Monumentalna budowla, tylko częściowo odsłonięta przez archeologów, jest prawdopodobnie najstarszym pałacem w Grecji lądowej (jej najstarsze części powstały w 1700 r. p.n.e.). W drugiej połowie XV wieku p.n.e. pierwszy dwupiętrowy pałac o ścianach wygładzonych starannie zaprawą i podłogach wykładanych otoczakami został zniszczony przez trzęsienie ziemi. Niemal natychmiast odbudowano go, wykorzystując fragmenty zruinowanych murów, ale nowa rezydencja nie przetrwała nawet stu lat. Trzeci pałac powstał około 200 m dalej na południe.W XIII wieku p.n.e. strawił go ogień.
Pałac Nestora
Nestor, władca Pylos, był jednym z Argonautów wyprawiających się po złote runo, walczył z centaurami i uczestniczył w słynnych łowach na dzika kaledońskiego. Wszyscy pamiętają go jako najstarszego i najmądrzejszego spośród Greków walczących pod Troją. Nestor też mógł być postacią historyczną. Gdy w latach 50. XX wieku Carl Blegen, który przed II wojną światową prowadził wykopaliska w Troi, kontynuując prace Schliemanna, odkopał w Messenii w południowo-zachodniej części Peloponezu pałac z epoki brązu, bez wahania uznał go za siedzibę sędziwego króla.
Pałac Nestora na Wzgórzu Anglików (Ano Englianos) nad zatoką Navarino różni się od typowych greckich warownych cytadeli epoki brązu i przypomina lekkie w formie rezydencje władców Krety. Zespół czterech budowli mieścił tylko na parterze 105 pomieszczeń, w których centrum znajdowała się sala tronowa ogrzewana i oświetlana wielkim paleniskiem. Władcy Pylos mieli też łazienkę - pokoik z terakotową wanną. Teraz Pałac Nestora niszczeje w szybkim tempie, podziwiać można tylko części budowli zabezpieczone dachem.
Klątwa cyklopa
Odyseusz, po dziesięciu latach spędzonych pod Troją, kolejnych dziesięć wracał do rodzinnej Itaki, gdzie czekała na niego wierna żona Penelopa i nie mniej wierny pies Argos (który zdechł ze wzruszenia, kiedy ujrzał swego pana). Mimo sprytu i rozumu, rozsławionych przez Homera, Odyseusz nie mógł odnaleźć drogi do domu, ponieważ ciążyła na nim klątwa cyklopa Polifema, którego podstępem oślepił. Podobna klątwa ciąży na archeologach, którzy do dziś nie potrafią odnaleźć pałacu słynnego wodza. Wysepka na Morzu Jońskim, która dzisiaj nosi nazwę Itaka, prawdopodobnie nie była wcale ojczyzną Odysa.
Słowa Homera opisujące Itakę nie pasują do górzystej wysepki. Brytyjski archeolog amator Robert Bittlestone razem z geologiem z Edynburga Johnem Underhillem i klasycystą z Cambridge Jamesem DiggleŐem sugerują w książce "Odysseus Unbound: The Search for HomerŐs Ithaca", że starożytna Itaka to dzisiejszy półwysep Paliki na Kefalonii, wyspie rozsławionej dzięki książce i filmowi "Mandolina kapitana Corellego". Ale na Kefalonii nie odnaleziono królewskiego pałacu, mimo że wyspa jest usiana pozostałościami z epoki brązu, a na jej powierzchni niemal co krok można znaleęć skorupy naczyń z tego okresu. Badania geologiczne potwierdzają, że półwysep Paliki był 3 tys. lat temu wyspą. Niewykluczone więc, że na niej znajdowało się królestwo Odysa.
Jeszcze 150 lat temu opisane przez Homera miejsca i bohaterów uważano za wymysł poety. Heinricha Schliemanna, który poświęcił majątek, bo chciał odnaleźć Troję, uważano za nieszkodliwego fantastę. Historycy nie mogli uwierzyć, gdy spod warstwy ziemi na wzgórzu Hisarlik zaczęły się wyłaniać potężne mury obronne i rezydencje trojańskich władców. Dzisiaj archeolodzy odkrywają pałace, z których Grecją rządzili być może homeryccy królowie. Nie ma tylko nadziei na odnalezienie grobu Ajasa, mimo że Lolos wraz z ekipą archeologów będzie wkrótce prowadzić wykopaliska na terenie cmentarzyska, na którym chowano mieszkańców osady, a być może także władców. Jeśli jednak wierzyć Homerowi, prochy króla Salaminy spoczęły w złotej urnie niedaleko Troi. Wojownik nie zginął pod Troją, lecz popełnił samobójstwo po ataku obłędu, którego doznał, gdy wodzowie przyznali zbroję po zabitym przez Parysa Achillesie nie jemu, ale Odyseuszowi. Ajas - według autora "Iliady" - był najwyższym spośród Achajów, a dzielnością i siłą ustępował jedynie Achillesowi (walczył potężnym toporem i osłaniał się tarczą z siedmiu wołowych skór obitych arkuszami brązu).
Afrodyzjak Heleny
W pałacu Ajasa na Salaminie odkryto fragment miedzianej płytki z wybitym kartuszem z imieniem faraona Ramzesa II. Yiannis Lolos twierdzi, że ten przedmiot mógł należeć do mykeńskiego wojownika, który służył jako najemnik pod rozkazami faraona w Egipcie. Z Egiptem są też powiązane losy innych bohaterów "Iliady" - pięknej Heleny ze Sparty i jej męża Menelaosa. Helena - według mitu - była uważana za najpiękniejszą kobietę na ziemi. Jej miłość była nagrodą dla trojańskiego księcia Parysa za to, że w konkursie piękności przyznał pierwsze miejsce bogini Afrodycie.
Bettany Hughes, autorka książki "Helen of Troy: Goddess, Princess, Whore", próbuje zrekonstruować wizerunek homeryckiej heroiny na podstawie wiedzy o kobietach z epoki brązu. Jeśli Helena rzeczywiście istniała, prawdopodobnie nie była wcale blondynką ani bezwolną ofiarą igraszek bogów i ludzi, lecz potężną księżniczką wojowniczką, podobną do serialowej Xeny. Bettany Hughes odtwarza wygląd Heleny na podstawie fresków z Grecji lądowej i Krety, na których kobiety trefią długie włosy w loki i noszą stroje obcis-kające smukłe talie i śmiało obnażające piersi. Hughes przypuszcza też, że Helena była rudowłosa.
W Sparcie archeolodzy już na początku XX wieku odkryli niedaleko brzegów rzeki Eurotas pałac, w którym mogła żyć Helena z mężem Menelaosem. Od jego imienia archeo-lodzy nazwali stanowisko Menelajon. Monumentalna budowla, tylko częściowo odsłonięta przez archeologów, jest prawdopodobnie najstarszym pałacem w Grecji lądowej (jej najstarsze części powstały w 1700 r. p.n.e.). W drugiej połowie XV wieku p.n.e. pierwszy dwupiętrowy pałac o ścianach wygładzonych starannie zaprawą i podłogach wykładanych otoczakami został zniszczony przez trzęsienie ziemi. Niemal natychmiast odbudowano go, wykorzystując fragmenty zruinowanych murów, ale nowa rezydencja nie przetrwała nawet stu lat. Trzeci pałac powstał około 200 m dalej na południe.W XIII wieku p.n.e. strawił go ogień.
Pałac Nestora
Nestor, władca Pylos, był jednym z Argonautów wyprawiających się po złote runo, walczył z centaurami i uczestniczył w słynnych łowach na dzika kaledońskiego. Wszyscy pamiętają go jako najstarszego i najmądrzejszego spośród Greków walczących pod Troją. Nestor też mógł być postacią historyczną. Gdy w latach 50. XX wieku Carl Blegen, który przed II wojną światową prowadził wykopaliska w Troi, kontynuując prace Schliemanna, odkopał w Messenii w południowo-zachodniej części Peloponezu pałac z epoki brązu, bez wahania uznał go za siedzibę sędziwego króla.
Pałac Nestora na Wzgórzu Anglików (Ano Englianos) nad zatoką Navarino różni się od typowych greckich warownych cytadeli epoki brązu i przypomina lekkie w formie rezydencje władców Krety. Zespół czterech budowli mieścił tylko na parterze 105 pomieszczeń, w których centrum znajdowała się sala tronowa ogrzewana i oświetlana wielkim paleniskiem. Władcy Pylos mieli też łazienkę - pokoik z terakotową wanną. Teraz Pałac Nestora niszczeje w szybkim tempie, podziwiać można tylko części budowli zabezpieczone dachem.
Klątwa cyklopa
Odyseusz, po dziesięciu latach spędzonych pod Troją, kolejnych dziesięć wracał do rodzinnej Itaki, gdzie czekała na niego wierna żona Penelopa i nie mniej wierny pies Argos (który zdechł ze wzruszenia, kiedy ujrzał swego pana). Mimo sprytu i rozumu, rozsławionych przez Homera, Odyseusz nie mógł odnaleźć drogi do domu, ponieważ ciążyła na nim klątwa cyklopa Polifema, którego podstępem oślepił. Podobna klątwa ciąży na archeologach, którzy do dziś nie potrafią odnaleźć pałacu słynnego wodza. Wysepka na Morzu Jońskim, która dzisiaj nosi nazwę Itaka, prawdopodobnie nie była wcale ojczyzną Odysa.
Słowa Homera opisujące Itakę nie pasują do górzystej wysepki. Brytyjski archeolog amator Robert Bittlestone razem z geologiem z Edynburga Johnem Underhillem i klasycystą z Cambridge Jamesem DiggleŐem sugerują w książce "Odysseus Unbound: The Search for HomerŐs Ithaca", że starożytna Itaka to dzisiejszy półwysep Paliki na Kefalonii, wyspie rozsławionej dzięki książce i filmowi "Mandolina kapitana Corellego". Ale na Kefalonii nie odnaleziono królewskiego pałacu, mimo że wyspa jest usiana pozostałościami z epoki brązu, a na jej powierzchni niemal co krok można znaleęć skorupy naczyń z tego okresu. Badania geologiczne potwierdzają, że półwysep Paliki był 3 tys. lat temu wyspą. Niewykluczone więc, że na niej znajdowało się królestwo Odysa.
| Grób Agamemnona |
|---|
| Heinrich Schliemann wybrał Mykeny na miejsce swoich kolejnych wykopalisk w 1876 r., ponieważ spodziewał się odkryć tam siedzibę króla Agamemnona. Schliemann kierował się opisem Pauzaniasza, greckiego pisarza z II wieku n.e., ale Mykeny były dobrze znane badaczom i podróżnikom pod koniec XIX wieku (nad powierzchnię ziemi wystawała m.in. górna część monumentalnej bramy ozdobionej reliefem dwóch lwic). Niedaleko wzgórza widoczny był też potężny grób tolosowy, zwany przez ówczesnych turystów grobem Agamemnona lub skarbcem Atreusza. Schliemann odkopał w Mykenach królewskie cmentarzysko wewnątrz kręgu otoczonego kamiennymi płytami. Szkieletom kobiet i mężczyzn ponadprzeciętnego - jak na owe czasy - wzrostu towarzyszyły złote i srebrne naczynia, zdobione sztylety, tuziny paciorków z ametystu i górskiego kryształu; czaszki zasłaniały maski ze złotej folii. Widząc te bogactwa, Schliemann nie miał wątpliwości, że "spojrzał w twarz Agamemnona" (jak napisali póęniej dziennikarze). Odkryte przez niego groby pochodzą jednak z 1700-1600 r. p.n.e., a Agamemnon dowodził Achajami pod Troją czterysta lat później - około 1200 r. p.n.e. Nie wiemy, kim byli pochowani w nich ludzie, od nich jednak zaczęło się bogactwo Myken. Badania greckich i brytyjskich archeologów odsłoniły na szczycie wzgórza pałac, a wokół niego domy, warsztaty rzemieślników i ośrodek kultu. Mykeny, podobnie jak w pałac na Salaminie, rozkwitały w XIII wieku p.n.e. |
Więcej możesz przeczytać w 16/2006 wydaniu tygodnika Wprost .
Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App Store i Google Play.
