Agnieszka Fedorczyk: Co uważa an za największy postęp w okulistyce w XXI w.?
Prof. Jerzy Szaflik: Okulistyka to specjalność przede wszystkim chirurgiczna. Jest to chirurgia specyficzna, bo wielkość operowanego pola jest bardzo mała, a wykonuje się na nim wiele bardzo skomplikowanych zabiegów. Najważniejszą zmianą jakościową w okulistyce było zwiększenie obrazu pola operacyjnego.
W przeszłości obraz ten powiększano dwu-, trzykrotnie za pomocą lupek. Zmiana dokonała się wraz z wprowadzeniem mikroskopu operacyjnego. W Polsce nastąpiło to w latach 80. Wtedy mikrochirurgia stała się w naszym kraju techniką obowiązującą w chirurgii okulistycznej. Mikrochirurg operuje, używając zarówno rąk, jak i nóg – w dłoniach trzyma narzędzia, np. końcówkę lasera, a nogami zmienia powiększenie obrazu oraz głębię ostrości. Wykorzystujemy najczęściej powiększenie siedmio-, dziesięciokrotne, chociaż możliwe jest powiększenie pola operowanego nawet do 40 razy. Jako przykład postępu w okulistyce można podać leczenie zaćmy, która jest najczęstszą przyczyną ślepoty na świecie. Prawie każda osoba po 70. roku życia w różnym stopniu cierpi na zaćmę. W Polsce stwierdzamy ją u mniej więcej 800 tys. osób.
Kiedy i jak można leczyć zaćmę?
Chirurgiczne leczenie zaćmy jest najczęściej wykonywanym zabiegiem chirurgicznym na świecie. To zabieg spektakularny, bo pacjent, który dotychczas widział źle, po zabiegu widzi dobrze. A czasami nawet lepiej niż przed chorobą, bo jednocześnie możemy skorygować za pomocą wszczepienia odpowiednich soczewek takie wady wzroku jak krótkowzroczność, nadwzroczność czy astygmatyzm. Zaćma najczęściej ujawnia się po 60. roku życia. Nie należy zwlekać z wykonaniem zabiegu.
Czym różni się leczenie zaćmy stosowane w latach 80. od obecnie stosowanego?
Ludzka soczewka ma 12 mm długości. Dwie dekady temu, aby wprowadzić do oka soczewkę korygującą, trzeba było wykonać pięcio-, sześciomilimetrowe cięcie. Obecnie wystarczy cięcie długości 3-2 mm, a nawet 1,8 mm, aby wprowadzić do oka soczewkę zwijalną. Takie soczewki stosuje się dzisiaj w okulistyce – dopiero w oku rozwijają się do wymiarów 12 mm. Najnowocześniejszą metodą leczenia zaćmy jest chirurgia przy użyciu lasera femtosekundowego. Jej nowoczesność polega na tym, że zamiast chirurga część zabiegu wykonuje maszyna, która jest bardziej precyzyjna niż najlepsze dłonie operatora i nie popełnia błędów. Lekarz programuje maszynę, która z wielką precyzją wykonuje nacięcia gałki ocznej. To technika bezpieczna, ale kosztowna, bo sprzęt jest drogi. W Centrum Mikrochirurgii Oka Laser jako jedni z pierwszych w Europie wprowadziliśmy tę technikę zabiegu. Standardowym zabiegiem usuwania zaćmy jest fakoemulsyfikacja. Wykonuje się ją najczęściej – w 99 proc. zabiegów.
Laser jest wykorzystywany obecnie także do leczenia wad wzroku. Kiedy zabieg ten jest najskuteczniejszy?
Korygowaniem wad wzroku – krótkowzroczności, nadwzroczności, astygmatyzmu – zajmuje się chirurgia refrakcyjna. Najważniejszym elementem oka, jeśli chodzi o wartość optyczną, jest rogówka. Wiedząc o tym, chirurdzy okuliści wpadli na pomysł, by korygować wrodzone wady wzroku za pomocą zmian refrakcji rogówki. I tak u osoby z krótkowzrocznością można zmniejszyć refrakcję, spłaszczając rogówkę. Z kolei w dalekowzroczności wypiętrzenie rogówki spowoduje brak konieczności stosowania okularów. Zabiegi takie zaczęto wykonywać przez nacinanie rogówki, co powodowało zmianę jej kształtu. W efekcie pacjent widział
dobrze bez okularów – zarówno daleko, jak i blisko. W pewnym momencie nóż zastąpiono laserem excimerowym, co zwiększyło bezpieczeństwo i przewidywalność wyniku. Obecnie w zabiegach refrakcyjnych wykorzystujemy precyzyjne metody diagnostyczne i nowatorskie techniki operacyjne, używając nowych generacji laserów excimerowych, a od niedawna laserów femtosekundowych.
Jaka jest granica wieku laserowej korekcji wzroku?
Zabieg wykonujemy po 21. roku życia, bo wtedy oko już nie rośnie. Dzięki temu do 40-45 roku życia można żyć bez okularów – nie nosić ich ani przy chodzeniu, ani przy czytaniu. To jest wygodne. Po 45. roku życia zaczynają być potrzebne okulary do czytania, a to z tego względu, że zmniejsza się zakres akomodacji, która polega na dostosowywaniu ostrości wzroku zarówno do dali, jak i do bliży dzięki pracy mięśni oka. Oprócz wygody motywacją do przeprowadzenia laserowej korekcji wzroku może być chęć wykonywania zawodu, w którym wymagane jest doskonałe widzenie – jak policjanta, pilota, kolejarza czy zawodowego kierowcy.
Dosyć powszechnym schorzeniem, dotyczącym około 60 proc. dorosłych osób, jest zespół suchego oka. Na czym on polega i jakie są sposoby jego leczenia?
Zespół suchego oka objawia się zaburzeniem wydzielania łez, co powoduje dyskomfort – zaczerwienienie, pieczenie, czasami ból, uczucie zmęczenia i ciężkich powiek, co u niektórych osób powoduje gorsze widzenie. Brak łez można uzupełniać, stosując specjalne krople, tzw. sztuczne łzy. Dzięki temu oko jest lepiej nawilżone, a dolegliwości ustępują. Rzecz w tym, że trzeba stosować te krople stale. Łzy produkowane są przez organizm bez przerwy i w formie filmu, czyli cienkiej powłoki przykrywają rogówkę. Jeśli tak się nie dzieje, rogówka wysycha, zaczynają się bóle, oczy chorują z poważnymi konsekwencjami, z utratą wzroku włącznie. Przyczyny braku filmu łzowego i intensywność tego defektu może być różna. Film łzowy składa się z trzech części – tłuszczowej, wodnej oraz śluzowej. I w zależności od tego, jakiej części brakuje, należy zastosować odpowiednie krople. Dotychczas kluczowe było stwierdzenie zaburzenia w wydzielaniu łez. Od niedawna dostępna jest metoda oceny jakości łez – tego, jakie one są, i czy czegoś w ich składzie brakuje. Do takiej nowoczesnej diagnostyki służy aparat OSA – kompleksowy analizator powierzchni oka i łez, który bada powierzchnię oka. Te aparaty nie są jeszcze w Polsce popularne, na razie OSĘ mamy tylko my w Centrum Mikrochirurgii Oka Laser. Myślę, że tych aparatów będzie coraz więcej, bo coraz więcej ludzi cierpi na zespół suchego oka. Na podstawie takich szczegółowych badań można stosować różne metody leczenia, lepiej dopasowane do danego pacjenta. Zajmujemy się tym w Centrum Chirurgii Oka Laser z dobrym skutkiem.
A leczenie zeza? Na ile jest ono skuteczne?
Zez leczymy coraz skuteczniej zarówno u dzieci, młodzieży, jak i osób dorosłych. Służą temu nowe techniki chirurgiczne. W tym schorzeniu odpowiednia diagnostyka i odpowiednio dobrane na jej podstawie techniki chirurgiczne pozwalają na równoległe ustawienie oczu i uzyskanie trwałego efektu. Kluczowa jest tutaj prawidłowa diagnostyka, która umożliwia precyzyjne określenie zakresu uszkodzenia oraz niedomogi mięśniowej. W leczeniu zeza chodzi o to, żeby nie dopuścić do niedowidzenia oka, bo wówczas leczenie jest mniej skuteczne.
Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App Store i Google Play.
Dalsze rozpowszechnianie artykułu tylko za zgodą wydawcy tygodnika Wprost.
Regulamin i warunki licencjonowania materiałów prasowych.
