Drang nach Westen

Kiedy kanclerz Helmut Kohl obiecywał podczas zjednoczenia Niemiec nowym wschodnim landom "kwitnące krajobrazy", zapewne nie myślał o wyburzaniu tysięcy domów, by na ich miejscu posadzić kwiatki. Tymczasem właśnie taka jest dziś rzeczywistość wyludniającej się byłej NRD. W pierwszych dziesięciu latach po zjednoczeniu byłą NRD opuściło 1,7 mln ludzi. Według Federalnego Instytutu Badań ludności w Wiesbaden, w następnej dekadzie ze wschodnich landów wyjedzie kolejny milion osób. Przykładem tych zmian jest położone niedaleko polskiej granicy miasteczko Cottbus, z którego od czasu zjednoczenia wyprowadziło się 18 proc. mieszkańców. Brandenburski Związek Przedsiębiorstw Budowlanych przewiduje, że liczba mieszkańców miasta spadnie poniżej 100 tys. (ze 135 tys. przed zjednoczeniem). Niemcy wschodnie systematycznie się wyludniają. W 1930 r. w Lipsku żyło 720 tys. osób, w czasach NRD 500 tys., dziś zaledwie 450 tys. Najbardziej wyludnione są miasteczka w pozbawionym przemysłu pasie wzdłuż polskiej granicy i te, w których zamknięto wielkie fabryki. Z położonej niedaleko granicy z Polską Hoyerswerdy wyjechało na zachód ponad 23 proc. mieszkańców. Wedle prognoz HypoVereinsbanku z 2000 r., liczba mieszkańców wschodnich landów spadnie w 2040 r. z 14 mln do 9 mln! Trudno się temu dziwić, skoro na tych terenach wskaźnik tzw. dzietności (liczba potomstwa przypadająca średnio na kobietę) wynosi 0,8 i jest najniższy na świecie, nie pozwalając nawet na prostą wymianę pokoleń, do czego trzeba współczynnika 2,1. W całych Niemczech współczynnik ten sięga 1,36, a 23,2 proc. Niemców ma więcej niż 65 lat, co nie pozwala liczyć na dopływ "świeżej krwi" z zachodnich landów.

Tania ziemia i pustostany Niedostatek ludzi oznacza m.in. niewielki popyt na ziemię. Efektem tego zjawiska są mniej więcej dziesięciokrotnie wyższe jej ceny pod Szczecinem niż po niemieckiej stronie granicy. Ilustracją zmian jest graniczne miasteczko Zgorzelec-Görlitz. Z niemieckiej strony wyprowadziło się na zachód 20 proc. ludności, a każdego roku opuszcza ją kolejne 3 tys., przeważnie młodych i najbardziej zaradnych. W efekcie średni wiek mieszkańców po zachodniej stronie wynosi 42 lata, a po polskiej - 35 lat. W centrum pięknego miasteczka stoi kilka tysięcy pustostanów w świeżo odnowionych secesyjnych kamieniczkach z czynszami niższymi niż po polskiej stronie. Pustostanów w byłej NRD jest znacznie więcej. Kilka lat temu w nadodrzańskim Schwedt pokazano kanclerzowi Gerhardowi Schröderowi wymarłe betonowe osiedla. Zostały już wyburzone. W saksońskim Stendal, na będącym wizytówką "najlepszego z ustrojów" osiedlu Stadtsee, już dwa lata temu opuszczone było co drugie mieszkanie. Lekarstwem na rosnące koszty utrzymania domów stały się rozbiórki. Zaczęły się one w 1999 r., a obecnie idą pełną parą. Szacuje się, że we wschodnich landach z miliona nie zamieszkanych mieszkań przestanie istnieć w najbliższej przyszłości 360 tys. W Magdeburgu do 2010 r. planuje się wyburzyć 10 tys. lokali.

Zabójczy socjal Dzięki dotacjom z zachodnich landów i "wysokim standardom socjalnym" RFN mieszkańcy byłej NRD pogłębili swoją zależność od państwa, stając się z roku na rok coraz mniej zaradni i przedsiębiorczy. Skutkiem jest wysokie bezrobocie na tych terenach. Nieliczni rzutcy już wyjechali albo zamierzają wyjechać do zachodnich landów. Wielu niemieckich polityków i burmistrzów miast graniczących z Polską jedyną i ostatnią szansę na ożywienie widzi w osiedleniu się u nich Polaków, którzy zamieszkają w pustostanach i podejmą pracę w nie chcianych przez Niemców zawodach. Burmistrzowie liczą też na przybycie polskich biznesmenów, bo w ich miejscowościach najbardziej brakuje właśnie przedsiębiorczości i zaradności. Z badań sondażowych instytutu MORI przeprowadzonych dwa lata temu w naszym kraju wynika, że 1,5 mln Polaków chce się przeprowadzić i pracować w Niemczech. Czyżby po stuleciach Drang nach Osten szykował się Drang nach Westen w polskim wykonaniu?