Kruki i wrony wykazują inteligencję półtorarocznego dziecka
Ewa Nieckuła
Hodowana w niewoli wrona brodata z Nowej Kaledonii po bezskutecznych próbach wydłubania drutem apetycznego kąska z dna wąskiej probówki zrobiła na końcu przyrządu haczyk i osiągnęła swój cel. W świecie biologów zawrzało. Nigdy przedtem nie zaobserwowano, by jakiekolwiek zwierzę modyfikowało narzędzie stosownie do zadania. Pojawiły się głosy, że ten ptak rozumie przyczynę i skutek działań. Wkrótce okazało się, że dzikie wrony z Nowej Kaledonii są przewidujące i zachowują narzędzia wykonane z liści pandana na wypadek, gdyby miały im się jeszcze przydać. Przy wyczynach tych ptaków nikogo już nie zadziwi dzięciur żyjący na południu Stanów Zjednoczonych, który z drewna wykonuje "łyżkę" do przenoszenia miodu dla piskląt, czy kłowacz kaktusowy z wysp Galapagos, używający cierni do łowienia owadów.
Ptaki nie są jedynie upierzonymi robotami zaprogramowanymi od urodzenia do wykonywania ptasich czynności, jak do niedawna sądzono. W Anglii obserwowano sikorę modrą, która potrafiła zedrzeć folię zamykającą pozostawianą pod drzwiami butelkę z mlekiem i spijać śmietankę. W Nowej Zelandii grupa wróbli opanowała otwieranie automatycznych drzwi uruchamianych przez fotokomórkę i stołowała się w kawiarni. Podczas wojny w Zimbabwe widziano sępy, które przez wiele dni czekały na granicy zaminowanego terenu. Wiedziały, że prędzej czy później jakieś zwierzę zostanie tu rozerwane na kawałki. Czyż nie są to przebłyski prawdziwej inteligencji?
Nawet najdoskonalszy robot nie ma poczucia humoru, a ptaki lubią się bawić. - We Wrocławiu obserwowano srokę, która siadała na zderzaku zatrzymującego się przed przejściem dla pieszych samochodu. Gdy samochód ruszał, jechała kilka metrów, podrywała się i czekała na następną zmianę świateł, by przysiąść na kolejnym zderzaku - mówi ornitolog prof. Leszek Jerzak z Uniwersytetu Zielonogórskiego. Najwięksi żartownisie to kruki. Dr Bernd Heinrich, znawca tych ptaków, twierdzi, że uwielbiają ślizgać się na śniegu, wywijać koziołki w powietrzu, wisieć na jednej nodze na drucie telefonicznym lub leżąc na grzebiecie, żonglować przedmiotami, używając dzioba i nóg.
Rozum wrony
Kanadyjczyk dr Louise Lefebvre stworzył ranking ptaków o najwyższym IQ. Za podstawę posłużyły mu obserwacje zaskakujących zachowań opisane w czasopismach ornitologicznych, zwłaszcza notatki dotyczące ptasiej pomysłowości przy zdobywaniu pokarmu. Najsprytniejsze okazały się krukowate, czyli kruki, sroki i wrony. Za nimi były sokoły, jastrzębie, czaple i dzięcioły. Niekwestionowanym liderem została jednak zwykła wrona, która rozwiązuje swoje problemy z największą łatwością.
Doświadczenia przeprowadzone przez dr. Bernda Heinricha udowodniły, jak bardzo niedoceniano ptasie możliwości. Uczony poddał kruki trudnej próbie. Na żerdzi, na 60-centymentrowym sznurku zawiesił kawałki ich ulubionego mięsa. Jeden z ptaków już za pierwszym razem poradził sobie z techniczną przeszkodą. Usiadł na żerdzi, podciągnął dziobem linkę, zrobił na niej pętelkę, którą przydepnął nogą i powtarzając ten manewr, sięgnął do mięsa.
Heinrich chciał się też przekonać, czy kruki będą podążać za ludzkim wzrokiem. Reakcja na spojrzenie jest sprawdzianem rozwoju mózgu u dzieci, które, jeśli ich rozwój przebiega normalnie, potrafią śledzić spojrzenie dorosłego już w wieku półtora roku. Dziecko zaczyna rozumieć, że inni mają własne myśli. Brak tej umiejętności jest jednym z pierwszych symptomów autyzmu. Pokój, w którym przebiegał eksperyment, przedzielono barierą. Kruki wychowywane w niewoli pojedynczo zajmowały miejsce na żerdzi, eksperymentator zaś stawał po drugiej stronie przegrody, wbijał wzrok w sufit, patrzył w stronę ptaka lub w miejsce ukryte za barierką. Wszystkie kruki biorące udział w doświadczeniu potrafiły podążać za spojrzeniem mężczyzny, a niektóre wiedzione ciekawością siadały na barierce, by sprawdzić, co tak zainteresowało człowieka.
Pamięć modrowronki
Podobne umiejętności wykazują m.in. kalifornijskie modrowronki. Robią one zapasy pokarmu, ale mają też zwyczaj rabowania cudzych spiżarni. Chowając pokarm, bacznie się rozglądają, czy nie śledzi ich inny ptak. Jeśli podąża za nimi osobnik, który już im coś wykradł, zmieniają skrytkę. Często też wprowadzają złodzieja w błąd, trzymając pokarm ukryty w dziobie i udając, że chowają go w kilku miejscach.
Modrowronki zatem nie tylko rozpoznają inne ptaki i ich intencje, ale potrafią także przewidywać i wyciągać wnioski z przykrych doświadczeń. Na tym ich wyjątkowe zdolności się nie kończą. Te zapobiegliwe ptaki potrafią schować ponad 30 tys. nasion w 2,5 tys. miejsc, a po roku odzyskują dwie trzecie tej wielkiej masy pokarmu! Nie udało się jeszcze dociec, jak to robią. Istnieje teoria, że zapamiętują niezwykle szczegółową mapę okolicy, w której żyją.
Gramatyka papugi
Łatwo zaakceptowaliśmy, że małpy człekokształtne, z którymi łączy nas tak wiele fizycznych podobieństw, są zdolne do procesów poznawczych. Ptaki to jednak zupełnie inny świat. Z ewolucyjnego punktu widzenia ludzi i ptaki dzieli przepaść. Nie tak głęboka jednak, jak do niedawna sądzono.
Alex, papuga żako obdarzona mózgiem nie większym od włoskiego orzecha, potrafi odróżnić 50 przedmiotów, liczyć do sześciu, rozróżnić siedem kolorów i pięć kształtów, stosować przymiotniki "większy", "mniejszy", "taki sam", i "różny", a także pojęcia "pod" i "nad". Wartościuje nawet przedmioty według określonego porządku, co do tej pory było umiejętnością zarezerwowaną wyłącznie dla ludzi i małp człekokształtnych. W odróżnieniu od szympansów Alex potrafi mówić. Szkoląca go od 29 lat dr Irene Pepperberg twierdzi, że Alex nie tylko naśladuje ludzką mowę, ale też wyraża swoje myśli! Umiejętności papugi przyrównuje do zdolności 4-letniego dziecka.
Przekonanie o wyższości ludzi nad zwierzętami podważa też eksperyment TimothyŐego Q. Gentnera z Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Diego, który udowodnił, że szpaki potrafią się nauczyć reguł rządzących złożoną gramatyką. Dotychczas sądzono, że to domena wyłącznie ludzkiego mózgu. W świetle ostatnich obserwacji powiedzenie "ptasi móżdżek" może być komplementem.
Ewa Nieckuła
Hodowana w niewoli wrona brodata z Nowej Kaledonii po bezskutecznych próbach wydłubania drutem apetycznego kąska z dna wąskiej probówki zrobiła na końcu przyrządu haczyk i osiągnęła swój cel. W świecie biologów zawrzało. Nigdy przedtem nie zaobserwowano, by jakiekolwiek zwierzę modyfikowało narzędzie stosownie do zadania. Pojawiły się głosy, że ten ptak rozumie przyczynę i skutek działań. Wkrótce okazało się, że dzikie wrony z Nowej Kaledonii są przewidujące i zachowują narzędzia wykonane z liści pandana na wypadek, gdyby miały im się jeszcze przydać. Przy wyczynach tych ptaków nikogo już nie zadziwi dzięciur żyjący na południu Stanów Zjednoczonych, który z drewna wykonuje "łyżkę" do przenoszenia miodu dla piskląt, czy kłowacz kaktusowy z wysp Galapagos, używający cierni do łowienia owadów.
Ptaki nie są jedynie upierzonymi robotami zaprogramowanymi od urodzenia do wykonywania ptasich czynności, jak do niedawna sądzono. W Anglii obserwowano sikorę modrą, która potrafiła zedrzeć folię zamykającą pozostawianą pod drzwiami butelkę z mlekiem i spijać śmietankę. W Nowej Zelandii grupa wróbli opanowała otwieranie automatycznych drzwi uruchamianych przez fotokomórkę i stołowała się w kawiarni. Podczas wojny w Zimbabwe widziano sępy, które przez wiele dni czekały na granicy zaminowanego terenu. Wiedziały, że prędzej czy później jakieś zwierzę zostanie tu rozerwane na kawałki. Czyż nie są to przebłyski prawdziwej inteligencji?
Nawet najdoskonalszy robot nie ma poczucia humoru, a ptaki lubią się bawić. - We Wrocławiu obserwowano srokę, która siadała na zderzaku zatrzymującego się przed przejściem dla pieszych samochodu. Gdy samochód ruszał, jechała kilka metrów, podrywała się i czekała na następną zmianę świateł, by przysiąść na kolejnym zderzaku - mówi ornitolog prof. Leszek Jerzak z Uniwersytetu Zielonogórskiego. Najwięksi żartownisie to kruki. Dr Bernd Heinrich, znawca tych ptaków, twierdzi, że uwielbiają ślizgać się na śniegu, wywijać koziołki w powietrzu, wisieć na jednej nodze na drucie telefonicznym lub leżąc na grzebiecie, żonglować przedmiotami, używając dzioba i nóg.
Rozum wrony
Kanadyjczyk dr Louise Lefebvre stworzył ranking ptaków o najwyższym IQ. Za podstawę posłużyły mu obserwacje zaskakujących zachowań opisane w czasopismach ornitologicznych, zwłaszcza notatki dotyczące ptasiej pomysłowości przy zdobywaniu pokarmu. Najsprytniejsze okazały się krukowate, czyli kruki, sroki i wrony. Za nimi były sokoły, jastrzębie, czaple i dzięcioły. Niekwestionowanym liderem została jednak zwykła wrona, która rozwiązuje swoje problemy z największą łatwością.
Doświadczenia przeprowadzone przez dr. Bernda Heinricha udowodniły, jak bardzo niedoceniano ptasie możliwości. Uczony poddał kruki trudnej próbie. Na żerdzi, na 60-centymentrowym sznurku zawiesił kawałki ich ulubionego mięsa. Jeden z ptaków już za pierwszym razem poradził sobie z techniczną przeszkodą. Usiadł na żerdzi, podciągnął dziobem linkę, zrobił na niej pętelkę, którą przydepnął nogą i powtarzając ten manewr, sięgnął do mięsa.
Heinrich chciał się też przekonać, czy kruki będą podążać za ludzkim wzrokiem. Reakcja na spojrzenie jest sprawdzianem rozwoju mózgu u dzieci, które, jeśli ich rozwój przebiega normalnie, potrafią śledzić spojrzenie dorosłego już w wieku półtora roku. Dziecko zaczyna rozumieć, że inni mają własne myśli. Brak tej umiejętności jest jednym z pierwszych symptomów autyzmu. Pokój, w którym przebiegał eksperyment, przedzielono barierą. Kruki wychowywane w niewoli pojedynczo zajmowały miejsce na żerdzi, eksperymentator zaś stawał po drugiej stronie przegrody, wbijał wzrok w sufit, patrzył w stronę ptaka lub w miejsce ukryte za barierką. Wszystkie kruki biorące udział w doświadczeniu potrafiły podążać za spojrzeniem mężczyzny, a niektóre wiedzione ciekawością siadały na barierce, by sprawdzić, co tak zainteresowało człowieka.
Pamięć modrowronki
Podobne umiejętności wykazują m.in. kalifornijskie modrowronki. Robią one zapasy pokarmu, ale mają też zwyczaj rabowania cudzych spiżarni. Chowając pokarm, bacznie się rozglądają, czy nie śledzi ich inny ptak. Jeśli podąża za nimi osobnik, który już im coś wykradł, zmieniają skrytkę. Często też wprowadzają złodzieja w błąd, trzymając pokarm ukryty w dziobie i udając, że chowają go w kilku miejscach.
Modrowronki zatem nie tylko rozpoznają inne ptaki i ich intencje, ale potrafią także przewidywać i wyciągać wnioski z przykrych doświadczeń. Na tym ich wyjątkowe zdolności się nie kończą. Te zapobiegliwe ptaki potrafią schować ponad 30 tys. nasion w 2,5 tys. miejsc, a po roku odzyskują dwie trzecie tej wielkiej masy pokarmu! Nie udało się jeszcze dociec, jak to robią. Istnieje teoria, że zapamiętują niezwykle szczegółową mapę okolicy, w której żyją.
Gramatyka papugi
Łatwo zaakceptowaliśmy, że małpy człekokształtne, z którymi łączy nas tak wiele fizycznych podobieństw, są zdolne do procesów poznawczych. Ptaki to jednak zupełnie inny świat. Z ewolucyjnego punktu widzenia ludzi i ptaki dzieli przepaść. Nie tak głęboka jednak, jak do niedawna sądzono.
Alex, papuga żako obdarzona mózgiem nie większym od włoskiego orzecha, potrafi odróżnić 50 przedmiotów, liczyć do sześciu, rozróżnić siedem kolorów i pięć kształtów, stosować przymiotniki "większy", "mniejszy", "taki sam", i "różny", a także pojęcia "pod" i "nad". Wartościuje nawet przedmioty według określonego porządku, co do tej pory było umiejętnością zarezerwowaną wyłącznie dla ludzi i małp człekokształtnych. W odróżnieniu od szympansów Alex potrafi mówić. Szkoląca go od 29 lat dr Irene Pepperberg twierdzi, że Alex nie tylko naśladuje ludzką mowę, ale też wyraża swoje myśli! Umiejętności papugi przyrównuje do zdolności 4-letniego dziecka.
Przekonanie o wyższości ludzi nad zwierzętami podważa też eksperyment TimothyŐego Q. Gentnera z Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Diego, który udowodnił, że szpaki potrafią się nauczyć reguł rządzących złożoną gramatyką. Dotychczas sądzono, że to domena wyłącznie ludzkiego mózgu. W świetle ostatnich obserwacji powiedzenie "ptasi móżdżek" może być komplementem.
Więcej możesz przeczytać w 25/2006 wydaniu tygodnika Wprost .
Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App Store i Google Play.
