DARIUSZ DANILUK
Czy trzymając oszczędności w banku spółdzielczym w Polsce, możemy spać spokojnie? Tak, możemy i powinniśmy spać spokojnie. Aczkolwiek po przebudzeniu warto zainteresować się tym, co dzieje się w sektorze. W krótkim czasie głośno było o problemach. Przypomnijmy: – Wołomin, 30 grudnia 2015 r. – sąd orzekł upadłość tamtejszego banku spółdzielczego. O przyczynach pisano, w październiku NIK opublikował swój raport. Z dostępnych informacji wynika, że oprócz błędów w zarządzaniu ryzykiem, braku skutecznego nadzoru ze strony rady nadzorczej, banku zrzeszającego i Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) do upadku przyczyniła się działalność grupy przestępczej z udziałem członków zarządu. Trwa postępowanie prokuratorskie. – Nadarzyn, 21 października 2016 r. – KNF zawiesiła działalność banku spółdzielczego i wystąpiła do sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości oraz powołanie zarządu komisarycznego. Pieniądze w imieniu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (BFG) wypłaca deponentom BZ WBK. Można przypuszczać, że przyczyny były podobne jak w banku z Wołomina, co nie znaczy, że identyczne. – Ciechanów, 26 października 2016 r. – po lokalnym tzw. runie na kasy banku sytuację uspokoił Narodowy Bank Polski (NBP), wspólnie z KNF i BFG, potwierdzając gotowość wsparcia banku płynnością i przypominając o gwarancjach depozytów. Żaden bank nie przetrwa wybuchu paniki bez wsparcia, czyli zaopatrzenia w środki („płynność”). Interwencja była skuteczna. Spójrzmy teraz na cały sektor. Na koniec czerwca działało w Polsce 560 banków spółdzielczych zrzeszonych w dwóch grupach: BPS z siedzibą w Warszawie i w SGB-Banku z Poznania. Samodzielnie funkcjonuje tylko Krakowski Bank Spółdzielczy. Geneza zrzeszania banków spółdzielczych sięga 1994 r., kiedy to wprowadzono taki wymóg, aby zapobiegać kryzysom. Ze zrzeszenia można wystąpić, ale trzeba spełnić wiele wymogów i uzyskać zgodę KNF.
Formuła zrzeszenia zwiększa bezpieczeństwo ze względu na potencjał finansowy grupy, możliwości lepszego zarządzania ryzykiem, płynnością i wykorzystania kapitału. Wspólnie łatwiej też obniżać koszty. Banki spółdzielcze mają blisko 4,7 tys. placówek, niektóre działają od XIX w. Ich udziałowcami jest ponad 989 tys. osób. Jeśli mowa o bezpieczeństwie depozytów, to warto przypomnieć ustawę z 2015 r., która dostosowała nasze prawo do unijnego, wprowadzając Instytucjonalny System Ochrony (IPS). Ma on zapewnić płynność i wypłacalność uczestnikom, w szczególności poprzez udzielanie pożyczek, gwarancji i poręczeń. Do IPS przystąpiły 464 banki (stan na 27 września), które zgromadziły na rachunkach depozytu obowiązkowego w bankach zrzeszających ok. 5,1 mld zł. Do tego trzeba doliczyć ponad 552 mln zł funduszy pomocowych. To daje margines bezpieczeństwa. Wartość aktywów banków spółdzielczych oscyluje wokół 115 mld zł, a zrzeszających – 33,6 mld zł (razem ok. 9 proc. aktywów całego sektora bankowego). Dodam, że za pierwsze półrocze 2016 r. banki spółdzielcze miały dodatni wynik finansowy, 355,4 mln zł, i spełniały wysokie wymagania KNF. Co prawda, 40 z nich zobowiązano do realizacji programów naprawczych, ale jest to standardowe narzędzie nadzoru mające przywrócić efektywność. Reasumując, banki spółdzielcze mają się dobrze, KNF czuwa, a w przypadku ogłoszenia upadłości depozyty (do 100 tys. euro lub w szczególnych wypadkach więcej) wraz z odsetkami wypłaca w ciągu siedmiu dni roboczych BFG. Fundusz wykazał się już wielokrotnie sprawnością, przekazując w roku 2015 i 2016 miliardy złotych klientom upadłych SKOK (i banku w Wołominie). Warto przy tym podkreślić różnice między bankami spółdzielczymi i SKOK. Zakres i formuła gwarancji przez BFG zgromadzonych depozytów są identyczne, jednak są to inne typy instytucji. Poza tym SKOK mają gorsze od banków wyniki finansowe, braki kapitałowe oraz portfel kredytowy niższej jakości. Skala działalności systemu SKOK jest relatywnie mała. Ich aktywa stanowią około 11,5 mld zł, depozyty nieco ponad 10,9 mld zł. Z dobrych wieści – są poddane restrukturyzacji. Ale to już zupełnie inna historia. g
DARIUSZ DANILUK, PRACOWAŁ M.IN. W NBP, BYŁ WICEMINISTREM FINANSÓW I PREZESEM BANKU GOSPODARSTWA KRAJOWEGO
Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App Store i Google Play.