Masowe wymieranie gatunków to mit! Kiedy ornitolog Bob Harrison zobaczył króla ptaków, jak nazywany jest dzięcioł wielkodzioby, był tak zdumiony, jakby spotkał Elvisa Presleya. Największy w Ameryce i trzeci pod względem wielkości dzięcioł na świecie od 60 lat był uznawany za gatunek wymarły. Teraz znów pojawił się w lasach Arkansas. - Nigdy nie wierzyłem w masowe wymieranie gatunków. Wiele zwierząt, które rzekomo wyginęły, wciąż żyje. Trudno je spotkać, bo występują rzadko, a biolodzy odnajdują je zwykle przypadkowo - mówi John Fitzpatrick z Cornell University.
Dzięcioł wielkodzioby (Campephilus principalis) dawniej licznie zamieszkiwał dolinę Missisipi. Liczba tych ptaków znacznie się zmniejszyła, gdy intensywnie zaczęły się rozwijać przemysł i rolnictwo. Dzięcioły traciły siedliska, widywano je coraz rzadziej, aż w końcu uznano za gatunek wymarły. Od tamtej pory ptaka można było podziwiać jedynie na obrazach XVII-wiecznych malarzy, zwłaszcza van Dycka. Dopiero niedawno w rezerwacie Cache River National Wildlife Refuge na pniu drzewa zauważono ślady wyjątkowo mocnego dzioba. - Dzięcioły zdobywają pokarm z pni czyreni ogniowych. Te drzewa odradzają się nawet po ścięciu i pewnie dlatego ptakom udało się przetrwać - wyjaśnia Fitzpatrick.
Penelopa z Peru
Naukowcy coraz częściej odnajdują zwierzęta, które uznano za wymarłe. W Nowej Zelandii dwaj miłośnicy ptaków, fotograf i pisarz, spostrzegli z łodzi nieopodal Wielkiej Rafy Koralowej stado ponad 20 nawałników żółtopłetwych (Oceanites maorianus). Tych ptaków nie widziano od 150 lat. W Indiach po ponad stu latach zaobserwowano 25 osobników sowy Heteroglaux blewitti. Na Fidżi uczeni rozpoznali po czerwono-brązowym upierzeniu i długich nogach ptaka Trichocichla rufa, a wkrótce potem w gęstych, niskich lasach na wyspie Vanua Levu znaleźli jego krewnego - Trichocichla rufa clunei. Oba gatunki opisane w XIX wieku dawno temu uznano za wymarłe.
W Andach ornitolodzy sfotografowali czternaście barwnych papug - amazoneczek żółtolicych (Hapalopsittaca fuertesi). Dotychczas widziano je jedynie raz w 1911 r. W Grecji i na wybrzeżu Suffolk po wielu latach pojawił się kulon. Z kolei ptaka z gatunku Toxostoma guttatum znaleziono na Jukatanie - "zmartwychwstał" po huraganie Roxanne w 1995 r. W Peru po ponad stu latach pojawiła się penelopa białoskrzydła.
Syjamski krokodyl
- Nazywanie zmian w przyrodzie ekologicznym holocaustem jest mocno przesadzone - uważa John Fitzpatrick. Biologowie podejrzewają, że istnieje około 30 mln nie odkrytych gatunków flory i fauny. Co roku poznajemy 15-20 tys. nowych gatunków zwierząt, a botanicy odkrywają rocznie około 2 tys. odmian roślin. Uczeni znajdują nawet kolejne gatunki ssaków, najdokładniej poznanej grupy zwierząt. Antropolodzy z Ohio State University przekonali się, że rzadki afrykański gatunek małp z rzędu naczelnych, Procolobus badius waldroni, nie wyginął. Czarną skórę z czerwonawymi cętkami i ogony tego zwierzęcia dostarczyli myśliwi na Wybrzeżu Kości Słoniowej. Badania genetyczne nie pozostawiały wątpliwości, że to gatunek uznawany za wymarły.
W północnym Tyrolu znaleziono nie spotykane od 1962 r. gryzonie, norniki z gatunku Microtus babaricus. Biolodzy byli przekonani, że te zwierzęta zniknęły bezpowrotnie, kiedy w okolicy Garmisch-Partenkirchen budowano szpital. Tymczasem austriacka uczona Friederike Spitzenberger natknęła się na nie w jednej z żywołówek - pułapek zastawianych na zwierzęta. Ekipa biologów z Wildlife Conservation Society, szukając w Tajlandii tygrysów, sfilmowała syjamskiego krokodyla. Kolejne ekspedycje ujawniły, że syjamskie krokodyle żyją nadal w Laosie i Kambodży.
Podczas trzyletniej akcji Zoological Survey of India pod koniec lat 90. zeszłego wieku bezskutecznie szukano jaszczurki Barkudia insularis. Uczeni przypuszczali, że beznoga jaszczurka (przypominająca raczej wielką dżdżownicę niż gada) zniknęła z powodu wycinania lasów mangrowych. Zauważono ją dopiero na wyspie Barakuda po 86 latach. - Ostatnio częściej odkrywamy takie gatunki, bo angażuje się w to coraz więcej naukowców - powiedział w rozmowie z "Wprost" Jeff Garner, biolog z amerykańskiego Department of Conservation and Natural Resources. Uczony zeszłego lata znalazł w rzece Coosa w stanie Alabama dwa gatunki ślimaków: Elimia vanuxemiana i Elimia lachryma, uznane za nie istniejące. - Wyciągnąłem z rzeki torbę pełną ślimaków i nagle zauważyłem szpiczaste osobniki - opowiada naukowiec. Uczeni z University of Delaware w ramach Rainmaker Conservation Project odkryli po latach żabę Atelopus varius, która miała wyginąć z powodu grzybicy i ekstremalnych susz. Z kolei wenezuelscy zoologowie być może do tej pory nie wiedzieliby, że żaby Atelopus cruciger wciąż żyją, gdyby ze względu na budowę systemu nawadniającego w Rio de Cata nie zmienili trasy ekspedycji.
Mniszek pieniński
Niestety, w Polsce takie zwierzęta jak norka europejska, tur czy tarpan wyginęły. - Nasz kraj jest niewielkim terenem i udało się go dokładnie zbadać pod względem zoologicznym - mówi dr Wojciech Solarz z Instytutu Ochrony Przyrody PAN. Niespodzianek dostarczają jedynie rośliny. Mniszek pieniński odkryty na początku XX wieku czterdzieści lat później w wyniku opadów deszczu wpadł do Dunajca razem z dużym odłamem skalnym. Ponownie znaleziono go dopiero niedawno. Po II wojnie światowej ze słonych gleb okolic Inowrocławia zniknęła purzyca żytowana. Ostatnio botanicy odkryli jednak, że rośnie na Kujawach. Dr Andrew Polaszek z International Commission on Zoological Nomenclature uważa, że jeśli - tak jak w Polsce - poznamy wszystkie żywe organizmy na ziemi, uda nam się nie tylko odpowiedzieć na najważniejsze pytania ewolucji, ale też lepiej wykorzystać zasoby przyrody dla dobra człowieka, na przykład do opracowywania nowych leków.
Penelopa z Peru
Naukowcy coraz częściej odnajdują zwierzęta, które uznano za wymarłe. W Nowej Zelandii dwaj miłośnicy ptaków, fotograf i pisarz, spostrzegli z łodzi nieopodal Wielkiej Rafy Koralowej stado ponad 20 nawałników żółtopłetwych (Oceanites maorianus). Tych ptaków nie widziano od 150 lat. W Indiach po ponad stu latach zaobserwowano 25 osobników sowy Heteroglaux blewitti. Na Fidżi uczeni rozpoznali po czerwono-brązowym upierzeniu i długich nogach ptaka Trichocichla rufa, a wkrótce potem w gęstych, niskich lasach na wyspie Vanua Levu znaleźli jego krewnego - Trichocichla rufa clunei. Oba gatunki opisane w XIX wieku dawno temu uznano za wymarłe.
W Andach ornitolodzy sfotografowali czternaście barwnych papug - amazoneczek żółtolicych (Hapalopsittaca fuertesi). Dotychczas widziano je jedynie raz w 1911 r. W Grecji i na wybrzeżu Suffolk po wielu latach pojawił się kulon. Z kolei ptaka z gatunku Toxostoma guttatum znaleziono na Jukatanie - "zmartwychwstał" po huraganie Roxanne w 1995 r. W Peru po ponad stu latach pojawiła się penelopa białoskrzydła.
Syjamski krokodyl
- Nazywanie zmian w przyrodzie ekologicznym holocaustem jest mocno przesadzone - uważa John Fitzpatrick. Biologowie podejrzewają, że istnieje około 30 mln nie odkrytych gatunków flory i fauny. Co roku poznajemy 15-20 tys. nowych gatunków zwierząt, a botanicy odkrywają rocznie około 2 tys. odmian roślin. Uczeni znajdują nawet kolejne gatunki ssaków, najdokładniej poznanej grupy zwierząt. Antropolodzy z Ohio State University przekonali się, że rzadki afrykański gatunek małp z rzędu naczelnych, Procolobus badius waldroni, nie wyginął. Czarną skórę z czerwonawymi cętkami i ogony tego zwierzęcia dostarczyli myśliwi na Wybrzeżu Kości Słoniowej. Badania genetyczne nie pozostawiały wątpliwości, że to gatunek uznawany za wymarły.
W północnym Tyrolu znaleziono nie spotykane od 1962 r. gryzonie, norniki z gatunku Microtus babaricus. Biolodzy byli przekonani, że te zwierzęta zniknęły bezpowrotnie, kiedy w okolicy Garmisch-Partenkirchen budowano szpital. Tymczasem austriacka uczona Friederike Spitzenberger natknęła się na nie w jednej z żywołówek - pułapek zastawianych na zwierzęta. Ekipa biologów z Wildlife Conservation Society, szukając w Tajlandii tygrysów, sfilmowała syjamskiego krokodyla. Kolejne ekspedycje ujawniły, że syjamskie krokodyle żyją nadal w Laosie i Kambodży.
Podczas trzyletniej akcji Zoological Survey of India pod koniec lat 90. zeszłego wieku bezskutecznie szukano jaszczurki Barkudia insularis. Uczeni przypuszczali, że beznoga jaszczurka (przypominająca raczej wielką dżdżownicę niż gada) zniknęła z powodu wycinania lasów mangrowych. Zauważono ją dopiero na wyspie Barakuda po 86 latach. - Ostatnio częściej odkrywamy takie gatunki, bo angażuje się w to coraz więcej naukowców - powiedział w rozmowie z "Wprost" Jeff Garner, biolog z amerykańskiego Department of Conservation and Natural Resources. Uczony zeszłego lata znalazł w rzece Coosa w stanie Alabama dwa gatunki ślimaków: Elimia vanuxemiana i Elimia lachryma, uznane za nie istniejące. - Wyciągnąłem z rzeki torbę pełną ślimaków i nagle zauważyłem szpiczaste osobniki - opowiada naukowiec. Uczeni z University of Delaware w ramach Rainmaker Conservation Project odkryli po latach żabę Atelopus varius, która miała wyginąć z powodu grzybicy i ekstremalnych susz. Z kolei wenezuelscy zoologowie być może do tej pory nie wiedzieliby, że żaby Atelopus cruciger wciąż żyją, gdyby ze względu na budowę systemu nawadniającego w Rio de Cata nie zmienili trasy ekspedycji.
Mniszek pieniński
Niestety, w Polsce takie zwierzęta jak norka europejska, tur czy tarpan wyginęły. - Nasz kraj jest niewielkim terenem i udało się go dokładnie zbadać pod względem zoologicznym - mówi dr Wojciech Solarz z Instytutu Ochrony Przyrody PAN. Niespodzianek dostarczają jedynie rośliny. Mniszek pieniński odkryty na początku XX wieku czterdzieści lat później w wyniku opadów deszczu wpadł do Dunajca razem z dużym odłamem skalnym. Ponownie znaleziono go dopiero niedawno. Po II wojnie światowej ze słonych gleb okolic Inowrocławia zniknęła purzyca żytowana. Ostatnio botanicy odkryli jednak, że rośnie na Kujawach. Dr Andrew Polaszek z International Commission on Zoological Nomenclature uważa, że jeśli - tak jak w Polsce - poznamy wszystkie żywe organizmy na ziemi, uda nam się nie tylko odpowiedzieć na najważniejsze pytania ewolucji, ale też lepiej wykorzystać zasoby przyrody dla dobra człowieka, na przykład do opracowywania nowych leków.
Więcej możesz przeczytać w 21/2005 wydaniu tygodnika Wprost .
Archiwalne wydania tygodnika Wprost dostępne są w specjalnej ofercie WPROST PREMIUM oraz we wszystkich e-kioskach i w aplikacjach mobilnych App Store i Google Play.
