Szejk Putin

Rozbójnicy i warchoły
Rozgrywka Kremla przeciwko koncernowi Michaiła Chodorkowskiego to krok wstecz, odbierający międzynarodowym inwestorom nadzieję, że Rosja stanie się krajem, w którym prawa rządzące międzynarodowym handlem będą przestrzegane. Kiedy usłyszałem oświadczenie Władimira Putina, że nie ma on zamiaru doprowadzać Jukosu do bankructwa, nie mogłem uwierzyć. Przecież Michaił Chodorkowski już rok jest gościem więzienia Matrosskaja Tiszina, konta bankowe Jukosu zamrożono, Lebiediew jest sądzony, Niewzlin uciekł, a firma wkrótce zostanie pozbawiona głównych środków produkcji.
Na Zachodzie przypadek Jukosu bywa dość często oceniany jako odosobniona sprawa warcholskiego prezesa, który zdecydował się wystąpić przeciwko potężnemu politykowi i w ten sposób wywołał odwet władz. Sprawy Jukosu nie można jednak zrozumieć, jeśli się ją traktuje w oderwaniu od innych. W Rosji jest wiele podobnych rozgrywek. Najważniejszy jest spór wokół systemu telefonii MegaFon, w którym przeciwnikami są minister Leonid Reiman i jego firma Telecom-Invest oraz siły skupione wokół Alfa Banku, zaangażowane również w walkę o prywatyzację SwiazInwestu. Kolejne to tzw. wojna o kurczaki, w której ministerstwo walczy przeciwko Nikołajowi Awierianowi z firmy Ros-pticesojuz oraz walka o kontrolę nad liniami kolejowymi i usunięcie Nikołaja Aksonienki, byłego ministra transportu kolejowego. Te rozgrywki, prowadzone przez państwo przeciwko oligarchom, mają wspólny mianownik: służby specjalne.

Siłowiki kontra Jukos
Po wielkim kryzysie bankowym lat 1997-1998 i upadku banku Menatep (właściciela Jukosu) Jukos zreorganizował się, stosując importowane z Zachodu techniki menedżerskie i zatrudniając zachodnich specjalistów. Koncern szybko zaczął osiągać świetne wyniki. W połowie 2004 r. wydobywał już 1,7 mln baryłek ropy dziennie, co stanowi około 2 proc. światowej produkcji. Zaangażował się też w budowę ropociągu do Chin, który miał pozwolić na wykorzystanie pól naftowych we wschodniej Syberii. Gdyby nie ingerencja rosyjskiego rządu, Jukos stałby się prężnie rozwijającą się prywatną spółką.
Można by wymienić wiele powodów, dla których siłowiki, czyli ludzie pochodzący z byłego KGB, FSB (Federalna Służba Bezpieczeństwa), MSW i GRU (wywiad wojskowy), oraz sam prezydent Putin rozpoczęli działania przeciwko Jukosowi i innym podmiotom gospodarczym, takim jak Alfa Bank. Jeden z najbardziej oczywistych powodów to próba cofnięcia przez "czekistów" zegara historii i powrotu do czasów, kiedy regułą była państwowa własność dóbr narodowych. Jest jednak i inna teza. Putin podjął próbę restrukturyzacji rosyjskiego przemysłu naftowego, gdy jego produkcja imponująco wzrosła: z 6 mln baryłek aż do 9,3 mln baryłek ropy dziennie. Rosja obecnie rywalizuje z Arabią Saudyjską o miano największego producenta ropy na świecie. To daje Putinowi fory na światowej scenie politycznej. Chiny i Japonia ścigają się w walce o dostęp do rosyjskiej ropy, podczas gdy prezydent Rosji rozważa, gdzie wybudować nowy ropociąg za wiele miliardów dolarów.

Putinowskie prawo (pięści)
Putin zezwolił na powstanie nowej klasy rosyjskich bogaczy: oligarchów mundurowych, którzy zarabiają ogromne sumy - także na bankructwie Jukosu. Nie ma żadnego krajowego prawa handlowego, które by temu zapobiegło. Rząd wie, kiedy ma ogłosić kolejny komunikat, który wyniesie akcje tego koncernu w górę lub zepchnie w dół. Rząd wie też, kiedy ogłaszać komunikaty o przystopowaniu lub uwolnieniu produkcji ropy. Takie informacje podnoszą lub obniżają jej cenę.
Istnieje coraz więcej dowodów na to, że grupy, które manipulowały akcjami Jukosu, dysponując poufnymi informacjami, to te same grupy, które stoją za rządowymi decyzjami. To one doją Jukos od wielu miesięcy. Kiedy więc Putin mówi, że nie ma zamiaru doprowadzać Jukosu do bankructwa, może mówi prawdę. Jego prawda może mieć jednak wartość podobną do prawdy sowieckiej, która najczęściej była kłamstwem.